27/10/2019
της Ξένιας Τούρκη
Με ένα χαμόγελο ικανοποίησης, παρά το γεγονός πως συζητούσαν για έξι και πλέον ώρες, εμφανίστηκαν οι Βλαντιμίρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ρώσος πρόεδρος έκανε λόγο για μια βαρυσήμαντη συμφωνία, ενώ από κοντά ο Τούρκος ομόλογός του τον σιγόνταρε λέγοντας για εξαιρετικές εξελίξεις. Στο Σότσι, οι δύο ηγέτες έδωσαν τα χέρια, σφραγίζοντας μια συμμαχία, που οδηγεί τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από την περιοχή που έλεγχαν οι Κούρδοι έδωσε την ευκαιρία στις δύο χώρες να αναδειχθούν ως οι κύριες ξένες δυνάμεις στον συριακό εμφύλιο.
Παράλληλα, όμως η Μόσχα βρήκε την ευκαιρία που ζητούσε για να βάλει πόδι σε μια περιοχή, όπου παραδοσιακά κυριαρχούν οι ΗΠΑ εδώ και πολλές δεκαετίες. Μέχρι πρόσφατα έμοιαζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αν κάποιος έλεγε πως ο Ρώσος ηγέτης είναι εκείνος που κινεί τα νήματα στη Μέση Ανατολή. Σήμερα, όμως είναι πλέον η πραγματικότητα, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά, πόσο ρευστές μπορούν να είναι οι εξελίξεις.
Η Μόσχα είναι ο μεγάλος κερδισμένος από την κρίση στη Συρία.
Η στήριξή της στον Μπασάρ αλ Άσαντ όταν ξεκινούσε ο εμφύλιος έμοιαζε καταδικασμένη. Πολλοί τότε έσπευσαν να ερμηνεύσουν τη σύμπλευση του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Μπασάρ αλ Άσαντ, λέγοντας πως η Μόσχα δεν ξεπουλά εύκολα τους συμμάχους της. Πίσω από αυτή την επιφανειακή ερμηνεία, όμως κρύβονται βαθύτεροι συσχετισμοί και συμφέροντα. Εξαρχής η Ρωσία κατάλαβε πως μέσα από το δαιδαλώδες σκηνικό στη Συρία μπορούσε να προωθήσει τους στόχους της, αν έπαιζε σωστά τα χαρτιά της.
Πράγμα που έγινε. Εκμεταλλευόμενη την έλλειψη στρατηγικής εκ μέρους των ΗΠΑ και τη γενικότερη μείωση της επιρροής της στην περιοχή, μέσα από ένα πλέγμα στρατιωτικής παρουσίας, διπλωματικών επαφών και οικονομικής συνεργασίας, μπόρεσε να είναι η χώρα που καθορίζει τις εξελίξεις. Είναι η δύναμη που εμπιστεύονται πλέον όλες οι πλευρές και αποδέχονται τις παρεμβάσεις και τη διαχειριστική εμπλοκή της. Ανέπτυξε αποτελεσματική διπλωματία και μετατράπηκε σε καθοριστική ηγεμονική χώρα. Αναβάθμισε σε τέτοιο σημείο τον ρόλο της, που πλέον σήμερα δρέπει τις δάφνες μιας ουσιαστικής διπλωματίας.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έδρασε εντελώς κυνικά. Αφήνοντας στην άκρη τα κηρύγματα για ανθρώπινα δικαιώματα και για δημοκρατία, μπόρεσε να κτίσει δίαυλους επικοινωνίας με όλους. Έτσι, αυτή τη στιγμή η ρωσική διπλωματία κινείται από την Τουρκία μέχρι τη Συρία και από το Ισραήλ μέχρι τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Τώρα έχει μεγαλύτερη επιρροή στη Μέση Ανατολή από οποιαδήποτε άλλη ιστορική στιγμή από το απόγειο της σοβιετικής εξουσίας στη δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα. Καθόλου άσχημα για μια χώρα, που έχει μια οικονομία μεγέθους μιας μεσαίας ευρωπαϊκής δύναμης.
Σε αντίθεση με την Ουάσινγκτον, η Μόσχα ποτέ δεν επιδίωξε να αλλάξει το status quo των χωρών της περιοχής και για αυτό η εξωτερική της πολιτική δεν μπήκε στο στόχαστρο. Οι ΗΠΑ για παράδειγμα εισβάλλοντας το 2004 στο Ιράκ, ανέτρεψαν τον Σαντάμ Χουσέιν, κάνοντας λόγο για εκδημοκρατικοποίηση της χώρας. Η Ρωσία ποτέ δεν είχε τέτοιες φιλοδοξίες. Στόχος της είναι η προώθηση μιας πολυπολικής τάξης πραγμάτων, όπου η ίδια θα μπορεί να εκμεταλλεύεται την ηγεμονική της θέση για να επιβάλλει τα συμφέροντά της. Άλλωστε, για τον Βλαντιμίρ Πούτιν δεν υπάρχουν εχθροί και φίλοι, αλλά στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν.
Η Ρωσία βρίσκεται πια στο επίκεντρο των διεθνών εξελίξεων όχι ως παρατηρητής αλλά ως πρωταγωνιστής, να κυριαρχεί στον χώρο της Μέσης Ανατολής ή, όπως γλαφυρά ανέφερε σε δημοσίευμά του το αμερικανικό CNN, «να αναδύεται ως νέα βασίλισσα πάνω στη διασπασμένη μεσανατολική σκακιέρα». «Η Μόσχα έχει εδραιωθεί ως ενεργός περιφερειακός παίκτης με την ικανότητα που έχει να μιλάει συγχρόνως σε κάθε περιφερειακή κυβέρνηση, ενώ παράλληλα διατηρεί και εμφανή δύναμη επιβολής», ανέφερε ο ερευνητής Άρον Λουν του Σουηδικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.
Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν θα μπορούσε να πετύχει όλα αυτά χωρίς την ικανότητά του να εκμεταλλεύεται τα αμερικανικά λάθη και να καλλιεργεί για τον εαυτό του και τη Ρωσία μια εικόνα αποφασιστικότητας και στιβαρότητας, την ίδια ώρα που η αμερικανική, εξωτερική πολιτική γίνεται όλο και πιο αναξιόπιστη, όλο και πιο απρόβλεπτη. Οι ΗΠΑ με την αλλοπρόσαλλη πολιτική του νυν ηγέτη τους έδωσαν χώρο στον Ρώσο ηγέτη να κερδίσει νέους συμμάχους που οι ίδιοι έχασαν από την αστάθεια στην αποφασιστικότητά τους.
Οι κερδισμένοι και χαμένοι της συμφωνίας
Στη ζυγαριά μπαίνει η συμφωνία Τουρκίας και Ρωσίας, με τους αναλυτές να την θεωρούν καλή εξέλιξη για την Άγκυρα και πολύ κακή για τις κουρδικές Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF). Παράλληλα, ενισχύεται ο νέος ρόλος της Μόσχας ως κυρίαρχης δύναμης στη Μέση Ανατολή, καθώς φθίνει η επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή. Οι τουρκικές δυνάμεις θα παραμείνουν στις περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας που κατέλαβαν από τις 9 Οκτωβρίου, όταν ξεκίνησε η επιχείρηση, ενώ ρωσικά στρατεύματα και συριακές δυνάμεις θα ελέγχουν την υπόλοιπη μεθόριο, κάτι που σημαίνει ότι ουσιαστικά υλοποιείται ο στόχος της επιχείρησης Πηγή Ειρήνης της Τουρκίας, δηλαδή η διάλυση του κουρδικού ελέγχου στα σύνορα.
Στη ζώνη των συνόρων βρίσκονται πλέον Τούρκοι στρατιώτες, οι αντάρτες σύμμαχοι της Άγκυρας, οι SDF, ρωσικές δυνάμεις, αλλά και στρατιώτες του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενώ η Μόσχα είναι η μόνη διαπραγματευτική δύναμη ανάμεσά τους. O νέος διακανονισμός αλλάζει τον χάρτη της βορειοανατολικής Συρίας, αφήνοντας στην Τουρκία τον έλεγχο ενός τμήματος στη μέση των συνόρων, ενώ το υπόλοιπο τμήμα των συνόρων θα είναι στα χέρια της Τουρκίας, της Ρωσίας και της Συρίας.
Η Τουρκία έχει την ικανοποίηση ότι η Μόσχα έπεισε τη Δαμασκό να εκχωρήσει τον έλεγχο σε περιοχή στη βορειοανατολική Συρία, διαλύοντας τον έλεγχο των Κούρδων. Σε αντάλλαγμα, η Μόσχα απέσπασε τις διαβεβαιώσεις της Άγκυρας πως θα σεβαστεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, πράγμα που σημαίνει πως σε κάποια στιγμή θα πρέπει να αποσυρθούν από τη βόρεια Συρία.
Επιπλέον, ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι με τη συμφωνία Τουρκίας – Ρωσίας οι Κούρδοι θα πρέπει να αποσυρθούν από περιοχή τριπλάσιου μεγέθους από εκείνη που κάλυπτε η συμφωνία ΗΠΑ – Τουρκίας για την κατάπαυση πυρός, καλύπτοντας μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής που ήθελε η Τουρκία να συμπεριληφθεί. Χαρακτηριστικό είναι το σχόλιο του Σόνερ Καγκαπτάι, διευθυντή του τουρκικού προγράμματος στο Washington Institute.
«Το αποτέλεσμα της συνάντησης Πούτιν – Ερντογάν δείχνει ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει γίνει εξπέρ στο να επηρεάζει ΗΠΑ και Ρωσία τον έναν εναντίον του άλλου, προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα οφέλη για την Άγκυρα. Η Τουρκία πήρε τη ζώνη ασφαλείας που ήθελε όλο αυτόν τον καιρό», ανέφερε.
Κέρδη από τη συμφωνία έχει όμως και ο Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος την περασμένη Τρίτη πραγματοποίησε μια συμβολική επίσκεψη στην Ιντλίμπ για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια. Με τη νέα συμφωνία εγκρίθηκε η επιστροφή των δυνάμεών του στα σύνορα, καθώς μαζί με τις ρωσικές δυνάμεις θα αντικαταστήσουν τις αμερικανικές δυνάμεις, οι οποίες έκαναν επί χρόνια περιπολίες στην περιοχή, μαζί με τους μέχρι πρότινος συμμάχους τους, τους Κούρδους.
Η ΕΕ θα πληρώσει μεγάλο τίμημα
Απούσα από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή για άλλη μια φορά πιάστηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως συνηθίζει περιορίστηκε σε συστάσεις και δεν δείχνει ικανή να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο σε μια περιοχή που την αφορά άμεσα. Όπως ανέφερε ο Γερμανός πολιτικός επιστήμονας, Μίχαελ Λίντερς, μιλώντας στην Deutsche Welle, η ΕΕ σφυρίζει αδιάφορα, ενώ είναι ανάμεσα σε εκείνους που θα καταβάλουν υψηλό τίμημα, για τις εξελίξεις στη Συρία.
«Περιοριζόμαστε σε δευτερεύων ρόλο όπως κάναμε και στο παρελθόν. Μετά από όλη αυτή την προσπάθεια να πέσει ο Μπασάρ αλ Άσαντ, το αποτέλεσμα είναι ότι έχουμε ήδη δεχθεί στη Γερμανία 800.000 πρόσφυγες από τη Συρία. Θα μπορούσαν να αποφευχθούν όλα αυτά, εάν είχαμε σκεφτεί τι νόημα έχει μία πολιτική παρέμβασης σαν αυτή που είδαμε στη Συρία, αλλά και αλλού στην περιοχή, στο Ιράκ, στη Λιβύη κ.λπ. Στο τέλος εμείς την πληρώνουμε. Δεν μπορεί πρώτα να αφήνουμε τους άλλους να καθορίζουν τις εξελίξεις και μετά να δηλώνουμε έκπληκτοι ή αγανακτισμένοι όταν η Ρωσία, το Ιράν και το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ επωφελούνται, σε γεωπολιτικούς όρους, από τη δική μας αινιγματική τακτική», επισήμανε.
Επενδύσεις και συμφωνίες τα «όπλα» της επιρροής
ΣΥΡΙΑ- Η επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία υπήρξε καταλυτική. Η Ρωσία έχει εγκαταστήσει αεροπορικές και ναυτικές βάσεις, ενώ ελέγχει τον εναέριο χώρο της Συρίας. Η Δαμασκός της παραχώρησε το αποκλειστικό δικαίωμα του εκσυγχρονισμού και της αποκατάστασης όλων των ενεργειακών της υποδομών. Η Μόσχα αναμένεται, με άλλα λόγια, να έχει προτεραιότητα (εάν όχι και αποκλειστικότητα) στην ενεργειακή ανοικοδόμηση της Συρίας. Ενώ εντός των συνόρων της Συρίας έχουν αναπτυχθεί, παράλληλα, και ρωσικά αντιαεροπορικά-αντιπυραυλικά συστήματα S-300.
ΤΟΥΡΚΙΑ- Οι συστοιχίες του ρωσικού αντιπυραυλικού -αντιαεροπορικού συστήματος S-400 που ήδη βρίσκονται στην Τουρκία, οι αγωγοί BlueStream και TurkStream που περνούν από το τουρκικό έδαφος και οι πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Άκκιουγιου διά χειρός Rosatom αποτυπώνουν την εντυπωσιακά ενισχυμένη ρωσική επιρροή στη ΝΑΤΟϊκή Τουρκία, μια επιρροή την οποία επιχειρεί να αξιοποιήσει με τον δικό του τρόπο ο Ταγίπ Ερντογάν ως εκβιαστικό χαρτί ενάντια στη Δύση.
ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ- Τα τελευταία χρόνια Ρωσία και Σαουδική Αραβία πορεύονται πια με κοινό βηματισμό στον χώρο του πετρελαίου, την τιμή του οποίου δίνουν αγώνα για να κρατούν ψηλά. Ενδεικτική και η συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι δύο χώρες το 2018 για τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής κατά πάνω από 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως. Οι δύο χώρες εξετάζουν συμφωνίες στο μέτωπο της πυρηνικής ενέργειας, καθώς και στον χώρο του πετρελαίου, ενώ σχετικά πρόσφατα ο Βλαντιμίρ Πούτιν κάλεσε δημοσίως το Ριάντ να αγοράσει ρωσικούς S-400 για την καλύτερη θωράκισή του.
ΗΝΩΜΕΝΑ ΑΡΑΒΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ- Ο πρίγκιπας διάδοχος, Μοχάμεντ Μπιν Ζαγιέντ, έχει ταξιδέψει στη Ρωσία πάνω από επτά φορές τα τελευταία έξι χρόνια, υπογράφοντας μεταξύ άλλων και συμφωνίες «στρατηγικού» χαρακτήρα με τη ρωσική ηγεσία. Τα Εμιράτα εμφανίζονται να έχουν επενδύσει περί τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια στη Ρωσία, ενώ στο Ντουμπάι διατηρεί πλέον περιφερειακή βάση και γραφεία και η ρωσική Rosatom. Σημειώνεται ότι οι δύο χώρες συνεργάζονται από το 2017 και στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.
ΙΣΡΑΗΛ- Μόνο μέσα στο 2018, Βλαντιμίρ Πούτιν και Μπενιαμίν Νετανιάχου μίλησαν 11 φορές στο τηλέφωνο, με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό να επισκέπτεται μάλιστα τη Μόσχα όχι μία, ούτε δύο, αλλά τέσσερις φορές μέσα σε λιγότερους από 12 μήνες. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν θεωρείται ο περισσότερο φιλικός Ρώσος ηγέτης για το Ισραήλ. Αλλά και οι Ισραηλινοί, ανταποδίδοντας τα «εύσημα», έχουν φροντίσει να μην καταδικάσουν σθεναρά τη Ρωσία για το θέμα της Κριμαίας.
ΚΑΤΑΡ- Επενδύσεις εκατομμυρίων έχει κάνει ο κρατικός επενδυτικός βραχίονας του Κατάρ (Qatar Investment Authority, QIA) στη Ρωσία, αποκτώντας μερίδιο στον ρωσικό πετρελαϊκό κολοσσό της Rosneft. Το Κατάρ εμφανίζεται να εξετάζει την αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων, αλλά και τη συνεργασία με τη Ρωσία σε ποικίλους άλλους τομείς.
ΑΙΓΥΠΤΟΣ- Στενές οι σχέσεις ανάμεσα στον Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. Tο 2017, για πρώτη φορά έπειτα από τη δεκαετία του 1970, οι πωλήσεις ρωσικών όπλων στην Αίγυπτο ξεπέρασαν τις πωλήσεις αμερικανικών. Παράλληλα, η ρωσική Rosatom ετοιμάζεται να κατασκευάσει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Αιγύπτου στην περιοχή Νταμπάα.
ΙΡΑΝ- Μόσχα και Τεχεράνη έχουν βρεθεί να πορεύονται με κοινό βηματισμό στο μέτωπο της Συρίας, αμφότερες στηρίζοντας το καθεστώς του Σύρου προέδρου, Μπασάρ αλ Άσαντ. Οι Ιρανοί έχουν στην κατοχή τους ρωσικούς S-300, ενώ η ρωσική Rosatom έχει κατασκευάσει και τον πυρηνικό αντιδραστήρα Μπουσέρ στο Ιράν.
ΛΙΒΑΝΟΣ- Κυρίως από το 2015 και μετά η Ρωσία «μπαίνει» ολοένα πιο βαθιά στη χώρα δημιουργώντας δεσμούς οικονομικού, εμπορικού και πολιτικού χαρακτήρα με στόχο τα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Επίσης, η Ρωσία έχει, μέσω της εταιρείας Novatek, συνάψει συμφωνία για έρευνες υδρογονανθράκων στα θαλάσσια Οικόπεδα 4 και 9 στα ανοιχτά του Λιβάνου. Η ρωσική Lukoil εμφανίζεται, μάλιστα, να ενδιαφέρεται για τον επόμενο γύρο αδειοδοτήσεων που αναμένεται μέσα στο 2020. Η Βηρυτός προσβλέπει, επίσης, στην πολύτιμη ρωσική βοήθεια, ώστε να επιστρέψουν στη Συρία όσο το δυνατό περισσότεροι Σύροι από εκείνους που έχουν σήμερα βρει καταφύγιο στον Λίβανο.
ΠΗΓΗ:http://www.philenews.com/eidiseis/kosmos/article/807778/rosia-i-nea-basilissa-sti-skakiera-tis-m-anatolis
