29.10 2017
του Δρ. Γιάννου Χαραλαμπίδης
Περί τον περασμένο Ιούνιο, ο Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, σε μια συνομιλία του με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλτ Τουσκ, «έριξε» την ιδέα για την ένταξη της Ε.Ε., ως τέτοιας, στο ΝΑΤΟ! Βεβαίως, πλείστα των κρατών μελών της Ε.Ε., πλην της Κύπρου, της Μάλτας και της Αυστρίας ανήκουν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Σημειωτέον, δε, ότι Αυστρία και Μάλτα, ακόμη και Ρωσία συμμετέχουν σε προγράμματα του ΝΑΤΟ για τον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη. Ακόμη και η Αλβανία είναι ΝΑΤΟ.
Το κενό της ευρωπαϊκής άμυνας
Βεβαίως, ο Πρόεδρος Τουσκ δεν έχει τη δύναμη να ενεργήσει από μόνος του, όμως, εάν οι εταίροι αποφασίσουν κάτι τέτοιο, βέβαιο είναι ότι θα στραφούν επί της Κύπρου, εάν τολμήσει να ασκήσει βέτο. Η λογική Μπόρις Τζόνσον επικεντρώνεται στο ότι υπάρχουν πολλά ζητήματα οικονομικής και άλλης φύσεως που μπορούν να επιλυθούν με την εξέλιξη ενός τέτοιου σεναρίου. Βεβαίως τα θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, η Ε.Ε. όχι μόνο δεν έχει μιαν αξιόπιστη κοινή άμυνα και εξωτερική πολιτική, αλλά είναι και δυσκίνητη στη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Με την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. προκύπτει συναφές πρόβλημα, καθότι η χώρα αυτή ήταν στην ουσία ένας από τους κεντρικούς πυλώνες της κοινής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής τόσο από πλευράς συνεισφορών, όσο και από πλευράς υποδομών και διαθέσιμων μονάδων.
Αληθές, πάντως, είναι ότι ο αμυντικός βραχίονας της Ευρώπης εξαρτάται από το ΝΑΤΟ και δη από τις ΗΠΑ και σε συμβατικό και σε πυρηνικό επίπεδο, αλλά και σε εκείνο του κυβερνοχώρου (cyber space και cyber security). Η Ε.Ε. έχει πρόθεση να δαπανά τα επόμενα χρόνια από τον δικό της προϋπολογισμό ως και 1,5 δις ευρώ τον χρόνο για έρευνα και άλλα αμυντικά προγράμματα. Πλην, όμως, εάν μελετήσει κάποιος την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη στρατηγική της Κοινής Άμυνας και Εξωτερικής Πολιτικής, θα διαπιστώσει τη σαφή πρόθεση για την εμβάθυνση των σχέσεων της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ σε νευραλγικούς τομείς, όπως είναι:
1. Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ένας τομέας στον οποίο οι Μυστικές Υπηρεσίες των ΗΠΑ και οι υποδομές του ΝΑΤΟ είναι βασικά στοιχεία στήριξης των αντίστοιχων ευρωπαϊκών.
2. Η υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η υπεράσπισή τους εκεί όπου επιβάλλεται.
3. Ο τομέας των μυστικών υπηρεσιών, που δεν περιορίζεται μόνο στην τρομοκρατία αλλά και σε άλλους τομείς.
4. Η καταπολέμηση της διεθνούς πειρατείας και το μεταναστευτικό.
5. Ο τομέας του κυβερνοχώρου.
Soft και hard power
Βασικό θέμα, και ας μη γίνεται ρητή αναφορά στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είναι η στρατηγική για την αντιμετώπιση της όποιας νέας ρωσικής απειλής, την οποία στον βαθμό που υπάρχει, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους, παρά μόνο μέσω των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Ήδη, οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία στρέφονται προς τις ΗΠΑ εφόσον η Ε.Ε. ως τέτοια δεν έχει τις δυνατότητες να τις προστατεύσει από μια ρωσική απειλή. Πρόσφατα, λόγω της ενίσχυσης των αμυντικών σχέσεων της Πολωνίας με τις ΗΠΑ, η Ρωσία προχώρησε σε αναβάθμιση των δυνάμεών της στο Καλίνινγκραντ. Παραλλήλως δε, σε μια κίνηση που στόχο έχει να δώσει την εικόνα της ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Κοινής Αμυντικής Πολιτικής, στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν γίνεται όπως παλιά αναφορά για την Ευρώπη ως «Soft Power» (Ήπια Δύναμη) αλλά για την Ευρώπη και ως «Hard Power» (Σκληρή Δύναμη). Δηλαδή για την Ε.Ε. που πλέον δεν θα περιορίζεται σε «civilian missions», αλλά, με βάση το περιεχόμενο τής ορολογίας για «Hard Power», θα λαμβάνει μέρος και σε περισσότερες στρατιωτικές αποστολές με εμπλοκή σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Έχουμε δηλαδή μια… ΝΑΤΟϊκή από κάθε άποψη προσέγγιση.
Οι θαλάσσιες οδοί
Οι σχεδιασμοί της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, ουδόλως θα πρέπει να αφήνουν αδιάφορη την Κυπριακή Δημοκρατία, διότι, εάν μελετήσει κάποιος τον παγκόσμιο και περιφερειακό χάρτη, θα διαπιστώσει τη σημασία της Κύπρου στην οδό των πετρελαίων, αφού βρίσκεται πλησίον του Σουέζ, που συνιστά ένα από τα πιο σημαντικά checkpoints, διά των οποίων οι ΗΠΑ επιδιώκουν να ελέγχουν τις θαλάσσιες οδούς για σκοπούς εμπορίου, ενέργειας και ασφάλειας, αλλά και για να κρατούν τη Ρωσία περικυκλωμένη στον χώρο της Ευρασίας. Άλλωστε, η εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία δεν είναι τυχαία. Βασική παράμετρος είναι η διατήρηση της ρωσικής βάσης της Ταρτούς, που βρίσκεται πάνω από το Σουέζ και είναι η μοναδική την οποία διαθέτουν οι Ρώσοι στην περιοχή μας. Ο χώρος είναι γενικά αμερικανοκρατούμενος. Και συγκλονίζεται από πολέμους, οι οποίοι μπορούν να επιφέρουν δομικές αλλαγές στο περιφερειακό σύστημα αναλόγως των εξελίξεων στην Τουρκία και στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, που δεν βρίσκονται και στην καλύτερή τους περίοδο.
Συνεπώς, ως Κύπρος θα πρέπει να εξετάσουμε τα ζητήματα της δικής μας ασφάλειας και οικονομίας, καθώς και ενέργειας σε συνάρτηση: α. Με το τι συμβαίνει στις αμυντικές υποθέσεις της Ευρώπης σε επίπεδο ΝΑΤΟ και Ε.Ε.
β. Με τις σχέσεις μας με την Ελλάδα και το Ισραήλ. Με τη μεν Ελλάδα λόγω κοινών δεσμών και της συμμετοχής της τόσο την ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ και με το Ισραήλ, καθότι είναι περιφερειακή δύναμη και η πλέον αξιόπιστη σύμμαχος των ΗΠΑ. Ταυτοχρόνως, υπάρχει κοινό έδαφος για συμμαχία επί τη βάσει κοινών ενεργειακών και στρατηγικών συμφερόντων.
γ. Με το σύστημα ασφάλειας πριν από και μετά τη λύση του Κυπριακού.
δ. Με τις συνθήκες οι οποίες ενδεχομένως να δημιουργηθούν στη μετά Ερντογάν εποχή, όταν αυτή θα έρθει. Οι συνθήκες αυτές συσχετίζονται με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Χωρίς να αποκλείεται από το κάδρο η Ρωσία.
Η σημασία του ΝΑΤΟ
Εκείνο που πρωτίστως θα πρέπει να απαντηθεί είναι το εξής:
Γιατί η Τουρκία θα θέσει βέτο σε μια πιθανή αίτηση ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ; Διότι θέλει να μονοπωλεί την περιοχή και τα συμφέροντα η ίδια. Και μέσω του δικού μας εδάφους. Δεν είναι τυχαία η θέση της, την οποία εμφανίζει ως μέγιστη υποχώρηση για τη λύση του Κυπριακού, δηλαδή η διατήρηση στρατιωτικής Βάσης. Με την ομοσπονδιακή λύση η Τουρκία θέλει να ελέγχει το νησί και μέσω των συνταγματικών δομών και γεωστρατηγικά, μέσω του ΝΑΤΟ. Ενδεχόμενη ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ ενισχύει την ασφάλεια του νησιού και την κρατική του υπόσταση, καθώς και την κυριαρχία του. Και αυτό συμβαίνει διότι εάν ένα κράτος εξαρτά την ασφάλειά του από άλλο κράτος, τότε τίθεται υπό την κηδεμονία του. Η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, την καθιστά, νομικά τουλάχιστον, ισότιμο εταίρο.
Εάν θα είναι στην πράξη και σε ποιο βαθμό, εξαρτάται από την κυπριακή ηγεσία και τις ικανότητές της, διπλωματικές και άλλες, εντός και εκτός της Συμμαχίας. Ενδεχομένως η ένταξη στο ΝΑΤΟ να συνιστά και μια βασική αντιπρόταση, κίνηση ματ, για την πλήρη απαλλαγή της Κύπρου από τον τουρκικό στρατό. Εφόσον δεν μπορούμε να κάνουμε πόλεμο και να διώξουμε τον τουρκικό στρατό, θα πρέπει να βρούμε έναν άλλο, πιο ισχυρό του τουρκικού, και φίλα προσκείμενο, για να μην υπάρχει ο ισχυρισμός ότι η Τουρκία θα ήταν δυνατό να απειληθεί μέσω Κύπρου.
Συνεπώς, η αντιπρόταση στην τουρκική περί μόνιμης στρατιωτικής βάσεως και παραμονής στρατού στην Κύπρο έχει ως εξής:
Ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, που σημαίνει ισότιμη συμμετοχή και τη δημιουργία μιας συμμαχικής πλέον σχέσης στην περιοχή μας, στη λογική του αμοιβαίου οφέλους που δεν θα δικαιολογεί την παρουσία του τουρκικού στρατού στο νησί. Η όποια βάση θα είναι ΝΑΤΟϊκή χωρίς την παρουσία ελληνικών ή τουρκικών στρατευμάτων, αλλά ευρωπαϊκών ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων υπό κυπριακή διοίκηση. Υπό αυτές τις συνθήκες, τι θα πει η Άγκυρα; Ότι θα την απειλεί το ΝΑΤΟ; Όσο, δε, για τη Ρωσία, και η Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ, αλλά μια χαρά συνεργάζεται μαζί της πωλώντας μάλιστα και τους S-400 που της προσφέρουν σοβαρά αντιαεροπορικά πλεονεκτήματα και δυνατότητα αποφυγής αιφνιδιασμών, ελέγχων στον εναέριο χώρο, ακόμη και καθήλωσης της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας λόγω του μεγάλου βεληνεκούς των ραντάρ και των πυραύλων τους, που αντικαθιστούν τη μέχρι πρωτινός τριών ζώνω αεράμυνα (TOR- M1, BUk S-300).
Υποσύστημα ασφάλειας
Βεβαίως, μέχρι τη λύση δεν μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία να κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια, αλλά θα πρέπει να προχωρήσει στη δημιουργία οικονομικής και στρατιωτικής αποτροπής για να προστατευθεί από την τουρκική απειλή και να μπορέσει, ανεξαρτήτως λύσης, να προχωρήσει στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που υπάρχουν εντός της κυπριακής ΑΟΖ και εντός εκείνης του Ισραήλ. Φορτικά, λοιπόν, τονίζουμε ότι ο κεντρικός πυλώνας μιας τέτοιας πολιτικής είναι ο αγωγός EastMed από την Κύπρο στην Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία και στη λοιπή Ευρώπη. Ο αγωγός αυτός παρέχει τα εξής πλεονεκτήματα:
1. Ασφαλής εκμετάλλευση και διοχέτευση φυσικού αερίου. Η Τουρκία δεν θα δημιουργήσει προβλήματα σε έναν αγωγό στον οποίο θα επενδύσει και η Ε.Ε. και ο οποίος εκτός από κυπριακό, θα μεταφέρει αέριο Ισραήλ.
2. Η Ε.Ε. και οι χώρες της συνδέουν τα συμφέροντά τους με την Κύπρο και την Ελλάδα. Η ενεργειακή οδός του EastMed και οι επιπτώσεις στην οικονομία και στην ασφάλεια συνιστούν αντιστάθμισμα στη μεγάλη τουρκική αγορά και στο παιχνίδι συμφερόντων που αποτελεί παράγοντα λήψης αποφάσεων εντός και εκτός Ε.Ε.
3. Η επιλογή αγωγού μέσω Τουρκίας εγκαταλείπεται και για την Κύπρο και για το Ισραήλ και, ως εκ τούτου, δημιουργούνται συνθήκες απεξάρτησης μετά τη λύση του Κυπριακού από την Άγκυρα.
4. Δημιουργία αμυντικής συμμαχίας επί τη βάσει κοινής ενεργειακής πολιτικής, που θα συνιστά υποσύστημα ασφάλειας της Ευρώπης από τα Βαλκάνια ώς τη Μέση Ανατολή και φίλα προσκείμενο στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ, αφού η Ελλάδα είναι κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και σύμμαχος των Αμερικανών, όπως και το Ισραήλ που δεν συνιστά απλό σύμμαχο της Ουάσιγκτον, αλλά βασική περιφερειακή δύναμη παγκόσμιας εμβέλειας.
Η ισχύς της Τουρκίας και η εν πολλοίς εξάρτηση των ΗΠΑ σε αυτήν από στρατηγικής άποψης οφείλεται εκτός των άλλων και στο γεγονός ότι η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έχουν προσφέρει ένα εναλλακτικό ως προς την Τουρκία, υποσύστημα ασφάλειας, το οποίο γίνεται ακόμη πιο αξιόπιστο και ελκυστικό για τις ΗΠΑ με τη συμμετοχή του Ισραήλ. Είναι, δε, πρόδηλο ότι ένα τέτοιο υποσύστημα ασφάλειας δεν δημιουργεί μόνο αποτρεπτικό χαρακτήρα έναντι της υφιστάμενης τουρκικής απειλής, αλλά, ταυτοχρόνως, οικοδομεί ένα εναλλακτικό, όπως έχει ήδη λεχθεί, υποσύστημα ασφάλειας φίλα προσκείμενο στις ΗΠΑ, που της δίνουν δυνατότητες απεξάρτησης από το τουρκικό σύστημα ασφάλειας, πριν από και μετά την Ερντογάν εποχή.
Εάν, βεβαίως, η ηγεσία μας μπορεί να δει πέραν της μύτης της…
