24.09 2017
του Δρ. Γιάννου Χαραλαμπίδη
Το άτυπο έγγραφο του Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που αναφέρεται στην επιτήρηση της εφαρμογής της λύσης και στα ζητήματα της ασφάλειας, αποκαλύπτει ότι η υπό συζήτηση λύση της ομοσπονδίας δεν μπορεί να είναι λειτουργική και βιώσιμη (βλ. σελίδα 5 για το πλήρες κείμενο). Και θα εξηγήσουμε τι εννοούμε. Όντως δίδει διάφορα επίπεδα ελέγχου της εφαρμογής της διευθέτησης του προβλήματος, που σημαίνει ότι δεν είναι βέβαιη η εφαρμογή της και δεν απαντά σε ένα βασικό ερώτημα:
Τι θα συμβεί εάν δεν εφαρμοστεί η ομοσπονδιακή λύση;
Ποιος θα αναγνωρίζεται και πώς;
Τα δυο συνιστώντα κράτη χωριστά ή η κεντρική κυβέρνηση ή όλοι μαζί;
Πώς όμως να αναγνωριστεί η κεντρική κυβέρνηση όταν δεν θα συμμετέχει ένας εκ των δύο;
Βασικά ερωτήματα
Η φόρμουλα Γκουτέρες θα τεθεί σε λειτουργία αμέσως με την εφαρμογή της διευθέτησης του προβλήματος και την εγκαθίδρυση της νέας τάξης πραγμάτων (new state of affaires). Αυτό σημαίνει ότι η υφιστάμενη Κυπριακή Δημοκρατία, που λειτουργεί και αναγνωρίζεται σήμερα ως ενιαίο κράτος, ως μία και μόνη δηλαδή πολιτεία, θα διχοτομηθεί -και θα τριχοτομηθεί κατά το ορθότερον- σε δυο ισότιμου καθεστώτος συνιστώντα κράτη και στην κεντρική κυβέρνηση.
Ερώτημα νέο, λοιπόν:
Εάν δεν εφαρμοστεί η ομοσπονδιακή λύση από τα εμπλεκόμενα μέρη, τι θα συμβεί εφόσον δεν θα μπορούμε να επιστρέψουμε στην ενιαία υφιστάμενη πολιτειακή μορφή, η οποία προκύπτει από το ίδιο το Σύνταγμα, καθώς και από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και το Πρωτόκολλο 10, επί τη βάσει του οποίου ενταχθήκαμε στην Ε.Ε.; Και το τονίζουμε αυτό, διότι ποιος εγγυάται ότι οι Τούρκοι θα εφαρμόσουν τη λύση;
Σήμερα εμείς προβάλλουμε τον ισχυρισμό ότι για την απουσία διευθέτησης του προβλήματος και για την αποτυχία του Κραν Μοντανά ευθύνεται η τουρκική πλευρά. Και όμως σε καμιάν αναφορά του ΟΗΕ ή και του Γενικού του Γραμματέα υπάρχει καταλογισμός ευθυνών. Το επισημαίνουμε αυτό για τους εξής λόγους:
Α. Διότι επί τη βάσει του εγγράφου Γκουτέρες θα υποβάλλονται αναφορές για την εφαρμογή της λύσης από τους εκπροσώπους του ΟΗΕ στην Κύπρο. Είναι προφανές ότι οι αναφορές αυτές θα μετρούν περισσότερο απ’ ό,τι η άποψη των μερών ή και των πρώην εγγυητριών δυνάμεων. Κατά το λογικότερον και το ρεαλιστικότερον θα μετρά, όπως και σήμερα, περισσότερο η άποψη του ισχυρού.
Β. Διότι θα μετρά σημαντικά η άποψη του Γ.Γ. του ΟΗΕ και εν συνεχεία θα έχει και θέση το Συμβούλιο Ασφαλείας. Δεν μηδενίζουμε τον ρόλο τους, αλλά και δεν τον υπερτιμούμε σε σχέση με την αλήθεια και το δίκαιο. Εννοούμε, δηλαδή, ότι ο Γ.Γ. του ΟΗΕ δεν απονέμει δικαιοσύνη αλλά είναι υπάλληλος των Μεγάλων Δυνάμεων. Και η θέση την οποία θα λαμβάνει θα είναι συνάρτηση των δικών τους συμφερόντων και όχι μόνο της αλήθειας και του δικαίου. Ό,τι συμβαίνει σήμερα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν βρίσκουμε το δίκαιό μας.
Τι θα συμβεί εάν…
Ας υποθέσουμε ότι η Τουρκία προχωρεί σε μια προβοκατόρικη ενέργεια, η οποία δεν αποδεικνύεται και δεν προχωρεί στην πλήρη αποχώρηση του στρατού, όπως στην καλύτερη των περιπτώσεων συμφωνήσουμε. Σε μια τέτοια περίπτωση τι θα συμβεί; Τι θα αποφασίσουν τα «επίπεδα εφαρμογής» της λύσης, δηλαδή οι διάφορες Επιτροπές των εμπλεκομένων μερών και τι ο ΟΗΕ; Και αν διαφωνούμε, τι θα πράξουμε; Θα διαλύσουμε τη λύση; Ή θα υποστούμε ό,τι θα μας επιβληθεί από την Άγκυρα μέσω του ΟΗΕ; Συναφής είναι και η περίπτωση κατά την οποία δεν θα εφαρμόζεται η διευθέτηση σε άλλους τομείς, όπως είναι το περιουσιακό ή η επιστροφή των Ελληνοκυπρίων στον βορρά, επειδή θα υπάρχει διαφωνία ως προς την ερμηνεία διατάξεων της λύσης. Το άτυπο έγγραφο Γκουτέρες διαβλέπει ότι τα ανωτέρω και άλλα προβλήματα θα προκύψουν μετά βεβαιότητας. Και προσπαθεί να βρει τρόπους για να εισηγηθεί πώς θα μετριασθεί η δυσλειτουργικότητα ενός ομοσπονδιακού συστήματος στην Κύπρο και πώς θα αποφευχθούν τα χειρότερα.
Το μεγάλο κενό
Ας σταθούμε, λοιπόν, στο μεγάλο κενό που αναδεικνύει το άτυπο έγγραφο Γκουτέρες:
Τι θα γίνει εάν δεν εφαρμοστεί η λύση;
Υπάρχει η αντίληψη και θέση, που προβάλλεται από τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ, ότι έχει κατοχυρωθεί η συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προβάλλεται, μάλιστα, ως κεντρική νομική θέση, ότι δεν θα χρειαστεί υποβολή αίτησης ένταξης στον ΟΗΕ και ότι θα αναλάβει όλες τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ας δούμε τη διαφορά της θεωρίας από την πράξη μεταξύ της συνέχειας και της διαδοχής ενός κράτους.
Το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης είναι κλασικό. Η Ρωσία αποτελεί τη συνέχεια της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει. Έχει διαλυθεί. Ταυτοχρόνως, δε, συμβαίνει και το εξής:
Οι Βαλτικές Χώρες και η Ουκρανία δεν έχουν υποβάλει νέα αίτηση ένταξης στον ΟΗΕ και έχουν αναλάβει μέρος των υποχρεώσεών τους όπως τους αναλογούσε στο πλαίσιο της Σοβιετικής Ένωσης. Και όμως δεν θεωρούνται ως κράτη συνέχειες της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά ως διάδοχα.
Ερώτηση: Εάν δεν εφαρμοστεί η λύση, πώς θα επιστρέψουμε στο ενιαίο κράτος της Κυπριακής Δημοκρατίας, εφόσον η νέα τάξη πραγμάτων, επί των οποίων θα υποβάλλει αναφορές για την τύχη της ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, θα είναι μια ομοσπονδία δυο ισότιμου καθεστώτος συνιστώντων κρατών και μια Κεντρική Κυβέρνηση; Τον τίτλο ιδιοκτησίας δεν θα τον έχει, όπως συμβαίνει σήμερα, η μία και ενιαία πολιτεία της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ο τίτλος θα ανήκει εξ ημίσεος στα δυο ισότιμου καθεστώτος συνιστώντα κράτη. Και αν δεν εφαρμοστεί η λύση, ποια θα είναι η συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας; Το βόρειο ή το νότιο συνιστών κράτος; Ποιο θα είναι το διάδοχο ή το μη αναγνωρισμένο; Ή θα αναγνωριστούν και τα δυο;
Ρεαλιστικά ομιλούντες
Ρεαλιστικά ομιλούντες: Το άτυπο έγγραφο Γκουτέρες αποκαλύπτει:
1. Τη δυσλειτουργικότητα της λύσης, εξ ου και προσπαθεί να προλάβει τα χειρότερα.
2. Τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από δυο ισότιμου καθεστώτος κράτη και μια κεντρική κυβέρνηση. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας ιστορικής πορείας που αφορά στην υπό συζήτηση λύση και ξεκινά από το 1956, όταν οι Βρετανοί με τους Τούρκους καθόρισαν τη διχοτόμηση στο πλαίσιο της ομοσπονδίας. Εν συνεχεία, περνά μέσα από τα τετελεσμένα της εισβολής, τις Συμφωνίες Κορυφής του ’77 και ’79 μεταξύ Μακαρίου – Ντενκτάς και Κυπριανού – Ντενκτάς αντίστοιχα, τη συμφωνία της 8ης Ιουλίου μεταξύ Παπαδόπουλου – Ταλάτ για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία και καταλήγει στις συμφωνίες των Χριστόφια και Αναστασιάδη με τους Τουρκοκύπριους ηγέτες, με κυρίαρχη αυτήν της 11ης Φεβρουαρίου περί δυο συνιστώντων κρατών, όπως και το σχέδιο Ανάν προέβλεπε.
Νέα στρατηγική και κεκτημένο
Είναι σαφές και κάτι άλλο από τα λεγόμενα του Γ.Γ. του ΟΗΕ. Ότι, εφόσον οι Ελληνοκύπριοι επιμένουν στην ομοσπονδιακή λύση, είτε με κακό είτε με σωστό περιεχόμενο, επί του εγγράφου του θα συζητήσουν μετά τις εκλογές. Διότι, για ομοσπονδία μιλάμε και όχι για τις διοικητικές αλλαγές επί του ενιαίου κράτους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Γι’ αυτό και η νέα στρατηγική απαλλαγής από το «διχοτομικό κεκτημένο» των συνομιλιών προϋποθέτει τη σαφή, δημόσια και ρητή αποποίηση των βαρών της διχοτομικής ομοσπονδίας με το εξής σαφές και αληθές επιχείρημα:
Η ομοσπονδία δεν ήταν -όπως αποδείχθηκε στο Κραν Μοντανά- φόρμουλα λύσης, αλλά όχημα προς τη διχοτόμηση και την τουρκοποίηση της Κύπρου, μέσω της νομιμοποίησης των νέων εποικιστικών ρευμάτων, που θα θεμελιωθεί μέσω της παραχώρησης στους Τούρκους πολίτες καθεστώτος Ευρωπαίων πολιτών.
Αυτή η τουρκική θέση βρίσκεται στις παραμέτρους λύσης του κ. Γκουτέρες που η Κυβέρνηση θεωρεί ως νέα βάση συζήτησης. Συνεπώς, εάν δεν ξεκαθαρίσουμε ότι η Νέα Στρατηγική έχει ως στόχο τη συνέχιση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την επανενσωμάτωση των κατεχομένων, θα βρεθούμε ενώπιον του εξής διλήμματος:
Ή θα δεχθούμε συζήτηση επί των εισηγήσεων Γκουτέρες, του άτυπου εγγράφου και των παραμέτρων του ή θα αναγκαστούμε να πούμε όχι -εννοούμε η όποια Κυβέρνηση θα προκύψει τον Φεβρουάριο- και θα πληρώσουμε κόστος.
Το ξεκαθάρισμα λογαριασμών πρέπει να γίνει από τώρα στην ακόλουθη βάση:
Οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι η νέα στρατηγική δεν μπορεί να στηρίζεται στην ομοσπονδία, αλλά στην επανενσωμάτωση των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Λογικό είναι όπως υποβληθεί εναλλακτική της υφιστάμενης πρότασης, δημοκρατική και ευρωπαϊκή λύση, προς τον Γ.Γ. του ΟΗΕ. Εάν η Τουρκία δεν δέχεται τι εισηγούμαστε, θα πει όχι και αυτή θα φέρει το βάρος τής ευθύνης. Όσο, δε, για τον ίδιο τον κ. Γκουτέρες και την Ε.Ε., τι θα πουν; Ότι είναι αντίθετες με τον τερματισμό της κατοχής και τη διάσωση και συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας κράτους μέλους τους;
