1.4.2018
του Κορνήλιου Χατζηκώστα
Οι εκκωφαντικές εκρήξεις των βομβών που ακούστηκαν εκείνο το ιστορικό ξημέρωμα της 1ης Απριλίου του 1955 σ’ ολόκληρη την Κύπρο αποτέλεσαν το εγερτήριο σάλπισμα των υπόδουλων Ελλήνων της Κύπρου, οι οποίοι επί σειρά αιώνων αναζητούσαν την ιστορική τούτη στιγμή, που θα τους έδινε την ευκαιρία να διεκδικήσουν επιτέλους την ελευθερία τους. Παράλληλα, όμως, οι εκκωφαντικές εκρήξεις αποτέλεσαν και τον εφιάλτη της σιδηράς βρετανικής αυτοκρατορίας, η οποία ποτέ δεν φανταζόταν ότι ο πενιχρός σε αριθμό πληθυσμός των Ελλήνων του νησιού και πολύ περισσότερο ο ανύπαρκτος, όπως νόμιζαν, οπλισμός ήταν ποτέ δυνατόν να τους χαλούσε την ησυχία τους. Ποτέ δεν φαντάζονταν ότι ο πανικός εκείνης της νύχτας θα τους ανάγκαζε, αν όχι να παραχωρήσουν την Κύπρο στις αγκάλες της μητέρας πατρίδας, να αναγνωρίσουν την κολοβή, έστω, ανεξαρτησία του νησιού και τη δημιουργία του κυπριακού κράτους.
Οι εκκωφαντικές εκείνες εκρήξεις ήταν κάτι σαν τις σάλπιγγες της Ιεριχούς, της ιερής ηχούς, που γκρέμισαν τα τείχη της πολυετούς σκλαβιάς της ελληνικής κυπριακής γης. Ήταν η κραυγή αγωνίας αιώνων ολόκληρου του Ελληνισμού του νησιού, η οποία έπαιρνε τώρα σάρκα και οστά με την επαναστατική οργάνωση της Ε.Ο.Κ.Α.
Όμως, ναι, οι εκκωφαντικές εκείνες εκρήξεις δεν συνέλαβαν τον λαό καθεύδοντα υπό μανδραγόρα, υπνώττοντα, δηλαδή, και ευρισκόμενo σε βαθύ λήθαργο και αδιαφορία. Και ο λόγος ήταν επειδή τα σκιρτήματα της λευτεριάς, η οποία εκφραζόταν με την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ήταν συνεχή και αλλεπάλληλα.
Παρόντες στους εθνικούς αγώνες
Από την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης, για να μην πάμε παλαιότερα, βλέπουμε 1.000 περίπου Κυπρίους εθελοντές να λαμβάνουν μέρος σε διάφορα μέτωπα, ενώ στην Κύπρο ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, μητροπολίτες και πρόκριτοι σφαγιάζονται από τους Τούρκους. Στον πόλεμο του 1897, οι Κύπριοι εθελοντές ανήλθαν στις 7.000, συγκριτικά περισσότεροι από οποιοδήποτε άλλο μέρος του Ελληνισμού. Κύπριοι συμμετέχουν επίσης στον Μακεδονικό Αγώνα, στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η συμμετοχή των Κυπρίων γίνεται με ειδικό σκοπό την παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα, αφού οι Βρετανοί αποικιοκράτες υπόσχονται μετά το πέρας του πολέμου να παραχωρήσουν την Κύπρο στην Ελλάδα.
Κούφιες, όμως, οι υποσχέσεις και έπεα πτερόεντα. Οι Άγγλοι αποικιοκράτες όχι μόνο δεν παραχώρησαν την Κύπρο στην Ελλάδα, αλλά σκλήρυναν ακόμη περισσότερο τη στάση τους!
Το παλλαϊκό αίτημα υπέρ της ένωσης (96%) όπως αυτό εκφράστηκε με το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950, λίγο μετά το πέρας του Πολέμου, ουδόλως συγκίνησε τους Άγγλους. Αντί τούτου, με θρασύτητα ο Βρετανός υπουργός Αποικιών Χένρι Χόπκινσον δηλώνει τον Ιούλιο του 1954 το περιβόητο ΟΥΔΕΠΟΤΕ (δηλαδή η Βρετανία δεν πρόκειται να αφήσει την Κύπρο), γεγονός που διαλύει πλέον κάθε προοπτική ειρηνικής επίλυσης του Κυπριακού…
Η απαράδεχτη στάση από μέρους των Άγγλων και η ασύστολη κοροϊδία τους δεν θα μπορούσε να γίνει άλλο ανεχτή. Στην ουσία εξώθησαν τον ελληνικό κυπριακό λαό να πάρει τα όπλα, καθώς δεν είχε άλλη επιλογή.
Μια αποκάλυψη για το ΑΚΕΛ
Στο σημείο αυτό επικαλούμαι μιαν αποκάλυψη που κάνει στο υπό έκδοση βιβλίο του «Μετά παρρησίας» ο Γιαννάκης Μάτσης, αδελφός του ήρωα Κυριάκου Μάτση και πρώην πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού και ευρωβουλευτής. Επιγραμματικά απλώς αναφέρω ότι ο Γιαννάκης Μάτσης αποκαλύπτει ότι το ΚΚΕ είχε αποστείλει στο ΑΚΕΛ ποσότητα όπλων για να πραγματοποιήσει τον ένοπλο αγώνα το ΑΚΕΛ και όχι ο πολέμιος του ΚΚΕ στον εμφύλιο πόλεμο συνταγματάρχης Γρίβας.
Αυτό από μόνο του δηλώνει την αδήριτο ανάγκη διεξαγωγής ένοπλου αγώνα για την εκδίωξη των Άγγλων από το νησί και δεν είναι του παρόντος να αναφέρουμε τους λόγους για τους οποίους το ΑΚΕΛ αντέδρασε στην ένοπλη εξέγερση της Ε.Ο.Κ.Α. κατά των Άγγλών.
Η 1η τ’ Απρίλη
Έτσι, ο μεγάλος αγώνας ξεκινά την 1η Απριλίου του 1955, καθώς μια αναποδιά δεν επιτρέπει να ξεκινήσει την 25η Μαρτίου, όπως ήταν η αρχική σκέψη ώστε να παραλληλίζεται με τη μέρα της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Η ημερομηνία της έναρξης του αγώνα θα είχε έτσι έναν απλό συμβολισμό. Συμβολισμός ωστόσο υπήρξε και με την Πρωταπριλιά. Τη μέρα που επιτρέπονται τα ψέματα, η εκδήλωση του μεγάλου ξεσηκωμού έπειτα από χιλιάδες χρόνια σκλαβιάς αποτελούσε μιαν απίστευτη αλήθεια.
Και ήταν όντως απίστευτο το γεγονός ότι ένας λαός απειροπόλεμος, άοπλος και ειρηνόφιλος κατάφερε να ξεδοντιάσει τον βρετανικό λέοντα. Ήταν όντως αλήθεια το γεγονός ότι τον αγώνα τον έκανε, στην ουσία, η νεολαία και εν πολλοίς αμούστακα παιδιά. Ήταν αλήθεια πως στις περισσότερες περιπτώσεις τη χρήση της χειροβομβίδας και του όπλου τη μάθαιναν την ώρα της μάχης.
Απειροπόλεμοι
Ο μόνος στρατιωτικός και γνώστης της στρατιωτικής τακτικής εκ των αγωνιστών, πλην του αρχηγού της Οργάνωσης, ήταν ο ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού Γρηγόρης Αυξεντίου, ο οποίος πέρα από τις γνώσεις του ήταν και πραγματικός ηγέτης, ο οποίος ενέπνεε τους συναγωνιστές του. Η αυτοθυσία του δεν επεδείχθη μόνο κατά την ηρωική του θυσία στον Μαχαιρά, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις, η πιο χαρακτηριστική εκ των οποίων ήταν στη μάχη των Σπηλιών στις 11 Δεκεμβρίου του 1955, όταν οι Άγγλοι είχαν εντοπίσει την αντάρτικη ομάδα του Διγενή και τον ίδιο τον Αρχηγό. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, όταν εντόπισε τους Βρετανούς στρατιώτες να πλησιάζουν τα Λημέρια της Ε.Ο.Κ.Α. στο αρχηγείο της Οργάνωσης, έδιωξε τους συναγωνιστές του να ενωθούν με την ομάδα του Αρχηγού και μόνος του έδωσε τη μάχη με δεκάδες Άγγλους στρατιώτες, εφαρμόζοντας ένα έξυπνο τέχνασμα. Οι Βρετανοί στρατιώτες, μέσα σε ένα ομιχλώδες τοπίο, βρίσκονταν ένθεν και ένθεν μιας χαράδρας εντός της οποίας βρισκόταν ο Αυξεντίου, ο οποίος πυροβόλησε προς τη μία και προς την άλλη πλευρά. Και οι δύο πλευρές εθεώρησαν τα πυρά εχθρικά και άρχισαν να πυροβολούνται μεταξύ τους. Όπως οι ίδιοι παραδέχθηκαν έχασαν 15 άντρες.
Η παθητική αντίσταση
Παθητική αντίσταση ήταν η απόφαση της Ε.Ο.Κ.Α. να μποϊκοτάρει τα αγγλικά προϊόντα, ακόμα και την ίδια την αγγλική γλώσσα και τις αγγλικές σχολές. Βρετανικά αυτοκίνητα δεν επιτρεπόταν να εισάγονται, ούτε βρετανικές σκόνες πλυσίματος ή υφάσματα και άλλα. Η ενδυμασία των Κυπρίων την εποχή εκείνη περιοριζόταν στα αλατζιένα κυπριακά υφάσματα. Βρετανικές επιγραφές δεν επιτρέπονταν στις πινακίδες των καταστημάτων. Η παθητική αντίσταση υπήρξε απολύτως επιτυχής σε βαθμό που στοίχισε αρκετά στη Βρετανία. Οικονομικά στοίχισε περί τα 10 εκατ. λίρες, ενώ διοικητικά είχε εξαρθρωθεί το κράτος, αφού με τις παραιτήσεις όλων σχεδόν των κοινοταρχών και των αζάδων χάθηκε η επαφή του κεντρικού κράτους με τον λαό.
Ο αρχηγός του Αγώνα Γεώργιος Γρίβας – Διγενής γράφει σχετικά στο βιβλίο του «Αγών Ε.Ο.Κ.Α. και Ανταρτοπόλεμος»: Δεν γνωρίζω άλλη περίπτωση κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε το μέσο αυτό τόσο ευρέως και κατά τρόπον οργανωμένο, πλην της περίπτωσης των Ινδιών υπό την ηγεσία του Μαχάτμα Κάντι.Τόσο η παθητική αντίσταση όσο και το γεγονός ότι πολλές από τις δικαστικές υποθέσεις επιλύονταν από την ίδια την Ε.Ο.Κ.Α., δηλώνουν το πόση απήχηση είχε η επαναστατική οργάνωση σε ολόκληρο τον λαό.
Ο Αγώνας της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν στην ουσία συνέχεια των αγώνων που έδωσε ανά τους αιώνες ο ευρύτερος Ελληνισμός. Από το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα, στο «ουκ εμόν εστί την Πόλιν σοι δούναι» του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, στο «Ελευθερία ή θάνατος» του ‘21, στο «ΟΧΙ» του 1940 και στο «Ένωσις ή θάνατος» του 1955–’59.
Οι 108 νεκροί του Αγώνα, οι χιλιάδες αγωνιστών, αλλά και ολόκληρος ο Ελληνισμός της εποχής εκείνης μπορεί να μην πέτυχαν το ποθούμενο, την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αλλά έθεσαν τα θεμέλια του κυπριακού κράτους, το οποίο, αν μη τι άλλο, εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού.
Το αγωνιστικό πνεύμα της Ε.Ο.Κ.Α., οι αρχές, οι αξίες και τα ιδανικά για τα οποία έδωσαν τη ζωή τους οι λαμπροί αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. πρέπει να αποτελούν τον φωτεινό φάρο που θα οδηγεί τα βήματά μας στον πολιτικό και εθνικό μας βίο. Αν αναζητούμε ενότητα σκοπών και στόχων, ας μπολιαστούμε πρώτα από το αίμα της θυσίας εκείνων που θεμελίωσαν την Κυπριακή Δημοκρατία, και τότε θα βρούμε τον δρόμο μας…
Η οργάνωση των Κυπρίων Φοιτητών
Άλλοι που είχαν μια κάποια στρατιωτική εκπαίδευση ήταν οι φοιτητές που φοιτούσαν στην Αθήνα και διέκοψαν τις σπουδές τους, ήλθαν στην Κύπρο για τον Αγώνα και συνέχισαν μετά τη λήξη του. Οι φοιτητές, υπό τον Κύπριο γιατρό Γιάννη Ιωαννίδη Χατζηπαύλο, ίδρυσαν το 1953 την οργάνωση Κ.Α.Ρ.Η. (Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες) και εκπαιδεύτηκαν στα όπλα στην Κρήτη. Στα όπλα τούς εκπαίδευσε ο Γιώργος Κοντόπουλος και στον ανταρτοπόλεμο οι αδελφοί Μανώλης και Κώστας Μπαντουβάς, οι οποίοι διέθεταν εμπειρία από τον ανταρτοπόλεμο στην Κρήτη εναντίον των Γερμανών. Για την εξεύρεση του ανθρώπου που θα ηγείτο της Κ.Α.Ρ.Η. του Γεώργιου Χατζηπαύλου Ιωαννίδη, οι φοιτητές συμβουλεύθηκαν τον Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου, ο οποίος, όμως, δεν τους είπε τίποτε για τις προετοιμασίες που γίνονταν για την
Ε.Ο.Κ.Α. και ούτε οι ίδιοι οι φοιτητές γνώριζαν γι’ αυτή την προσπάθεια.
Οι φοιτητές που εκπαιδεύτηκαν και ανέλαβαν ηγετικό ρόλο στην Ε.Ο.Κ.Α., κυρίως ως τομεάρχες, ήταν 14 στον αριθμό. Ο υπόλοιποι αγωνιστές ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα απειροπόλεμοι, αλλά γεμάτοι ζήλο και ενθουσιασμό, προ πάντων, όμως, με πειθαρχία προς τις διαταγές των ομαδαρχών, των τομεαρχών τους και φυσικά του Αρχηγού τους, τον οποίο δεν γνώριζαν.
Η μυστικότητα
Η μυστικότητα στην Ε.Ο.Κ.Α. ήταν ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσε να διεξαγάγει τον ανορθόδοξο πόλεμο. Οι διάφορες αφηγήσεις για τα γεγονότα της εποχής βρίθουν από παραδείγματα μελών της ίδιας οικογένειας, τα οποία δεν γνώριζαν μεταξύ τους ότι ήταν μέλη της Ε.Ο.Κ.Α.
Ο πρώην υπουργός Άμυνας μ. Κώστας Παπακώστας περιγράφει στο βιβλίο του «Ανεμοδαρμένη Πορεία» δύο περιστατικά κατά τα οποία διαπιστώνει με έκπληξή του ότι και ο πατέρας του και η μάνα του ήταν μέλη της Ε.Ο.Κ.Α. Μάλιστα, με έκπληξή του διαπίστωσε πως η μάνα του ήταν εκείνη που του έδωσε ένα «κανονάκι» (αυτοσχέδιο οπλικό σύστημα) για να το μεταφέρει σε μιαν επιχείρηση.
Πολλές είναι επίσης οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., παρά τα φρικτά βασανιστήρια τα οποία υπέστησαν, δεν αποκάλυπταν το παραμικρό έστω μυστικό της Οργάνωσης, γιατί αν το έπρατταν θα έθεταν την Ε.Ο.Κ.Α. σε μεγάλο κίνδυνο. Δεν έλειψαν βέβαια και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες πρώην αγωνιστές εξωμότησαν μεταπηδώντας στο βρετανικό στρατόπεδο και καταδίδοντας τους συναγωνιστές τους, προκαλώντας μεγάλη ζημιά στην Οργάνωση.
Η δομή της Ε.Ο.Κ.Α.
Η δομή της Ε.Ο.Κ.Α. ήταν πολυπλόκαμη και αριστοτεχνική. Με βάση αυτήν είχε εμπλακεί στην ουσία ολόκληρος ο κυπριακός Ελληνισμός στον Αγώνα. Εκτός από το στρατιωτικό σκέλος, τις ομάδες κρούσεως, τις ανταρτικές ομάδες, το εκτελεστικό, υπήρχαν και πολλές άλλες παραφυάδες.
Η Α.Ν.Ε. (Άλκιμος Νεολαία Ε.Ο.Κ.Α.) ήταν ένα σημαντικό παρακλάδι της Ε.Ο.Κ.Α. το οποίο διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στον Αγώνα. Μέσω αυτής εκινητοποιούντο οι μαθητές σε διαδηλώσεις, ενώ ανυποψίαστοι μαθητές και μαθήτριες μετέφεραν οπλισμό ή διένειμαν φυλλάδια.
Η Π.Ε.Κ.Α. (Πολιτική Επιτροπή Ενωτικού Αγώνα) αποτελούσε το άγρυπνο μάτι της Ε.Ο.Κ.Α. Παρακολουθούσε τι λέγονταν στα καφενεία και στις συναθροίσεις και με τις παρεμβάσεις της παρεμπόδιζε τις όποιες τυχόν μεμψιμοιρίες ακούγονταν κατά της Ε.Ο.Κ.Α. Η Π.Ε.Κ.Α. φρόντιζε επίσης να περιορίζονται οι υποθέσεις που οδηγούνταν στα δικαστήρια και γίνονταν οι διευθετήσεις με τοπικούς «δικαστές» οι οποίοι επεδίκαζαν συνήθως μικροδιαφορές. Τέτοιες δικαστικές επιτροπές διορίζονταν από την Π.Ε.Κ.Α. σε κάθε κοινότητα και μάλιστα η πρακτική της ήταν να διορίζονται στις δικαστικές επιτροπές και αριστεροί, παρά το γεγονός ότι το ΑΚΕΛ εναντιώθηκε επισήμως στην Ε.Ο.Κ.Α.
ΠΗΓΗ:http://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/507625/i-exegrsi-tis-1is-t-aprili-kati-san-to-meglo-psema
