24/1/2021
γράφει ο Γιάννος Χαραλαμπίδης*
-Τουρκική θέση η Πενταμερής χωρίς όρους, πώς στήνουν παγίδα μέσω στρατιωτικών επαφών, και τι σημαίνει η λογική του Βορρά – Νότου από τον ΟΗΕ
-Υπάρχει ή όχι πιθανότητα να τινάξει η Άγκυρα τη διαδικασία στον αέρα
-Τι φοβάται ο Γκουτέρες από το ψήφισμα του Σ.Α. και κρατεί το θέμα της βάσης ανοικτό
-Πώς οι Τούρκοι κρύβουν τα δυο κράτη πίσω από την ισότιμη κυριαρχία
-Αφού οι Τούρκοι πέτυχαν τη ΔΔΟ, την ταυτίζουν με απαράδεκτο status quo και θέλουν κι αλλά
-Πώς χρησιμοποιούν τους ΓΓ του ΟΗΕ για να περάσουν τη συνομοσπονδία
Παράθυρα για την υιοθέτηση των τουρκικών θέσεων στην Πενταμερή ανοίγει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, με την έκθεση την οποία υπέβαλε ενώπιον του Συμβουλίου ασφαλείας για το Κυπριακό και θα εγκριθεί στις 28 του μήνα. Ο ίδιος αφήνει τα πάντα ανοικτά για να βρει, όπως τονίζει, κοινή βάση. Τούτου λεχθέντος, δικαίως μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει κοινή βάση. Πάντως, ο κ. Γκουτέρες κλείνει, μέσα από την έκθεση, εμφανώς το μάτι στην τουρκική θέση για τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος.
Ομοσπονδία και Σ. Ασφαλείας
Από την πλευρά του, το Συμβούλιο Ασφαλείας ετοιμάζει σχετικό ψήφισμα επί της έκθεσης, που θα είναι κατευθυντήριο για τον τρόπο δράσης του ΓΓ του ΟΗΕ, ο οποίος, βεβαίως, μπορεί, μαζί με τα μέρη να αποφασίσουν αλλιώς. Κυβερνητικές πηγές τονίζουν ότι το νέο ψήφισμα, που μάλλον θα συζητηθεί αύριο Δευτέρα, αναφέρεται σε προηγούμενα, και στη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Το θέμα είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η αναφορά. Εκφράζονται, δε, και οι ανησυχίες ότι κυρίως οι Βρετανοί επιδιώκουν μέσα από τις τελικές φραστικές διατυπώσεις να στηρίξουν την τουρκική πλευρά, παρότι ΗΠΑ, Κίνα και Γαλλία τηρούν ικανοποιητική στάση και μη εχθρική.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η Άγκυρα θα δεχθεί ότι το ψήφισμα θεωρεί ως βάση τη ΔΔΟ, όταν ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ ισχυρίζεται ότι θα ψάξει για την κοινή βάση στην Πενταμερή. Μια θέση που κατά παρόμοιο τρόπο εκφράζεται ώς τώρα και από την κυπριακή Κυβέρνηση, η οποία δηλώνει το εξής:
Πάμε εκεί να δούμε τι θα γίνει. Εάν λοιπόν η όροι εντολής θεωρηθούν από τον Πρόεδρο ως σαφείς, τότε μόλις η διαδικασία αρχίσει, θα πρέπει να καλέσει τον ΓΓ του ΟΗΕ να την ξεκαθαρίσει προς την τουρκική πλευρά. Ότι, δηλαδή, κατ’ ελάχιστον, δεν μπορούν να τεθούν διχοτομικές ιδέες. Όμως, οι Τούρκοι έχουν ήδη προβάλει τα δικά τους επιχειρήματα, τα οποία στηρίζουν σε εκθέσεις του ΓΓ του ΟΗΕ και προηγούμενα ψηφίσματα, που αναφέρονται σε ιδέες έξω από το κουτί. Πλέον, μάλιστα, οι Τούρκοι εμφανίζουν την ομοσπονδία ως το υφιστάμενο status quo, που πρέπει να αλλάξει. Ακόμη, δηλαδή, και αν στο ψήφισμα του Σ. Ασφαλείας γίνεται μνεία σε ομοσπονδία, την οποία, όμως, η τουρκική πλευρά θεωρεί δεδομένη και «εκλιπούσα». Συνεπώς, δίνεται μια μάχη διπλωματικών και νομικών επιχειρημάτων, αλλά και κανόνων ισχύος και συμφερόντων. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι ο κ. Γκουτέρες δεν θα θελήσει να ξεκαθαρίσει το σκηνικό με βάση το ψήφισμα του Σ.Α., διότι φοβάται ότι η τουρκική πλευρά δεν θα διστάσει να τινάξει τη διαδικασία στον αέρα προτού καν αρχίσει και να θεωρήσει και τον ίδιο και την κ. Λουτ ως υπεύθυνους.
Το χρονοδιάγραμμα
Ο ΓΓ του ΟΗΕ τονίζει ότι η τελική λύση του Κυπριακού θα πρέπει να εξευρεθεί εντός «προβλεπτού χρονικού ορίζοντα», γεγονός που ικανοποιεί την τουρκική θέση, η οποία αξιώνει καθορισμό χρονοδιαγράμματος για να μπορεί να εκβιάζει στην εξής βάση:
Εάν δεν γίνονται δεκτές οι θέσεις της, και προκύψει ναυάγιο, για το οποίο δεν θα χρεωθεί την ευθύνη, το επόμενο στάδιο της Άγκυρας θα είναι η επιβολή νέων τετελεσμένων στην Αμμόχωστο και αλλού. Οι κινήσεις αυτές αφορούν επίσης στα επόμενα βήματα αναγνώρισης του ψευδοκράτους, χωρίς να υπάρξει καταδίκη από τον οποιονδήποτε. Άλλωστε, στην έκθεσή του, ο κ. Γκουτέρες δεν παίρνει θέση για τις παράνομες δράσεις της Τουρκίας στην Αμμόχωστο και στην Κυπριακή ΑΟΖ. Καλεί όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να μην ενεργούν κατά τρόπο που να εμποδίζεται η τελική επίλυση του προβλήματος. Το ερώτημα είναι το εξής: Ποιες μπορούν να είναι οι δράσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας που προκαλούν προβλήματα και τις οποίες θα πρέπει να αποφύγει;
Η τουρκική θέση… χωρίς όρους
Ταυτοχρόνως, από την έκθεση του Γενικού Γραμματέα αποδεικνύεται ότι η θέση για μετάβαση σε Πενταμερή χωρίς όρους ήταν τουρκική. Όπως γράφει ο κ. Γκουτέρες, κατά τη συνάντησή του με την κ. Λουτ, ο κ. Τατάρ χαιρέτισε την έναρξη της άτυπης Πενταμερούς χωρίς όρους. Η Άγκυρα και ο κατοχικός ηγέτης αρνήθηκαν να σεβαστούν την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία θεωρούν ως εκλιπούσα. Γι’ αυτό και επέμειναν ότι δεν πρόκειται να αποσύρουν τον τουρκικό στόλο και τα ερευνητικά σκάφη από την Κυπριακή ΑΟΖ επειδή θα πραγματοποιηθεί η Πενταμερής. Βεβαίως, η τουρκική Νavtex λήγει περί τις αρχές Φεβρουαρίου, οπότε εάν δεν ανανεωθεί ή εάν δεν εκδοθεί νέα, μπορεί να δοθεί φύλλο συκής επί του θέματος στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Τονίζονται αυτά διότι:
1) Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ισχυριζόταν ότι δεν θα μετέβαινε σε Πενταμερή εάν συνέχιζε η Τουρκία να παρανομεί εντός της κυπριακής ΑΟΖ και να απειλεί.
2) Ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Α. Νεοφύτου και ο Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Α. Κυπριανού υποστήριζαν μετάβαση στην Πενταμερή χωρίς προϋποθέσεις. Όπως, δηλαδή, ήθελαν οι Τούρκοι.
Δεδομένη η ΔΔΟ και συνομοσπονδία
Πέραν των ανωτέρω, πρέπει να επισημανθούν και τα εξής:
Πρώτο, στην έκθεσή του ο ΓΓ του ΟΗΕ παραθέτει τις θέσεις των δύο ηγετών. Δεν απορρίπτει καμιά των τουρκικών θέσεων και δη τις νέες ιδέες για συνομοσπονδία και λύση δύο κρατών, την οποία η τούρκικη πλευρά τεκμηριώνει ως ακολούθως:
Επικαλείται προηγούμενη θέση του ΓΓ των Ην. Εθνών, Ban Ki Moon, ο οποίος είχε εισηγηθεί ότι για να προχωρήσει η διαδικασία πρέπει οι εμπλεκόμενοι να σκέφτονται «έξω από το κουτί» (think outside the box). Και επί τούτου επικαλείται την έκθεση του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες της 28ης Σεπτεμβρίου του 2017 (S/2017/814), στην οποία «ενθαρρύνει τα μέρη να σκέφτονται μπροστά», δηλαδή πέραν των τετριμμένων. Άλλωστε, όπως τονίζει ο κ. Τατάρ, «η διζωνική δικοινοτική Ομοσπονδία είναι συνώνυμη με το υφιστάμενο status quo». Αυτά, αναφέρει ο κατοχικός ηγέτης, προκύπτουν από τις εκθέσεις τόσο του Μπαν Κι Μουν όσο και του Αντόνιο Γκουτέρες. Οι Τούρκοι είναι πρόδηλον ότι θεωρούν ως δεδομένη τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και ότι αυτή εκφράζει το υφιστάμενο απαράδεκτο status quo.
Ως εκ τούτου, αφού οι Τούρκοι πέτυχαν τον προηγούμενο στόχο τους, δηλαδή τη ΔΔΟ, προχωρούν τώρα ένα βήμα παρακάτω για να επιτύχουν, όπως εξηγούν, «μια κοινώς αποδεκτή λύση». Ελεύθερα, όπως αναφέρουν, και χωρίς επιβολές. Ισχυρίζονται, δε, ότι εφόσον υπάρχει ρήτρα στις συνομιλίες πως τίποτα δεν ισχύει εάν δεν αποφασιστούν όλα, έχουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα να προωθήσουν νέες ιδέες, όπως το αναφέρουν οι Γ. Γραμματείς στις εκθέσεις τους. Και πού επικεντρώνονται οι νέες ιδέες της τουρκικής πλευράς; Στην πολιτική ισότητα και στην ισότιμη κυριαρχία. Αυτό σημαίνει τον τεμαχισμό των εξουσιών κατά ισότιμο τρόπο μεταξύ των δύο συνιστώντων κρατών, με αποκορύφωμα τη διχοτόμηση της εκτελεστικής εξουσίας και του δικέφαλου συμβολισμού διεθνώς, μέσω της εκ Περιτροπής Προεδρίας. Πώς δηλαδή μπορούν να θέσουν οι Τούρκοι τη συνομοσπονδία και τα δύο κράτη κατά την Πενταμερή και μετά από αυτήν, ώστε να μην εκφεύγει των εκθέσεων του ΓΓ των Ην. Εθνών; Αφενός μέσω των όσων οι εκθέσεις των Γ. Γραμματέων των Ην. Εθνών τονίζουν και, αφετέρου, μέσω της ισότιμης κυριαρχικής και της πολιτικής ισότητας που έχουν γίνει αποδεκτές για συζήτηση από την ελληνοκυπριακή πλευρά.
Η παγίδα των στρατιωτικών επαφών
Δεύτερο, στην έκθεσή του ο ΓΓ των Ην. Εθνών αναφέρει ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά υποστηρίζει την εγκαθίδρυση ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επαφών μεταξύ των «Στρατιωτικών Αρχών» των δύο πλευρών όπως αναφέρεται στο ψήφισμα 2506 του 2020 του Συμβουλίου Ασφαλείας. Εδώ υπάρχει παγίδα, που αφορά στην εξίσωση των παράνομων κατοχικών στρατευμάτων με τις νόμιμες δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς, η οποία λειτουργεί επί τη βάσει του Δικαίου της Ανάγκης και του άρθρου 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, που αναφέρεται στο δικαίωμα της αυτοάμυνας. Επειδή ακριβώς γίνεται αντιληπτή αυτή η παγίδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, διατυπώνοντας τη δική του θέση, υποστήριξε προς την κ. Λουτ ότι είναι έτοιμος για την εγκαθίδρυση ενός μηχανισμού απευθείας επαφής σε στρατιωτικό επίπεδο μεταξύ των αντιπάλων πλευρών, δηλαδή του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς από τη μια και του αρχηγού των Τουρκικών Κατοχικών Δυνάμεων, όπως τον χαρακτηρίζει, από την άλλη.
Είναι πρόδηλον ότι ακόμα και οι ονομασίες επί τη βάσει των οποίων θα πραγματοποιηθεί μια τέτοια διαδικασία είναι σημαντικές στην πολιτική και νομική επιστήμη. Αναφέρει ο Πρόεδρος ότι τα Ην. Έθνη θα έχουν σε αυτές τις επαφές ρόλο, που θα διευκολύνει τις διαδικασίες, όπως αναφέρεται στο ψήφισμα 186 του Συμβουλίου Ασφαλείας της 4ης Μαρτίου του 1964. Υπενθυμίζουμε εδώ ότι μετά τις δικοινοτικές ταραχές του 1963-64, το εν λόγω ψήφισμα ήταν το πρώτο που διευκρίνιζε ότι τα Ην. Έθνη αναγνωρίζουν στη νήσο Κύπρο ως νόμιμη Κυβέρνηση αυτήν της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συνιστά, δε, θεμελιώδες ψήφισμα, που είναι συναφές με το 541 και 550 επί τη βάσει των οποίων τονίζεται ότι η λεγόμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» δεν μπορεί να αναγνωριστεί διεθνώς. Διότι αποτελεί προϊόν βίας και χρήσης όπλων, δράσεων που απαγορεύονται από το άρθρο 2, παράγραφος 4 του Καταστατικού Χάρτη των Ην. Εθνών.
Βεβαίως, όπως τονίζουν στρατιωτικές πηγές, η ορθή νομική θέση είναι ότι ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς δεν μπορεί να συναντηθεί με τον Αρχηγό των Κατοχικών Δυνάμεων αλλά με τον Αρχηγό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. Ο Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων συναντάται με Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων άλλου κράτους και όχι με τους εντολοδόχους και υφισταμένους. Εν ολίγοις, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων δεν συναντάται με τον Αρχηγό των Κατοχικών Δυνάμεων, που είναι υφιστάμενος του Αρχηγού κράτους.
Είναι πρόδηλον ότι οι Τούρκοι επιδιώκουν μέσα από τη διαδικασία των στρατιωτικών επαφών να νομιμοποιήσουν τον κατοχικό στρατό μέσω των Ην. Εθνών και της ελληνοκυπριακής πλευράς πριν από τη λύση του Κυπριακού. Και αυτό για να μπορούν στο πλαίσιο της τελικής διευθέτησης του προβλήματος να διεκδικούν ή να απαιτούν την παρουσία του τουρκικού στρατού στο νησί ως μία μορφή αλλαγής του συστήματος εγγυήσεων.
Βορράς και Νότος και ΜΟΕ
Τρίτο, στην έκθεσή του, ο ΓΓ του ΟΗΕ όταν περιγράφει τα γεγονότα, αποφεύγει επιμελώς να αναφέρεται σε Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, παρά μόνο σε Βορρά και Νότο, σε μία προσπάθεια τήρησης ίσων αποστάσεων, θέτοντας, ταυτοχρόνως, στο ίδιο επίπεδο τη νόμιμη Κυπριακή Δημοκρατία με το κατοχικό καθεστώς (Αναφέρεται σε μια και μόνο φορά ακροθιγώς). Η πρακτική αυτή πηγάζει από τη λογική της εν δυνάμει λύσης και τη νομική αρχή του acknowledgment (Αποδοχή και προηγούμενο στάδιο αναγνώρισης). Η πολιτική της εν δυνάμει λύσης είναι συναφής με αυτό που υποστηρίζουν πλέον οι Τούρκοι και αναφέρει στο έγγραφό του ο ΓΓ του ΟΗΕ. Ότι, δηλαδή, η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία είναι γεγονός αφού έχει γίνει ήδη αποδεκτό ότι στον βορρά θα κυριαρχούν εσαεί οι Τούρκοι. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να γίνονται βήματα για να φτάσουν οι δυο οντότητες στο ίδιο πολιτικό και νομικό επίπεδο. Δηλαδή τα κατεχόμενα με τις νόμιμες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπό αυτές τις συνθήκες, προτιμώνται οι ουδέτεροι όροι Βορράς και Νότος. Είναι μέσα σε αυτήν την πολιτική φιλοσοφία που η τουρκική πλευρά προωθεί τη θέση τής πολιτικής ισότητας και της ισότιμης κυριαρχίας για να προχωρήσει σε μια τέτοια κατανομή εξουσιών, ώστε να επιτύχει τη συγκυριαρχία και τον νέο συνεταιρισμό μεταξύ δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών. Είναι μέσα στην ίδια πολιτική φιλοσοφία που ο ΓΓ του ΟΗΕ επιδιώκει εντός της Πενταμερούς την υιοθέτηση ΜΟΕ. Και είναι εδώ που παίζεται το παιχνίδι κατά πόσον, μέσω των ΜΟΕ που ενδέχεται να συζητηθούν για το αεροδρόμιο της Τύμπου και για το άνοιγμα του λιμανιού της Αμμοχώστου, θα έχουμε επανενσωμάτωση των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία ή σιωπηρή, έστω, εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων προς το ψευδοκράτος.
Ο χρονικός ορίζοντας
Συνεπώς, στην έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, ο ΓΓ του ΟΗΕ δεν εισηγείται συγκεκριμένη βάση συζήτησης για την Πενταμερή. Καταγράφει τις θέσεις αμφοτέρων των πλευρών και τονίζει ότι δικός του στόχος είναι η εξέταση κατά πόσον μπορεί να υπάρξει κοινό έδαφος, ώστε να προχωρήσει η διαδικασία για να εξευρεθεί τελική λύση «εντός προβλεπτού χρονικού ορίζοντα». Είναι όλα δηλαδή ανοιχτά. Κινούμαστε μεταξύ της χαλαρής διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, την οποία αναφέρει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως Αποκεντρωμένη Ομοσπονδία, και της πολιτικής ισότητας και ισότιμης κυριαρχίας, πίσω από την οποία, η τούρκικη πλευρά, διεκδικεί πλέον μία λύση συνομοσπονδιακό χαρακτήρα δύο ισότιμων συνιστώντων κρατών. Και αφού οι Τούρκοι -όπως αποκαλύπτουν στα έγγραφά τους οι Βρετανοί- έχουν πετύχει τον προηγούμενο στόχο τους, δηλαδή τη Χαλαρή Αποκεντρωμένη Ομοσπονδία, προχωρούν ακάθεκτοι μέσω του ΟΗΕ και της δική μας ανοχής προς τη συνομοσπονδία.
Η τραγωδία είναι ότι δεν θα σταματήσουν εκεί. Το έχουν γράψει προ καιρού. Ο στόχος τους είναι η πλήρης τουρκοποίηση. Και ενεργούν, χωρίς ενδοιασμούς και πολλές αντιστάσεις. Βήμα- βήμα έχοντας, μάλιστα, συμμάχους ακόμη και ημετέρους…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
ΠΗΓΗ:https://simerini.sigmalive.com/article/2021/1/24/ola-ston-aera-o-gkouteres-kleinei-to-mati-sto-khronodiagramma-kai-psakhnei-gia-koine-base/