22/7/2018
της Φανούλλας Αργυρού
Μέρος Β’
Η Συνθήκη Εγγυήσεως δεν προστατεύει την Κυπριακή Δημοκρατία εναντίον εξωτερικής επίθεσης…
Η βρετανική «προσφορά» παραχώρησης της Δεκέλειας στους Τούρκους
Το 1986 το Φόρειν ΄Οφις μελετούσε και το θέμα των ‘Εγγυήσεων’ και κατά πόσο μπορούσε να υπάρξει εναλλακτική λύση για την αναφορά στο μονομερή δικαίωμα επέμβασης και στα πλαίσια αυτά, ζήτησαν τη γνώμη της ειδικής για γνωματεύσεις επί αυτών των θεμάτων, κας Angela Gillon από το Δυτικό και Νότιο Τμήμα Ευρώπης στο Φόρειν ΄Οφις.
Με 8λιδη αναλυτική απάντησή της η κα Gillon ημερ. 13 Μαΐου 1986 έγραψε μεταξύ άλλων:
“ Το δικά μου συμπεράσματα από όλη αυτή την υπόθεση είναι ότι το μόνο είδος εγγύησης που έχει μια ελπίδα να δουλέψει στη Κύπρο είναι ένα είδος «Συνθήκης» μεταξύ των δύο κοινοτήτων, με εγγυητές το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα και την Τουρκία (στο πρότυπο του Πρωτοκόλλου του Ρίο παράγραφος 11). Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η ιδέα θα αρέσει στους Τουρκοκύπριους και τους Τούρκους θα είναι όμως ανάθεμα για τους Ελληνοκύπριους και τους Έλληνες. Η μόνη ρεαλιστική εναλλακτική λύση , με τα σημερινά δεδομένα, φαίνεται να είναι ένα είδος «εγγύησης» από τα Ηνωμένα Έθνη. Όμως, δυστυχώς και αυτή η μορφή θα έχει το μειονέκτημα να μην είναι αποδεκτή από τους Τούρκους και να μην είναι αποτελεσματική.
Και εφόσον η λειτουργία της Συνθήκης Εγγυήσεως δεν ήταν η προστασία της Κύπρου εναντίον εξωτερικής επίθεσης (αυτό το κάλυπτε η Συνθήκη Συμμαχίας στην οποία εμείς δεν συμμετείχαμε) πιθανοί παραλληλισμοί με τις πρώην δεσμεύσεις μας έναντι της Σρι Λάνκα, Κένυας… δεν μπορούν να γίνουν. Η λειτουργία της Συνθήκης Εγγυήσεως ήταν αποκλειστικά να διατηρήσει την συνταγματική διευθέτηση που επιτεύχθηκε το 1960 και ταυτόχρονα να αποκλείει την ένωση και την διχοτόμηση…
΄Όμως, πετύχαμε να προσθέσουμε το Άρθρο ΙΙΙ για τα δικαιώματα του Ηνωμένου Βασιλείου και κάναμε κάποιες μικρο-αλλαγές σε άλλα μέρη της Συνθήκης. Δεν κάναμε αλλαγές στο Άρθρο IV και παρόλο που είχαμε κάποιες σκέψεις για πιθανά προβλήματα, φαίνεται ότι γενικά ικανοποιηθήκαμε τότε με τις πρόνοιες της Συνθήκης εξασφαλίζονται ικανοποιητικά τα δικά μας συμφέροντα και η Συνθήκη υπογράφτηκε όπως συμφωνήθηκε με τους Έλληνες και τους Τούρκους», έγραψε η κα Gillon, και πρόσθεσε τις εξής δηλώσεις του Ευάγγελου Αβέρωφ στην συνεδρία στο Λονδίνο στις 18 Φεβρουαρίου 1959.
«… Δοσμένου του πνεύματος συνεργασίας δεν υπάρχει ανάγκη ενδοιασμών για τις λεπτομέρειες της διευθέτησης για την Κύπρο. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών με διαβεβαίωσε ιδιωτικά ότι η Τουρκία δεν είχε σκοπό να χρησιμοποιήσει το δικαίωμα επέμβασης της Συνθήκης Εγγυήσεως για το τίποτα παρά μόνο κάτω από τις πλέον δύσκολες περιστάσεις (grave circumstances). Παρομοίως η Ελληνική Κυβέρνηση δεν θα χρησιμοποιήσει το δικό της δικαίωμα επέμβασης εκτός και μόνο αν οι Τουρκοκύπριοι αποπειραθούν να κάνουν διχοτόμηση ή να ανατρέψουν την νόμιμη κυβέρνηση της Κύπρου. Δεν είναι προσβολή για την κυπριακή περηφάνια που η ανεξαρτησία τους τυγχάνει εγγύησης. Η Ελλάδα είναι μια περήφανη χώρα, που προόδευσε για 130 χρόνια ανεξαρτησίας, και όμως αρχικά και αυτή βρισκόταν υπό εγγύηση εξωτερικών δυνάμεων».
Θα αναστάνωνε…
Όσον αφορά την αποχώρηση μίας χώρας από την Συνθήκη Εγγυήσεως, η κα Gillon διερωτήθηκε γιατί να μην μπορεί μία χώρα να αποχωρήσει μονομερώς. Και κατάθεσε τροποποίηση στο έγγραφο που ετοίμαζαν.
«Όπως και τα άλλα τρία συστατικά της διευθέτησης του 1960, η Συνθήκη Εγγυήσεως δεν έχει πρόνοιες για μονομερή αποχώρηση, τερματισμό ή αλλαγή. Το Ηνωμένο Βασίλειο πάντοτε διατηρούσε την γενική άποψη ότι και τα τέσσερα συστατικά παραμένουν εν ισχύ μέχρι ελεύθερης επανα-διαπραγμάτευσης από όλους τους υπογράφοντες. Ειδικά πάντοτε διατηρούσαμε την άποψη ότι το να επιτραπεί σε οποιαδήποτε μέρος μονομερούς αλλαγή σε ένα μέρος του πακέτου του 1960, θα αναστάτωνε το νομικό στάτους του υπολοίπου και ειδικά της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης… Πριν το 1974 προσπαθήσαμε να εμποδίσουμε κυπριακές απόπειρες να αποσυρθούν ή να τερματίσουν τις Συνθήκες Συμμαχίας και Εγγυήσεως και, να τις αποκηρύξουν ως αντίθετες με το Χάρτη του ΟΗΕ. Επομένως μονομερής αποχώρηση του Η.Β από τον εγγυητικό του ρόλο δεν είναι εναλλακτική λύση για την Κυβέρνηση του Η.Β εκτός και αν αυτό συμφωνηθεί στα πλαίσια συμφωνημένης διευθέτησης… Συμφωνία για μια διευθέτηση και ένα νέο σύνταγμα όμως, θα δώσει στο Η.Β την ευκαιρία να αποχωρήσει..»
Συνθήκη Συμμαχίας
Για την Συνθήκη Συμμαχίας η κα Angela Gillon γνωμάτευσε ότι αυτή έπαυσε να είναι ενεργή από τον Δεκέμβριο του 1963 και θα ήταν δύσκολο να επανα-δραστηριοποιηθεί.
Σκέψεις Σπ. Κυπριανού για ένταξη στο ΝΑΤΟ
Όταν ο Πρόεδρος Σπύρος Κυπριανού είδε την Βρετανίδα Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ στο Λονδίνο στις 14 Ιανουαρίου 1985 της είχε εκφράσει την προσωπική του άποψη ότι η καλύτερη εγγύηση για μια διευθέτηση του Κυπριακού θα ήταν η ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. (Το καλύψαμε σε προηγούμενη αποδέσμευση των πρακτικών της συνάντησης).
Στα νέα έγγραφα βρίσκουμε το σκεπτικό του Υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας (Φόρειν ΄Οφις) για το θέμα. Οι Βρετανοί μελέτησαν τα υπέρ και τα κατά αλλά έφθασαν στο ίδιο συμπέρασμα όπως και το 1959, ότι δεν ήταν προς το συμφέρον τους ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, εκτός του ότι δεν θα δεχόταν η Τουρκία παράλληλα και οι Αμερικανοί συμφώνησαν ότι κάτι τέτοιο ήταν το τελευταίο πράγμα που χρειαζόταν η Συμμαχία, ακόμα μια διαμάχη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
1967 – Το ιστορικό της βρετανικής «προσφοράς» της βάσης Δεκέλειας στους Τούρκους
Οι Τούρκοι ποτέ δεν συμφώνησαν σ΄αυτή τη βάση (1964-67)
Σε ένα άλλο φάκελο τα έγγραφα μας πάνε πίσω στο 1967 εξ΄αφορμής κάποιων δηλώσεων του Γλαύκου Κληρίδη στις 27.2.1986 ότι το 1966 Ελλάδα και Τουρκία είχαν συμφωνήσει για ένωση με αντάλλαγμα η βάση Δεκέλειας να διδόταν στην Τουρκία
Λόγω της διάστασης που πήραν οι δηλώσεις Κληρίδη, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της ΚΔ, κ. Γιώργος Ιακώβου αποτέθηκε στον Βρετ. ΄Υπατο Αρμοστή ίσως να μπορούσε να ρίξει φώς το θέμα ο οποίος με τη σειρά του αποτάθηκε στο Λονδίνο.
Και πάλιν η κα Gillon με επιστολή της ημερ. 19 Μαρτίου 1986 ενημέρωσε ότι το όλο θέμα διαστρεβλώθηκε στην εξιστόρηση. Οι Τούρκοι ποτέ δεν συμφώνησαν σε ένωση πάνω σ΄αυτή τη βάση. Μεταξύ 1964 και 1967,όταν σε κάποια στιγμή φάνηκε ότι ίσως οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας να έφθαναν σε μια συμφωνία ένωσης με αντάλλαγμα μια τουρκική βάση ή άλλη τουρκική παρουσία στο νησί, «κάναμε ένα αριθμό εμπιστευτικών δηλώσεων στην Ελληνική Κυβέρνηση. Αυτές ήσαν εις ανταπόκριση υψηλού επιπέδου προσεγγίσεων από αυτούς σχετικά με την πιθανότητα να τους παραχωρούσαμε μια από τις κυρίαρχες βρετανικές περιοχές μας για χάρη μιας διευθέτησης. Στις 9 Νοεμβρίου 1966 ο Βασιλέας Κωνσταντίνος της Ελλάδας επισκέφθηκε τον Πρωθυπουργό (Η.Β) και ρώτησε κατά πόσο η Δεκέλεια μπορούσε να δοθεί σε περίπτωση που θα γινόταν κατορθωτή μια διευθέτηση. Η απάντηση του κ. Γουίλσον (Βρετ. Πρωθυπουργού) ημερ. 10 Νοεμβρίου εξουσιοδότησε τον Βασιλέα Κωνσταντίνο να ενημερώσει τους Τούρκους ότι υπό κάποιες περιστάσεις δεν θα είχαμε αντίρρηση η Δεκέλεια να μεταφερθεί στην Τουρκία. Η ιδέα μεταβιβάστηκε από τους Έλληνες στους Τούρκους στην συνάντηση Τούμπα/Caglayangil στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1966. Σ΄αυτή την ανταλλαγή είναι που αναφέρεται ουσιαστικά ο κ. Κληρίδης» έγραψε η κα Gillon και πρόσθεσε ότι ήταν απόφαση του Γραφείου Κοινοπολιτειακών Σχέσεων να μην πουν την αλήθεια στους Κύπριους και να τους μιλούν με υπεκφυγές, αλλά Ο Μακάριος είχε μάθει σχετικά όταν παρευρέθηκε σε σύσκεψη του Ελληνικού Συμβουλίου του Στέμματος, τον Φεβρουάριο του 1967 όταν συζητήθηκε η πρόταση για την Δεκέλεια και σίγουρα θα είδε και τις αναφορές για την βρετανική «προσφορά». «Είναι ενδιαφέρον (έγραψε) που μαθαίνουμε ότι αυτά τα πρακτικά συζητήθηκαν σε συνεδρία του Κυπριακού Εθνικού Συμβουλίου στην οποία παρευρέθηκε και ο Γλ. Κληρίδης τον Φεβρουάριο του 1967. Δεν βλέπω λοιπόν, πως ο Κληρίδης λέγει ότι δεν είχε λεχθεί στο Κυπριακό Εθνικό Συμβούλιο η βρετανική προσφορά για την Δεκέλεια…» Και ολοκλήρωσε :
«Εκείνο που διερωτώμαι είναι κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να τα πούμε όλα αυτά στον κ. Γ. Ιακώβου. Τονίζω μόνο ότι ορισμένα έγγραφα για το θέμα ενδεικτικά η ανταλλαγή με τον Βασιλέα Κωνσταντίνο, παραμένουν απόρρητα για τα οποία δεν έχουν περάσει τα 30 χρόνια για αποδέσμευση. Υπάρχει ακόμα η δυσκολία (κατέληξε η κα Gillon στην απάντησή της στους συναδέλφους της στο Φόρειν ΄Οφις) σχετικά με τις πολιτικές και αποφάσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Ίσως να το συζητήσουμε το θέμα προτού γράψω στην Λευκωσία».
Σημ. Αργότερα αποδεσμεύθηκαν τα σχετικά έγγραφα για το 1967 σε σχέση με την βρετανική προσφορά (για την Δεκέλεια) τα οποία η γράφουσα προ καιρού έχει μελετήσει και γράψει και κατέχει αντίγραφα.
«Να δεχθούμε 15 χρόνια» (Στο Γκραν Μοντάνα το 2017)
Από έγκυρες πληροφορίες της γράφουσας, προτού καταρρεύσουν οι συνομιλίες στο Κράν Μοντάνα το 2017 ο παραιτηθείς Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Μπόρις Τζόνσον είπε ότι οι Συνθήκες είναι αναχρονιστικές δεν μπορούν να υπάρχουν χώρες με εγγυητές. Οι Τούρκοι δεν δέχονταν. Τότε σηκώθηκε ο Υφυπουργός Ευρώπης, Σερ Άλαν Ντάνγκαν και αναπληρωτής ΥΠΕΞ και είπε «Να δεχτούμε 15 χρόνια και ξανασυζητούμε το θέμα μετά τα 15 χρόνια». Η δική μας πλευρά δεν μπορούσε να το δεχθεί.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:http://www.sigmalive.com/simerini/politics/520511/i-vretaniki-paraxorisi-tis-dekeleias-stous-tourkous
Μέρος Α’
