Ευρωπαϊκή άμυνα και Κυπριακό Πρόβλημα

Print Friendly, PDF & Email

17 Σεπτέμβριος 2017, 18:00 

Του Ανδρέα Πενταρά*

ΕΥΝΟΪΚΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ ΝΑ ΕΓΕΙΡΟΥΝ ΣΥΝΕΧΩΣ ΤΟ ΘΕΜΑ

Για την Κύπρο, η δημιουργία μιας αυτόνομης Ευρωπαϊκής άμυνας θα είχε τεράστια συμβολή στη λύση του Κυπριακού, αφού θα επέλυε τα ζητήματα ασφάλειας ή τουλάχιστον θα αφαιρούσε τα επιχειρήματα που επικαλείται η Τουρκία για τη διατήρηση των εγγυήσεων και την παραμονή τουρκικών στρατευμάτων

Δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, κατώτεροι των περιστάσεων, ως συνήθως, δεν προχώρησαν στη συγκρότηση αυτόνομης άμυνας, επειδή δεν ήσαν διατεθειμένοι να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, έτσι ώστε να αποκτήσουν τα αναγκαία μέσα και οπλικά συστήματα. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν το 4,5% περίπου ΑΕΠ στις αμυντικές δαπάνες, ενώ οι Ευρωπαϊκές χώρες το 1% περίπου

Η ιδέα για μιαν αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα άρχισε να ωριμάζει στο μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών διαρκούντος ακόμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο πατριάρχης του οράματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης Ζαν Μονέ, σε σύσκεψη του εξόριστου γαλλικού υπουργικού συμβουλίου στο Αλγέρι το 1943, διατύπωσε την άποψη ότι η ειρήνη στη μεταπολεμική Ευρώπη θα πρέπει να στηριχθεί στην κοινή ευρωπαϊκή άμυνα. Έτσι, αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου και προτού ακόμα ιδρυθεί η ΕΕ ( Ένωση Χάλυβα και Άνθρακα), συνομολογήθηκε το 1948 η συνθήκη των Βρυξελλών από πέντε ευρωπαϊκές χώρες, η οποία αργότερα μετονομάσθηκε σε Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ). Στο άρθρο 5 της συνθήκης προβλεπόταν η κοινή άμυνα των μελών στην περίπτωση που κάποιο κράτος υφίστατο επίθεση.

Η έλλειψη, όμως, πυρηνικών όπλων από τις ευρωπαϊκές χώρες και η διαφαινόμενη απειλή από τη Σοβιετική Ένωση, αναγκάζει τις ΗΠΑ να μπουν στο παιγνίδι της άμυνας της Ευρώπης και έτσι το 1949 ιδρύεται το ΝΑΤΟ, στο καταστατικό του οποίου ενσωματώνεται το άρθρο 5 της ΔΕΕ, ενώ η τελευταία περιορίζεται στη διαχείριση ζητημάτων ασφάλειας της Ευρώπης. (Άμυνα είναι η δυνατότητα απόκρουσης εξωτερικής επίθεσης, ενώ ασφάλεια η δημιουργία συνθηκών ειρήνης στην εξωτερική περίμετρο της Ευρώπης).

Παρά την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το οποίο ανέλαβε εξ ολοκλήρου την άμυνα της Ευρώπης, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ξεχνούν το όραμα για μιαν αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα και, έτσι, το 1952 ιδρύουν την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα (ΕΑΚ), η οποία, όμως, είχε άδοξο τέλος, ύστερα από την άρνηση της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης να εγκρίνει τη συνθήκη, εξ αιτίας του φόβου αναβίωσης του γερμανικού μιλιταρισμού.

Ωστόσο, η προσπάθεια δεν σταμάτησε. Το 1992, με την υπογραφή της συνθήκης του Μάαστριχτ και την επανίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθιερώνεται ο πυλώνας της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), ο οποίος, σύμφωνα με τη συνθήκη, περιλαμβάνει όλα τα θέματα που αφορούν την ασφάλεια της Ένωσης, περιλαμβανομένης της χάραξης κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία εν καιρώ θα οδηγήσει σε κοινή άμυνα. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, ενώ με επιτυχία η ΕΕ διαχειρίζεται θέματα ασφάλειας (ειρηνευτικές αποστολές εκτός ΕΕ), δεν κατόρθωσε να προχωρήσει στη χάραξη κοινής αμυντικής πολιτικής και, περισσότερο, σε κοινή άμυνα, κάτι που για τεχνικούς λόγους σημαίνει διάλυση του ΝΑΤΟ και συγκρότηση ενός αμιγώς ευρωπαϊκού συστήματος ασφάλειας.

Ο ρόλος του ΝΑΤΟ

Στην κοινή γνώμη, και όχι μόνο, υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι η αδυναμία συγκρότησης κοινής Ευρωπαϊκής Άμυνας οφείλεται στη προσπάθεια των ΗΠΑ να ποδηγετήσουν την Ευρώπη μέσω του ΝΑΤΟ. Αυτό μπορεί να συνέβαινε την εποχή του ψυχρού πολέμου, εξ αιτίας της σοβιετικής απειλής. Η αλήθεια είναι ότι, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και ιδιαίτερα μετά την εμπλοκή των ΗΠΑ στο μέτωπο της Μ. Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας, η Αμερική ασκούσε πιέσεις στους Ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν σε μια νέα αυτόνομη αρχιτεκτονική ασφάλειας, έτσι ώστε να μπορέσουν να αποσύρουν δυνάμεις από την Ευρώπη για να τις διαθέσουν σε άλλα μέτωπα. Δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, κατώτεροι των περιστάσεων, ως συνήθως, δεν προχώρησαν στη συγκρότηση αυτόνομης άμυνας, επειδή δεν ήσαν διατεθειμένοι να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, έτσι ώστε να αποκτήσουν τα αναγκαία μέσα και οπλικά συστήματα.

Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν το 4,5% περίπου ΑΕΠ στις αμυντικές δαπάνες, ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες το 1% περίπου. Να σημειώσουμε, επίσης, ότι η Ευρώπη έχει έκταση όση περίπου η Αμερική, έχει διπλάσιο πληθυσμό, έχει οικονομία ισοδύναμη των ΗΠΑ και τεχνολογία αιχμής ίσως καλύτερη των ΗΠΑ. Κατά συνέπειαν, εφόσον η ΕΕ το αποφασίσει, θα μπορεί να οργανώσει Ένοπλες Δυνάμεις ισάξιες ή και καλύτερες από αυτές των ΗΠΑ.

Είναι γνωστόν ότι ο πρόεδρος Τράμπ με την ανάληψη της Προεδρίας έθεσε ευθέως το θέμα διάλυσης ή μετασχηματισμού του ΝΑΤΟ και απόσυρσης των αμερικανικών δυνάμεων από την Ευρώπη και, μέχρι αυτό να καταστεί εφικτό, να αυξήσουν τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ τις αμυντικές δαπάνες στο 2%, όπως προβλέπεται στο καταστατικό του ΝΑΤΟ, κάτι που δεν ήχησε καλά στα αυτιά των Ευρωπαίων ηγετών.

Για την Κύπρο, η δημιουργία μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας θα είχε τεράστια συμβολή στη λύση του Κυπριακού, αφού θα επέλυε τα ζητήματα ασφάλειας ή τουλάχιστον θα αφαιρούσε τα επιχειρήματα που επικαλείται η Τουρκία για τη διατήρηση των εγγυήσεων και την παραμονή τουρκικών στρατευμάτων. Και τούτο, επειδή το νέο σύστημα ασφάλειας της ΕΕ θα παρείχε, εκ των πραγμάτων, εγγυήσεις ασφάλειας στην επανενωμένη Κύπρο, όπως παρέχει σήμερα το ΝΑΤΟ στα μέλη του.

Αναφορικά δε με τη συνθήκη εφαρμογής της λύσης, θα μπορούσε να μετασταθμεύσει στην Κύπρο τμήμα του Ευρωπαϊκού Στρατού για όσον καιρό χρειασθεί. Τη δε εσωτερική ασφάλεια να την αναλάβει ο μεικτός Κυπριακός Στρατός, όπως προβλέπεται στο διεθνές δίκαιο (άρθρο 51 του καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και άρθρο 4 της συνθήκης της Λισαβόνας), αλλά και στο ισχύον σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η υλοποίηση, βέβαια, ενός τέτοιου μεγαλεπήβολου εγχειρήματος, όπως είναι η αυτόνομη ευρωπαϊκή άμυνα, δεν είναι εύκολη υπόθεση και θα απαιτήσει πολλά χρόνια να ολοκληρωθεί, εφόσον αυτό αποφασισθεί. Σκεπτόμενοι, όμως, ότι το Κυπριακό υφίσταται εδώ και 43 χρόνια, η δε Τουρκία δεν φαίνεται να βιάζεται για τη λύση, έχουμε την άποψη ότι σύσσωμη η πολιτική ηγεσία της Κύπρου σε συνεργασία με την Ελλάδα και ενδεχομένως με άλλες φιλικές χώρες, ενεργώντας στο πλαίσιο των προνοιών των συνθηκών του Μάαστριχτ και της Λισαβόνας, να θέτουν το θέμα της αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας σε κάθε συνάντηση και επαφή με ευρωπαϊκά όργανα και ηγέτες. Στην παρούσα περίοδο το κλίμα είναι ευνοϊκό τόσο στην Ευρώπη, λόγω των ασύμμετρων απειλών που αντιμετωπίζουν οι χώρες (τρομοκρατία, λαθρομετανάστευση κ.λπ.), όσο και στις ΗΠΑ, λόγω της εμπλοκής τους σε πολλά άλλα μέτωπα, αλλά και των απόψεων Τραμπ περί ΝΑΤΟ.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ
Αντιστράτηγος ε.α.

http://www.sigmalive.com/simerini/politics/455624/europaiki-amyna-kai-kypriako-provlima