27.3.2018
ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΗ ΜΠΑΖΙΝΗ*
Η συνεχώς αυξανόμενη ναυτική ισχύς της σύγχρονης Κίνας αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα για τη θέση της στο Διεθνές Σύστημα. Προκειμένου να ερμηνεύσουμε τους σκοπούς της απόκτησης ναυτικής ισχύος από ένα μέχρι πρότινος ”ηπειρωτικό κράτος”, είναι χρήσιμο να εξεταστούν οι απαρχές των κινεζικών επιδιώξεων στη θάλασσα.
Τις τρεις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β’ ΠΠ, η Κίνα παραμένει ένα ηπειρωτικό κράτος. Η χρήση του ναυτικού περιορίζεται καθαρά στην παράκτια άμυνα και στην αποτροπή εισβολής στην ενδοχώρα (brown navy). Αυτό, ωστόσο, δεν εμποδίζει ώστε το 1947 να διατυπωθούν -έστω και ανεπίσημα- αξιώσεις στο θαλάσσιο πεδίο, με τη διακήρυξη της πολιτικής των εννέα σημείων (9 dash line). Η γεωστρατηγική αυτή διακήρυξη, θεμελιωμένη σε αντιλήψεις ιστορικών δικαιωμάτων, φανερώνει μία πρώιμη τάση οικειοποίησης των γειτονικών θαλάσσιων περιοχών, και επιθετικό χαρακτήρα επανάκτησης.
Μέχρι το 1980 δεν θα αλλάξει κάτι αναφορικά με το ναυτικό επιχειρησιακό δόγμα, και το ναυτικό θα παραμείνει κλάδος του στρατού. Αυτή την περίοδο εμφανίζεται ο Ναύαρχος Liu Huaqing, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου κινέζικου ναυτικού και του αναπροσανατολισμού της χώρας στη θάλασσα. Από πολλούς αποκαλείται ο Mahan της Κίνας. Ο ίδιος ανήλθε το 1982 σε υψηλά αξιώματα του ναυτικού, κατόπιν επιλογής του Deng Xiaoping. Είχε επιρροές από το κλασσικό έργο του Mahan «Influence of Sea Power». Πίστευε ότι η ευημερία και ο πλούτος είναι άμεσα συνυφασμένα με την κυριαρχία των θαλασσών (Command of the Sea) τόσο κατά την περίοδο της ειρήνης μέσω του ελέγχου των θαλασσίων γραμμών επικοινωνιών (SLOC), όσο και κατά την περίοδο του πολέμου με την εξασφάλιση των γραμμών μεταφορών διαμέσου των περιοχών επιχειρήσεων. Θεωρούσε ακόμα ότι η αποτυχία του ναυτικού της περιόδου των Qing να αντιμετωπίσει το ιαπωνικό ναυτικό (παρά το γεγονός ότι από άποψη υλικού ήταν σε άριστη κατάσταση) οφειλόταν στην αδυναμία εφαρμογής βασικών αρχών ναυτικού πολέμου.
O Liu εισάγει τη θεωρία του Mahan στην Κίνα σε μία εποχή που το έργο του θεωρείται θεμέλιο του αμερικανικού επεκτατισμού και ιμπεριαλισμού. Αντιτίθεται στις προβλέψεις της εποχής για ένα μεγάλο γενικευμένο πόλεμο, και θεωρεί ότι η Κίνα οφείλει να αντιμετωπίσει «περιορισμένες περιφερειακές συγκρούσεις» στην ξηρά και στη θάλασσα. Εκφράζει επίσης την έντονη αντίθεσή του στη χρήση του δόγματος της ενεργού άμυνας (active defense) του Mao στο ναυτικό πεδίο. Στο πλαίσιο των ανωτέρω, το 1983, στην προσπάθεια διατήρησης ισορροπιών με το κυρίαρχο δόγμα του Mao εκπονεί το δόγμα της active defense offshore operations. Η σημασία του δόγματος αυτού έγκειται στον καθορισμό της θαλάσσιας περιοχής (offshore) της Κίνας, η οποία μέχρι τότε ήταν οριοθετημένη αόριστα 200νμ από τις ακτές. Ο Liu καθορίζει ως offshore areas τις: Yellow Sea, East China Sea, South China, Taiwan Strait, Ryuku island. Η οριοθέτηση αυτή δεν είναι τυχαία. Συμπίπτει στρατηγικά με την πρώτη αλυσίδα νησιών (First Island Chain) και αφορά το πεδίο εφαρμογής της πρώτης φάσης ανάπτυξης του κινέζικου ναυτικού, κατά την οποία θα πρέπει να αποκτήσει θαλάσσια κυριαρχία (Sea Command). Κατά τη δεύτερη φάση το κινεζικό ναυτικό θα επιδιώξει κυριαρχία στη δεύτερη αλυσίδα νήσων που περικλείεται από την Ιαπωνία-Μαριάνες νήσους-Καρολίνες και Παλάου.
Στην προσπάθειά του να πείσει για την ανάγκη στροφής προς τη θάλασσα βρίσκει πολύτιμο σύμμαχο το China Institute of International Studies, που την ίδια χρονιά σημειώνει ότι «η τεράστια ακτογραμμή της Κίνας και η βαθιά θαλάσσια ιστορία της επιβάλλουν την αναγωγή του ναυτικού σε strategic service».
To 1985 o Liu εκπονεί τη «Νέα Ναυτική Στρατηγική», βασικοί πυλώνες της οποίας είναι:
– Ορίζει ως περιοχή επιχειρήσεων: την περικλειόμενη από την πρώτη αλυσίδα νησιών, και κατόπιν αυτη που περικλείει η δεύτερη αλυσίδα νησιών. Στην περιοχή αυτή το κινέζικο ναυτικό θα πρέπει να αποκτήσει κυριαρχία (mahanian logic) με επιθετικού χαρακτήρα ναυτικές επιχειρήσεις, ώστε οποιαδήποτε απειλή να αντιμετωπίζεται μακριά από τη θάλασσα.
– Εθνικοί στόχοι: προστασία εδάφους, εξασφάλιση πρόσβασης σε φυσικούς πόρους, αποτροπή ιμπεριαλιστικής επίθεσης από τη θάλασσα, διατήρηση ειρήνης στην Ανατολική Ασία (δόγμα peaceful rise).
– Αποστολές ειρηνικής περιόδου: υποστήριξη διπλωματίας, προστασία εδαφικής ολοκλήρωσης (περιλαμβάνει την Taiwan), προστασία άλλων σοσιαλιστικών κρατών της περιοχής.
– Αποστολές πολεμικής περιόδου: δράση ανεξάρτητα ή σε συνέργεια με τους άλλους κλάδους, με τρεις κύριες αποστολές:
1.Εξασφάλιση κυριαρχίας για συγκεκριμένη περίοδο (corbettian grammar)
2.Έλεγχος γραμμών που συνδέουν την πρώτη αλυσίδα νησιών με ανεξάρτητες ζώνες επιχειρήσεων (κανόνας inner lines του δόγματος Mao).
3.Δυνατότητα πυρηνικής ανταπόδοσης.
Όσον αφορά την αλληλεξάρτηση της ναυτικής και εμπορικής ισχύος, ο ίδιος, υπό το πνεύμα του Mahan, πιστεύει στην κυκλική τους ανατροφοδότηση, ήτοι εμπόριο – πλούτος-ναυτική ισχύς -προστασία εμπορίου – πλούτος.
Το δόγμα του Liu αρχίζει να εφαρμόζεται τη δεκαετία του 1990, και ιδιαίτερα μετά την κρίση των πυραύλων στο Στενό της Ταϊβάν (Taiwan Strait) το 1995. Συνεχιστής της σκέψης του, ο Vice Admiral Fang Qiang, θεωρεί ότι το κινέζικο ναυτικό θα πρέπει να προετοιμάζεται για περιορισμένης διάρκειας και εμβέλειας πόλεμο στη θάλασσα, και να έχει την ικανότητα να εκπληρώσει τρεις κύριες αποστολές:
1.Αντιμετώπιση επίθεσης και προκλήσεων-επέμβασης από Ηγεμονική δύναμη.
2.Ετοιμότητα ανακατάληψης νήσων.
3.Συγκρούσεις λόγω οικονομικών συμφερόντων στη θάλασσα.
Είναι προφανές ότι στις τρεις αυτές αποστολές υποβόσκει η ιδέα του ενδεχόμενου αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ, Taiwan και Ιαπωνία.
Ενδεικτικός των ανωτέρω πεποιθήσεων και ο δημοσιογράφος της China Military Science, Xu Qi, εκτιμά ότι η ραγδαία ανάπτυξη της Κίνας δείχνει τον δρόμο προς τη θάλασσα, από την οποία και εξαρτάται η ανάπτυξή της. Ωστόσο, όπως θεωρεί ο ίδιος, η αμερικάνικη ναυτική ισχύς στην περιοχή λειτουργεί παρεμποδιστικά και επιπρόσθετα, η ναυτική ανάπτυξη της Κίνας περιορίζεται από τη γεωστρατηγική της θέση λόγω των δύο αλυσίδων νησιών. Ως μοναδική διέξοδος εκτιμάται η ανάπτυξη της ναυτικής ισχύος και η μετατροπή του ναυτικού σε blue water navy, το οποίο και θα αποτελέσει αμυντική ασπίδα και μοχλό επέκτασης.
Συμπεράσματα
Το δόγμα του Liu δεν είναι αυτοφυές, αν και συνιστά αλλαγή της κινέζικης στρατηγικής κουλτούρας με τη στροφή προς τη θάλασσα – εντούτοις, στη λογική του και στις κανονιστικές του αρχές, είναι βαθιά επηρεασμένο από τις αρχές των Mahan-Mao-Corbett και του σοβιετικού Gorshkov.
Η ίδια ποικιλία επιρροών εμφανίζεται, αν αντιστοιχίσουμε τις αρχές και στοχεύσεις του δόγματος του Liu αλλά και των μεταγενέστερών του, με τις τρεις παραδόσεις της κινέζικης στρατηγικής κουλτούρας (Confucian-Hedging-Para bellum)
Τέλος, κινέζικα χαρακτηριστικά στρατηγικής κουλτούρας -όπως η υπομονή και η καρτερία- είναι ολοφάνερα μέσω της θεώρησης για τμηματική επέκταση των στρατηγικών φιλοδοξιών, και σε συνάφεια με την ανάπτυξη της ναυτικής ισχύος. Έκδηλα είναι επίσης και τα σημάδια της χρηστικής λειτουργίας των ιστορικών αφηγημάτων για τη δικαιολόγηση της ανάπτυξης ναυτικού, άρα και της αλλαγής στρατιωτικής κουλτούρας (αποτυχία Qing, κρίση Taiwan), αλλά και της θεμελίωσης των διεκδικήσεων (εδαφική επικράτεια περιόδου δυναστείας Ming).
*Απόφοιτος Τμήματος Πολιτικών Επιστημών Παντείου και Μεταπτυχιακού Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών. Ερευνητής στο Ίδρυμα Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Αμυντικών Θεμάτων. Μέλος της Ομάδας Θαλάσσιας Στρατηγικής του ΕΛΙΣΜΕ και Εξωτερικός Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ tbazinis@powerpolitics.eu
Πηγές: Holmes, J. and Yoshihara, T. (2008). Chinese naval strategy: A turn to Mahan, London and NY: Rutledge, p 27-41
ΠΗΓΗ:https://powerpolitics.eu/θοδωρής-μπαζίνης-11-03-2018-οι-απαρχές-της-σύγ/
