03 Μάρτιος 2019, 18:02
Της Νάταλης Μιχαηλίδου
Π. ΠΟΛΥΒΙΟΥ, Α. ΜΑΡΚΙΔΗΣ ΚΑΙ Σ. ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ ΕΠΙ ΤΗΣ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ
ΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΟΔΟΥ, ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΧΑΓΗΣ ΔΙΗΝΥΣΑΝ, ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΕΡΙΦΡΑΣΤΑ, ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΤΣΑΓΚΟΣ ΣΤΗ ΔΕΚΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙ
Ως «ισχυρό νομικό όπλο» στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας χαρακτηρίστηκε από την πρώτη στιγμή η ιστορική γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, που έλαβε την περασμένη Δευτέρα μιαν απόφαση-ορόσημο για τα αποικιακά κατάλοιπα. Για «γνωμάτευση-σταθμό στην εξέλιξη του διεθνούς δικαίου» κάνει λόγο ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας, Αλέκος Μαρκίδης, ενώ ο νομικός Πόλυς Πολυβίου, που αγόρευσε ενώπιον του Δικαστηρίου εκ μέρους της ΚΔ τον περασμένο Σεπτέμβρη, υπογραμμίζει την «τεράστια συμβολική και ηθική σημασία».
Την αξιοποίηση της απόφασης στο πολιτικό πεδίο προκρίνει ο πρώην Εισαγγελέας, Στέλιος Θεοδούλου, διερωτώμενος εάν η Κυπριακή Δημοκρατία «θα συνεχίσει να ανέχεται την ύπαρξη αποικιών στα εδάφη της».
«Τεράστιο το βάρος της απόφασης»
Διευκρινίζοντας εκ προοιμίου ότι το ζήτημα των Βρετανικών Βάσεων ενέχει δύο πτυχές, νομική και πολιτική, ο Αλέκος Μαρκίδης δηλώνει στη «Σ» ότι η γνωμάτευση της Χάγης, η οποία «απευθύνεται προς τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, αν και δεν είναι νομικά δεσμευτική, εντούτοις πρέπει οπωσδήποτε να θεωρείται σταθμός εις την όλη εξέλιξη του δημοσίου διεθνούς δικαίου». Ανεξάρτητα από τη δεσμευτικότητά της, όπως υπογραμμίζει, «το βάρος της είναι τεράστιο και στο μέλλον πιστεύω ότι θα θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει το εθιμικό αναγκαστικό διεθνές δίκαιο, όπως αυτό έχει εξελιχθεί μετά το 1960».
Επί του ιδίου σημείου, της δεσμευτικής ισχύος, ο Πόλυς Πολυβίου σημειώνει ότι «μπορεί να μην είναι δεσμευτική ή να έχει διατακτικό χαρακτήρα, αλλά έχει τεράστια συμβολική και ηθική σημασία, καθότι για ορισμένους αυτή η γνωμοδότηση καταλήγει σε σαφή συμπεράσματα, τα οποία δεσμεύουν τόσο τα ΗΕ όσο και τα μέλη τους, γεγονός το οποίο είναι πολύ σημαντικό».
Ναι μεν, αλλά…
Στις μεγάλες ομοιότητες των δύο περιπτώσεων, του Μαυρικίου και της Κύπρου, εστιάζει από την πλευρά του ο κ. Πολυβίου. «Τα συμπεράσματα Δικαστηρίου σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τη δική μας περίπτωση, διότι το επίδικο θέμα, δηλαδή η αποικιοκρατία, είναι το κύριο θέμα και στις δύο περιπτώσεις». Τόσο στην περίπτωση του Μαυρικίου όσο και στην περίπτωση της Κύπρου, εξηγεί περαιτέρω, «παραχωρήθηκε έδαφος πριν από την Ανεξαρτησία, επομένως η διευθέτηση δεν έγινε μεταξύ δύο κρατών, αλλά μεταξύ ενός κράτους -της Αγγλίας- και της αποικίας της».
Ο κ. Μαρκίδης σημειώνει ότι «αυτή η απόφαση βασίζεται κυρίως στο αντιαποικιακό Σύμφωνο που είχε ψηφιστεί από τη Γενική Συνέλευση μετά την κυπριακή ανεξαρτησία, δηλαδή μετά την υπογραφή των Συνθηκών Εγκαθίδρυσης, της Συνθήκης Εγγυήσεως και της Συνθήκης Συμμαχίας».
Συνεχίζει δε θέτοντας ως παράμετρο το ενδεχόμενο «να μπορεί να προσδοθεί σε αυτήν την απόφαση αναδρομική ισχύς, υπό την έννοια ότι διακηρύττει το Δίκαιο όπως ήταν πάντοτε και όχι όπως εξελίχθηκε αργότερα» και σχολιάζει ότι «είναι ένα από τα ερωτηματικά, τα οποία θα απασχολήσουν τον οποιοδήποτε ασχοληθεί με αυτό το θέμα στο μέλλον».
Σε περίπτωση που θα ληφθεί πολιτική απόφαση από πλευράς κυβέρνησης να θέσει θέμα αποχώρησης των Βάσεων, υποστηρίζει ο κ. Μαρκίδης, «τότε αυτή η γνωμάτευση θα αποτελέσει ένα από τα κυριότερα, αν όχι το κυριότερο νομικό όπλο στα χέρια της ΚΔ, προκειμένου να προωθήσει μια τέτοια θέση». Υπομνύει, όμως, ότι «οι υπεραπλουστεύσεις δεν βοηθούν». Αγγίζοντας ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα σημεία της συζήτησης που διεξάγεται επί σειράν ετών για τη νομιμότητα ή μη των Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο, ο πρώην Γενικός Εισαγγελέας παραθέτει τα εξής:
«Κάποιος μπορεί να πει ότι τα περί Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο είναι τμήμα της Συνθήκης Εγκαθίδρυσής της, που υπεγράφη αμέσως πριν από την επίσημη γέννηση της Δημοκρατίας στις 16 Αυγούστου 1960, αλλά υπογράφτηκε από τους τότε εκλελεγμένους, σε προηγούμενες εκλογές, του Δεκεμβρίου του 1959, Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο. Περαιτέρω δε, κάποιοι φρόντισαν, αυτές οι τρεις Συνθήκες που είχαν υπογραφεί αμέσως πριν από τη γέννηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, να μνημονευτούν στο Σύνταγμά της, το οποίο ισχύει και σήμερα με τη διατύπωση ότι αυτά τα οποία υπέγραψαν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και δρ Κουτσιούκ αμέσως πριν από την Ανεξαρτησία, θεωρούνται ότι υπεγράφησαν και δέσμευσαν την ΚΔ, που γεννήθηκε ολίγα δευτερόλεπτα αργότερα».
Παρά ταύτα, ο κ. Πολυβίου σημειώνει ότι, σύμφωνα με το Δικαστήριο, «ο ουσιώδης χρόνος είναι αυτός κατά τον οποίο παραχωρήθηκε το έδαφος και το έδαφος των Βάσεων παραχωρήθηκε εντός του 1959 και όχι μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου». Εξηγώντας ότι το ζήτημα ανάγεται στη θεωρία της Συναίνεσης στο Διεθνές Δίκαιο, συμπληρώνει ότι «οι διευθετήσεις και στον Μαυρίκιο και στην Κύπρο έγιναν όταν η χώρα ήταν αποικία, επομένως δεν υπάρχει το τεκμήριο της ελεύθερης βούλησης».
Δέσμευσαν τον… εαυτό τους
Υπενθυμίζοντας ότι στην υπόθεση Bashir, όσον αφορά στο καθεστώς των Βάσεων, «το ίδιο το Ανώτατο Δικαστήριο της Αγγλίας αποφάσισε σαφώς ότι πρόκειται για αποικίες», ο κ. Πολυβίου εξηγεί ότι, παρόλο που η γνωμοδότηση της Χάγης δεν δεσμεύει την Αγγλία, «εντούτοις η απόφαση του ιδίου της Ανωτάτου Δικαστηρίου την δεσμεύει».
Στην εν λόγω απόφαση, η οποία εκδόθηκε στις 30 Ιουλίου και αφορούσε σε έξι από τους 75 πρόσφυγες που τον Οκτώβριο του 1998 ναυάγησαν ανοιχτά της Κύπρου, με αποτέλεσμα να διασωθούν από βρετανικά ελικόπτερα και να μεταφερθούν στη Βάση Ακρωτηρίου, σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι «ο (βρετανικός) νόμος περί Κύπρου του 1960 δεν μετέβαλε το καθεστώς των Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων, απλώς τις εξαίρεσε από τη μεταβίβαση εδάφους στη νέα Δημοκρατία της Κύπρου» και «το γεγονός πως το Ηνωμένο Βασίλειο έχασε το 97% του νησιού της Κύπρου δεν μετέβαλε το καθεστώς του 3% που διατήρησε».
Βρετανικές παραδοχές περί αποικίας
Περαιτέρω σαφείς παραδοχές των ίδιων των Βρετανών ότι «οι εδαφικές περιοχές των βρετανικών στρατιωτικών Βάσεων στην Κύπρο εξακολουθούν να έχουν το νομικό και πραγματικό καθεστώς αποικίας», υπογραμμίζει και ο νομικός και πρώην Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, Στέλιος Θεοδούλου. Σε επίσημο έγγραφο του Foreign Office (13.6.1960) αναφέρεται ότι «οι κυρίαρχες Βρετανικές Βάσεις, σύμφωνα με τη Συνθήκη, παραμένουν βρετανικό έδαφος και για λόγους διεθνών υποθέσεων θα είναι σαν ‘αποικίες’, αν και εσωτερικά η Δημοκρατία θα εφαρμόζει πολλές από τις κυβερνητικές της αρμοδιότητες. Για πολιτικούς λόγους όμως θα αποφεύγεται η λέξη ‘αποικία’».
Στην ενδιάμεση απόφασή του στην ποινική υπόθεση του δικηγόρου Χαράλαμπου Σιαμπέτα (αρ. DKL 1637/95), o Βρετανός δικαστής F.G.R. Ward τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι «η κυριαρχία των περιοχών των Βάσεων δεν πηγάζει από παραχώρηση (των εδαφών) από την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά από την κυριαρχία που το Ηνωμένο Βασίλειο είχε πάνω σε ολόκληρο το νησί πριν από την ανεξαρτησία το 1960. Δεν είναι έργο αυτού του δικαστηρίου να κρίνει τα καλά ή τα κακά της αποικιοκρατίας».
Στην ενδιάμεση απόφασή του στην ποινική υπόθεση του Κώστα Χαραλάμπους (αρ. 81/95) στις 22.4.1996, ο ίδιος δικαστής τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι «οι περιοχές αυτές (των Βάσεων) παρέμειναν κάτω από τη συνεχή κυριαρχία του Ηνωμένου Βασιλείου και είναι αυτήν την επιφυλαχθείσα κυριαρχία που η Κυπριακή Δημοκρατία είχε αναλάβει να σέβεται, στο πρώτο μέρος του άρθρου ΙΙΙ της Συνθήκης Συμμαχίας».
Η ρητή και κατηγορηματική νομική, πολιτική και πραγματική θέση της Βρετανίας δημιουργεί, σύμφωνα με τον κ. Θεοδούλου, «πολύ σοβαρό πολιτικό, νομικό και ηθικό πρόβλημα, αφού ισοδυναμεί με ευθεία οικειοποίηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, προβάλλοντας επίσημα τον ισχυρισμό ότι τα εδάφη των Βάσεων εξακολουθούν να έχουν το καθεστώς αποικίας».
Και διερωτάται: «Θα συνεχίσει η Κύπρος να ανέχεται την ύπαρξη αποικιών στα εδάφη της, όταν η παγκόσμια κοινωνία έχει χαρακτηρίσει την αποικιοκρατία ως ‘διεθνές έγκλημα’;». Συμπληρώνει, μάλιστα, ότι «δεν μπορεί, καλόπιστα, να υπάρχει καμιά αμφιβολία για την ερμηνεία που οι ίδιοι οι Βρετανοί δίνουν επίσημα στην υπόσταση των στρατιωτικών Βάσεών τους στην Κύπρο, ιδιαίτερα μετά και τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου στην υπόθεση του Μαυρικίου».
Εφιστώντας την προσοχή στις διαδικασίες που θα ακολουθηθούν εν συνεχεία από τη Γενική Συνέλευση των ΗΕ, δηλώνει ότι «το θέμα μετατρέπεται από νομικό σε πολιτικό». Καταληκτικά υποδεικνύει ότι η συγκεκριμένη απόφαση αφορά στον Μαυρίκιο και ότι όσον αφορά στα καθ’ ημάς «η Κύπρος απέφυγε και εξ όσων αντιλαμβάνομαι θα αποφύγει και στο μέλλον να εγείρει θέμα Βάσεων».
ΠΗΓΗ:http://www.sigmalive.com/simerini/politics/557355/ston-dromo-pou-xarakse-o-mavrikios
