Η τουρκική ατζέντα στην Πενταμερή επιχειρεί να «κλειδώσει» τις στρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας

Print Friendly, PDF & Email

Του Κώστα Βενιζέλου

Η τουρκική ατζέντα στην Πενταμερή Διάσκεψη του Κραν Μοντάνα, που άρχισε την περασμένη Τετάρτη, έχει ξεκάθαρο στόχο την εσαεί παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο και τον στρατηγικό έλεγχο του νησιού. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, μετέβη στο ελβετικό θέρετρο έχοντας σαφείς εντολές για τα περιθώρια των κινήσεών του. Είναι πρόδηλο ότι η τουρκική τακτική στηρίζεται σε δυο βασικές επιδιώξεις, που διαφάνηκαν από την πρώτη ημέρα των συζητήσεων.

Πρώτο, σε ό,τι αφορά στο θέμα που εγείρεται επίμονα από τουρκικής πλευράς, να εφαρμοστούν  για Τούρκους πολίτες στην Κύπρο οι τέσσερις ελευθερίες που ισχύουν στην Ε.Ε. (ελευθερία διακίνησης, εγκατάστασης, απόκτησης περιουσιών και διακίνησης αγαθών), φαίνεται να είναι θέμα υψίστης σημασίας. Το θέμα αυτό εγείρουν και οι Τουρκοκύπριοι και θέτουν ως προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι συζητήσεις (πρώτα να υποχωρήσει η ε/κ πλευρά σε αυτό το θέμα και μετά να τοποθετηθούν στα άλλα, υπέδειξαν οι Τ/κ). Τι λένε Ευρωπαϊκή Ένωση και ΟΗΕ επί τούτου; Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, η Ε.Ε. παρουσιάζεται έτοιμη να το συζητήσει εάν τούτο αφορά διμερώς Κύπρο και Τουρκία.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως αντίδραση υπέδειξε η Ε.Ε. να το συζητήσει εάν ισχύει σε ολόκληρη την επικράτεια και όχι μόνο στην Κύπρο. Σε ό,τι αφορά στα Ηνωμένα Έθνη, υποστηρίζουν ότι το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών έγινε αποδεκτό από ελληνοκυπριακής πλευράς την περίοδο 2008-2012. Αποφεύγουν, ωστόσο, να αναφέρουν πως η σύγκλιση εκείνη έθετε δυο προϋποθέσεις: Να ισχύσει η αναλογία 4:1 Ελλαδιτών και Τούρκων (που δεν δέχεται τώρα η Άγκυρα) και να υπάρξει συνεννόηση με την Αθήνα (η Ελλάδα, τουλάχιστον αυτή η κυβέρνηση, δεν δέχεται τέτοια ρύθμιση). Πληροφορίες αναφέρουν πως μέλος της ομάδας Άιντε προειδοποίησε την ελληνοκυπριακή πλευρά, με απειλητικό ύφος, πως θα επωμιστεί την ευθύνη του αδιεξόδου καθώς στο παρελθόν αποδέχθηκε τη ρύθμιση για τις τέσσερις ελευθερίες. 

Δεύτερο, στο θέμα της Ασφάλειας, η τουρκική πλευρά παρουσίασε μια πρόταση, την οποία θα διαφοροποιήσει περιθωριακά εάν και εφόσον προκύψει ανάγκη και για λόγους τακτικής. Σε σχέση με τη Συνθήκη Εγγυήσεων προσαρμοσμένη -στα νέα δεδομένα- θα καλύπτει συνταγματική ασφάλεια, εξωτερική διάσταση, αποτελεσματική συμμετοχή και εδαφική ακεραιότητα. Αναφορικά με τη Συνθήκη Συμμαχίας διαφοροποιείται μόνο στην ιδέα ότι τα αγήματα, ελληνικό και τουρκικό, θα υπάγονται/εδρεύουν στα αντίστοιχα κρατίδια (ε/κ και τ/κ). Για την απόσυρση των στρατευμάτων γίνεται λόγος για σημαντικό αριθμό -χωρίς να καθορίζεται- μετά την έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας με στόχο να φθάσουν σε συμφωνημένο αριθμό με την Ελλάδα (παραπέμπουν σε ΕΛΔΥΚ και ΤΟΥΡΔΥΚ). Σε σχέση με την εφαρμογή της λύσης οι μηχανισμοί εποπτείας, σύμφωνα με την τουρκική εκδοχή, θα αφορούν τη λειτουργικότητα, συνταγματική τάξη, ισότιμη μεταχείριση και τις τέσσερις ελευθερίες, αποτελεσματική συμμετοχή και ανάπτυξη μιας δύναμης κάτω από το κεφάλαιο 6.

Η λογική της πρότασης παραπέμπει στις πρόνοιες του σχεδίου Ανάν, ενώ τίθεται το θέμα της επανεξέτασης στο μέλλον για την πιθανότητα αλλαγής του συστήματος.

Πληροφορίες αναφέρουν πως η Τουρκία ως… υποχώρηση μπορεί να αποδεχθεί συμμετοχή της Ε.Ε. στην επιτροπή παρακολούθησης και να παρέχει εγγυήσεις μόνο στο τουρκοκυπριακό συνιστών κρατίδιο. Το δεύτερο συνιστά χειρότερη εκδοχή από το σύστημα του 1960 καθώς παραπέμπει σε δυο κράτη. Σε ό,τι αφορά στις κινήσεις τους σε άλλα θέματα, είναι προφανές πως επιδιώκουν την εκ περιτροπής Προεδρία και την αριθμητική ισότητα σε μηχανισμούς λήψης αποφάσεων.

Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς, που εκπροσωπεί την Ε.Ε. στη Διάσκεψη, με το καθεστώς παρατηρητή, ανέφερε πως η Ένωση μπορεί να προσφέρει μηχανισμούς ασφαλείας. Παρέπεμψε στα άρθρα 2, 7 και 42 της Συνθήκης της Ένωσης και στο 222 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε.

Η Βρετανική λύση

Το Λονδίνο επιχείρησε σε συνεννόηση και με τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε να προωθήσει την πακετοποίηση, ωστόσο στη συνέχεια και μπροστά στις αντιδράσεις Αθήνας και Λευκωσίας υπαναχώρησε. Επιμένει, ωστόσο, στην ποντιοπιλατική προσέγγιση του «ό,τι αποφασίσουν οι δυο πλευρές θα το δεχτούμε».  Σύμφωνα με πληροφορίες μας, τη δεύτερη ημέρα της Διάσκεψης, την Πέμπτη, ο Βρετανός εκπρόσωπος είπε πως θεωρεί ότι πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός επειγόντων θεμάτων, emergency level, για να ειδοποιεί, για παράδειγμα, η τουρκοκυπριακή πλευρά ότι υφίσταται κάποιο πρόβλημα. Τούτο, όπως εξήγησε, πρέπει να γίνεται στη βάση της «διεθνούς νομιμότητας». Υποστήριξε, επίσης, στην ίδια σύνοδο ότι θα πρέπει να δοθεί ρόλος σε Ελλάδα και Τουρκία στα θέματα της εσωτερικής πτυχής της λειτουργίας της λύσης. Θέση με την οποία διαφωνεί η Αθήνα.

Τα Ηνωμένα Έθνη

Ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε, πριν την άφιξη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στο ελβετικό θέρετρο, έκανε πρόταση για να ετοιμάσει ένα έγγραφο για την πακετοποίηση. Το απέρριψε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, καθώς η Αθήνα δεν συζητά εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού. Έντονη ήταν και η αντίδραση της Λευκωσίας, η οποία ειρήσθω εν παρόδω αποδέχθηκε τη λογική των δυο τραπεζιών στη διαδικασία και τη συζήτηση των έξι κεφαλαίων.

«Δεν θα εγκριθεί από ελληνική Βουλή»

Το μήνυμα από την Αθήνα ήταν σαφέστατο για το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών που αξιώνουν οι Τούρκοι και δεν είχε αποδέκτη μόνο την Άγκυρα. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, κατά τη συζήτηση του θέματος που ήγειρε η τουρκική πλευρά για τις τέσσερις ελευθερίες, υπέδειξε πως μια τέτοια ρύθμιση, η οποία αφορά πρωτογενές δίκαιο, προϋποθέτει έγκριση από τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ένα τέτοιο ζήτημα δεν θα περάσει από το ελληνικό Κοινοβούλιο, υπέδειξε με νόημα κλείνοντας από ελλαδικής πλευράς το θέμα στο οποίο επιμένει η Άγκυρα, να ισχύσουν δηλαδή για Τούρκους πολίτες στην Κύπρο οι τέσσερις ελευθερίες που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ούτε, όπως εξήγησε, από άλλα κοινοβούλια κρατών-μελών θα γίνει αποδεκτό ένα τέτοιο αίτημα.

Η συμμετοχή του Νίκου Κοτζιά στη Διάσκεψη χαρακτηρίστηκε από την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών, τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα αλλά και τον Βοηθό Γ.Γ., ιδιαίτερα χρήσιμη καθώς οι παρεμβάσεις του βοήθησαν τη διαδικασία, ιδιαίτερα σε στιγμές που υπήρξαν δυσκολίες και επιπλοκές. Την ίδια ώρα, κατά τη διάρκεια των συναντήσεων, παρουσιάσθηκε ιδιαίτερα αυστηρός έναντι των τουρκικών τακτικισμών και της προσπάθειας Τσαβούσογλου να οδηγήσει σε άλλες κατευθύνσεις τις συζητήσεις. Κινήσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών να προκαλέσει κρίση με αναφορές και στην Ελλάδα αντιμετωπίσθηκαν αμέσως και αποτελεσματικά από τον Έλληνα ΥΠΕΞ με αυστηρές μάλιστα υποδείξεις.

Τρεις τάσεις στο Εθνικό Συμβούλιο

Στο Εθνικό Συμβούλιο, οι συνεδριάσεις του οποίου πραγματοποιούνται επί ελβετικού εδάφους για ενημέρωση κατά κύριο λόγο περί των διαδραματιζόμενων στην Πενταμερή Διάσκεψη, διαμορφώνονται τρεις τάσεις. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει εν πολλοίς απέναντί του όλες τις πολιτικές δυνάμεις πλην του ΔΗΣΥ. Το ΑΚΕΛ και τα κόμματα του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου εκφράζουν την αντίθεσή τους στην τακτική που ακολουθεί ο Πρόεδρος. Οι διαφωνίες τους έχουν ασφαλώς διαφορετική προσέγγιση και ξεκινούν από διαφορετική οπτική γωνία.

Το ΑΚΕΛ από την πλευρά του πιέζει για να συζητήσει ο Πρόεδρος το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών, αλλά και να πραγματοποιήσει άτυπη συνάντηση με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου ώστε να καταγράψει τις προθέσεις του. Από την άλλη, οι του ενδιάμεσου χώρου εκφράζουν επιφυλάξεις για κινήσεις του Προέδρου, ενώ διαφωνούν έντονα για το γεγονός ότι δεν ενημερώνει πλήρως το Εθνικό Συμβούλιο. Μεταξύ άλλων, θεωρούν πως με τις απαντήσεις που έχει καταθέσει στα ερωτήματα του Βοηθού Γενικού Γραμματέα, ο Πρόεδρος έχει εισαγάγει τα συνταγματικά ζητήματα στο κεφάλαιο της ασφάλειας. Δημόσια, πάντως, τηρούνται χαμηλοί τόνοι.

ΠΗΓΗ:https://www.apopseis.com/i-tourkiki-atzenta-stin-pentameri-epichiri-na-klidosi-tis-stratigikes-epidioxis-tis-agkyras/