Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΙΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

του Νικόλα Ιωαννίδη

Υποψήφιου Διδάκτορα Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, University of Bristol

Εισαγωγή

Στις 12 Ιουλίου 2016 το Διαιτητικό Δικαστήριο, που συστάθηκε σύμφωνα με το Παράρτημα VII της Σύμβασης ΟΗΕ για το Δίκαιο Θάλασσας 1982 («Σύμβαση ΔΘ»), εξέδωσε την απόφασή του για την υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας αναφορικά με τις διαφορές των κρατών αυτών στη Νότια Σινική Θάλασσα («ΝΣΘ»). Η συγκεκριμένη απόφαση συνιστά ορόσημο, αφ’ ης στιγμής απορρίπτει τις μαξιμαλιστικές θαλάσσιες απαιτήσεις της Κίνας και ερμηνεύει σημαντικές πρόνοιες της Σύμβασης ΔΘ. Ωστόσο, τα ευρήματα του Δικαστηρίου είναι χρήσιμα και για την Ανατολική Μεσόγειο υπό το φως των υπέρμετρων αξιώσεων της Τουρκίας στον θαλάσσιο χώρο της περιοχής.

Εκ πρώτης όψεως, οι δύο υπό κρίσιν περιοχές δεν φαίνεται να έχουν τόσες ομοιότητες που να δικαιολογούν μια συγκριτική ανάλυση. Η γεωγραφική σύνθεση της ΝΣΘ προσιδιάζει περισσότερο σε αυτήν του Αιγαίου Αρχιπελάγους, αν και η πρώτη είναι σαφώς μεγαλύτερη σε έκταση, καθώς αμφότερες θεωρούνται ημίκλειστες θάλασσες (Μέρος IX της Σύμβασης ΔΘ), όπου υπάρχουν διάσπαρτοι νησιωτικοί σχηματισμοί.1 Ένα βασικό κοινό χαρακτηριστικό των δύο περιοχών είναι οι δίχως επαρκές νομιμοποιητικό έρεισμα αξιώσεις που προβάλλουν Κίνα και Τουρκία. 2 Βέβαια, στη ΝΣΘ η Κίνα βρίσκεται σε αντιπαράθεση με περισσότερα του ενός κράτη (Βιετνάμ, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Μπρουνέι) και την Ταϊβάν, ενώ στην Ανατολική Μεσόγειο οι τουρκικές απαιτήσεις έχουν ως κύριους αποδέκτες Ελλάδα και Κύπρο.

Όταν το 2009 Μαλαισία και Βιετνάμ κατέθεσαν κοινή δήλωση στην Επιτροπή για τα Όρια της Υφαλοκρηπίδας (Commission on the Limits of the Continental Shelf) για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας τους πέραν των 200 ναυτικών μιλίων («ν.μ.»),3 η Κίνα αντέδρασε με ρηματική διακοίνωση. Σε αυτήν επισυνήψε χάρτη που απεικονίζει διακεκομμένη γραμμή αποτελούμενη από εννιά σημεία εντός της οποίας περιλαμβάνεται σχεδόν το σύνολο των θαλασσίων υδάτων και όλοι οι νησιωτικοί σχηματισμοί της ΝΣΘ.4 Η γραμμή αυτή είναι γνωστή ως «nine-dashline» ή «U-shapedline» κι ενώ ο χάρτης υπήρχε από το 1948,5 εντούτοις για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε σε επίσημο έγγραφο από την Κίνα το 2009. Σύμφωνα τόσο με τη ρηματική διακοίνωση του 2009 όσο και με τη νομοθεσία της για τη χωρική θάλασσα και συνορεύουσα ζώνη του 1992, η Κίνα εντός των συγκεκριμένων ορίων διεκδικεί κυριαρχία εφ’ όλων των νησιωτικών σχηματισμών (Pratas Islands, Paracel Islands, Scarborough Shoal, Spratly Islands)6 και, κατ’ επέκταση, κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία επί των παρακείμενων σε αυτούς υδάτων σε θέματα αλιείας και υδρογονανθράκων.

Σε μια προσπάθεια να διαφυλάξουν τα δικαιώματά τους επί των θαλασσίων υδάτων της ΝΣΘ, οι Φιλιππίνες στις 22 Ιανουαρίου 2013 προσέφυγαν σε διαιτησία σύμφωνα με το Παράρτημα VII της Σύμβασης ΔΘ, προσβάλλοντας τη νομιμότητα της κινεζικής διακεκομμένης γραμμής και τις αξιώσεις της Κίνας γενικά.7 Η Κίνα αρνήθηκε εξ αρχής να συμμετάσχει στη διαδικασία, ακολουθώντας την πάγια πρακτική της να μην αποδέχεται την προσφυγή σε διεθνείς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών, προκρίνοντας τη μέθοδο των διαπραγματεύσεων.8

Ταυτόσημη είναι και η θέση της Τουρκίας, η οποία αρνείται να τεθεί υπό τη δικαιοδοσία των διεθνών μηχανισμών επίλυσης διαφορών και, αντ’ αυτού, προτιμά την τακτική των συνομιλιών. Σημειώνεται ότι η Τουρκία δεν έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (Χάγης) ούτε είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση ΔΘ. Άρα, δεν εφαρμόζεται το Μέρος XV Σύμβασης ΔΘ κι έτσι οι διαφορές που σχετίζονται με θαλάσσια ζητήματα δεν μπορούν να επιλυθούν σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτό.

Σύγκριση συμπεριφοράς Κίνας και Τουρκίας

Από έρευνες που έχουν διενεργηθεί φαίνεται πως υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο υπέδαφος του βυθού των υδάτων που περιβάλλουν τα Spratly Islands, τα οποία βρίσκονται κοντά στις ακτές του Βιετνάμ.9 Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει η Κίνα να προβάλει αξιώσεις στα θαλάσσια ύδατα γύρω από τα Spratlys είναι να επικαλεστεί κυριαρχία επί του συγκεκριμένου νησιωτικού συμπλέγματος, καθώς οι ακτές της ηπειρωτικής Κίνας βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 500 ν.μ. από αυτό.10 Σε μια ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη κίνηση- από τη στιγμή τα ζητήματα κυριαρχίας επί των Spratlys δεν έχουν επιλυθεί- η Κίνα εξέδωσε άδειες για εξερεύνηση υδρογονανθράκων σε θαλασσοτεμάχια που βρίσκονται στα ανοικτά του Βιετνάμ).11 Τα ρηθέντα αλίπεδα βρίσκονται εντός της διακεκομμένης γραμμής της Κίνας, κάτι που δεικνύει τη σημασία της γραμμής αυτής, όπου στηρίζονται οι απαιτήσεις και οι προσπάθειές της να δημιουργήσει τετελεσμένα και, πιθανόν, «τοπικό έθιμο» (regional custom).12

Οι ανωτέρω ενέργειες της Κίνας προσιδιάζουν στην τουρκική στάση στην Ανατολική Μεσόγειο. Στον σχετικό χάρτη αποτυπώνονται οι απαιτήσεις της Τουρκίας σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου. Διατηρώντας μια διαχρονική της θέση, η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα των νήσων να παράγουν πλήρεις θαλάσσιες ζώνες όταν βρίσκονται απέναντι σε μεγαλύτερες ηπειρωτικές ακτές και θεωρεί πως αποτελούν «ειδικές περιστάσεις» που δικαιολογούν παρεκκλίσεις από την αρχή της μέσης γραμμής/ ίσης απόστασης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα θαλασσοτεμάχια για τα οποία η Τουρκία έχει παραχωρήσει άδειες να καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος των θαλασσίων υδάτων της περιοχής, παραβλέποντας τα δικαιώματα των νησιών του νοτιοανατολικού Αιγαίου και της Κύπρου13 σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στις απαιτήσεις επί των υδάτων νοτίως της Κύπρου εκ μέρους του ψευδοκράτους, το οποίο εγκαθιδρύθηκε στα εδάφη που ο τουρκικός στρατός κατέχει παράνομα από το 1974 και επί των οποίων η Τουρκία ασκεί «αποτελεσματικό έλεγχο».14 Το γεγονός ότι η «Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου» αποτελεί μια οντότητα που στερείται διεθνούς νομικής προσωπικότητας15 την εμποδίζει από το να προβάλει οποιεσδήποτε νομότυπες αξιώσεις για κυριαρχία επί του εδάφους και κυριαρχικά δικαιώματα επί της παρακείμενης θάλασσας. Ακόμη κι αν το κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό τμήμα της βόρειας Κύπρου ήταν ξεχωριστό κράτος, οι αξιώσεις νοτίως της Κύπρου είναι παντελώς αστήρικτες, καθώς οι ακτές που ελέγχει δεν έχουν επήρεια στην υπό αναφορά περιοχή. Έχοντας υπ’ όψιν τα προαναφερθέντα, είναι πρόδηλο πως οι απαιτήσεις της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή είναι μαξιμαλιστικές και καταστρατηγούν το διεθνές δίκαιο.

Προχωρώντας ακόμα περισσότερο, τον Μάιο του 2014 η Κίνα τοποθέτησε πλατφόρμα και διεξήγαγε ερευνητικές γεωτρήσεις σε θαλάσσια περιοχή μεταξύ 133 ν.μ και 156 ν.μ. από τις ακτές του Βιετνάμ. Αυτό προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις του τελευταίου, καθώς οι δραστηριότητες αυτές έλαβαν χώρα σε ύδατα τα οποία διεκδικεί το Βιετνάμ και επί των οποίων θεωρεί ότι έχει αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα, εάν εφαρμοστεί η αρχή της μέσης γραμμής/ ίσης απόστασης.16 Η Κίνα ισχυρίζεται πως στον συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο έχει κυριαρχικά δικαιώματα που εκπηγάζουν από την κυριαρχία της επί του νησιωτικού σχηματισμού Triton, ο οποίος απέχει 17 ν.μ. από την υπό αμφισβήτηση περιοχή. Αυτός ο ρηθείς σχηματισμός, όμως, δεν φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις του Άρθρου 121 της Σύμβασης ΔΘ, για να θεωρηθεί νησί με πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες.17 Συνεπώς, η κινεζική θέση φαίνεται να είναι επεκτατική και οι σεισμικές έρευνες να έγιναν κατά παράβαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας του Βιετνάμ στην υφαλοκρηπίδα και δυνητική ΑΟΖ του, σύμφωνα με τα άρθρα 56§1(a)(b)(i)(3), 77§§1, 2 και 81 της Σύμβασης ΔΘ. Τελικά η κινεζική πλατφόρμα αποχώρησε από την περιοχή τον Ιούλιο του 2014, χωρίς, όμως η Κίνα να έχει εγκαταλείψει τους σχεδιασμούς της. Για του λόγου το αληθές, περίπου ένα χρόνο αργότερα, περί τα τέλη Ιουνίου 2015, η Κίνα έστειλε εκ νέου πλατφόρμα σε διαφορετική περιοχή στα ανοικτά του Βιετνάμ.18 Αν και η πλατφόρμα τοποθετήθηκε πλησίον, αλλά όχι εντός υδάτων όπου υπάρχουν επικαλυπτόμενες αξιώσεις, είναι πασιφανής η πρόθεση της Κίνας να συνεχίσει τις ερευνητικές της δραστηριότητες στην περιοχή.

Περιστατικά που δημιουργούν ένταση λαμβάνουν χώρα στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ των νησιών του νοτιοανατολικού Αιγαίου και της Κύπρου και εντάσσονται στα πλαίσια των προεκτεθεισών διεκδικήσεων της Τουρκίας επί της υφαλοκρηπίδας στην περιοχή. Για παράδειγμα, τον Νοέμβριο του 2008 το νορβηγικό ερευνητικό σκάφος Malene Ostervold διενήργησε έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, συγκεκριμένα 80 ν.μ. νοτίως του Καστελορίζου, εκ μέρους της Τουρκίας, χωρίς να έχει προηγουμένως εξασφαλίσει άδεια από τις ελληνικές αρχές.19 Επίσης, το τουρκικό σκάφος Barbaros προχώρησε σε σεισμικές έρευνες στις αρχές του 2014 στα δυτικά/βορειοδυτικά της Κύπρου, εντός της υφαλοκρηπίδας και της δυνητικής ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς την άδεια της κυβέρνησης της Κύπρου. Με βάση τα ανωτέρω, μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι τουρκικές έρευνες αντίκεινται προς τους σχετικούς κανόνες της Σύμβασης ΔΘ -που αποτελούν και εθιμικό δίκαιο,20 άρα η Τουρκία οφείλει να τις σέβεται- αναφορικά με τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου στις θαλάσσιες ζώνες τους. Υπενθυμίζεται πως με βάση τη διεθνή νομολογία, τα ενδιαφερόμενα μέρη σε μια μη οριοθετηθείσα θαλάσσια περιοχή δύνανται υπό αυστηρές προϋποθέσεις να διεξάγουν σεισμικές έρευνες,21 αλλά όχι γεωτρήσεις με σκοπό την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων.22 Ακόμα μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη μπορεί να αποτελέσει η τοποθέτηση πλατφόρμας πετρελαίου από πλευράς Τουρκίας στα ανοικτά της Αττάλειας, όπως προανήγγειλαν οι τουρκικές αρχές.23 Βέβαια, δεν είναι γνωστή η ακριβής περιοχή στην οποία πιθανόν να αναπτυχθεί η πλατφόρμα, όμως σε περίπτωση που εγκατασταθεί στη μη οριοθετηθείσα περιοχή, όπου διεκδικούν δικαιώματα Ελλάδα και Κύπρος, θα έχουμε μια κατάσταση πανομοιότυπη με όσα επισυνέβησαν ανοικτά του Βιετνάμ. Από τη στιγμή που έχει αποκρυσταλλωθεί ότι γεωτρήσεις σε αμφισβητούμενα ύδατα δεν βρίσκονται σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο, τέτοιες ενέργειες θα προκαλέσουν επιδείνωση της κατάστασης στην περιοχή.

Επιπλέον, σημαντική παραβίαση του διεθνούς δικαίου θα προκύψει εφόσον η Τουρκία προχωρήσει στη μεταφορά πλατφόρμας πετρελαίου στα θαλάσσια ύδατα νοτίως της Κύπρου.24 Μια τέτοια ενέργεια θα βρίσκεται σε ευθεία σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο, καθώς η συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή δεν μπορεί να διεκδικηθεί από την Τουρκία, εφόσον οι ακτές της τελευταίας δεν προεκβάλλουν στον υπό συζήτηση θαλάσσιο χώρο. Τονίζεται, όμως, ότι οι ενέργειες του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Barbaros στον θαλάσσιο χώρο νοτίως της Κύπρου (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014), όπου φαίνεται από την κίνηση και την ταχύτητα πλεύσης ότι διενεργούσε σεισμογραφικές έρευνες, δεν πρέπει να συγκρίνονται με τις δραστηριότητες της Κίνας, αφ’ ης στιγμής τα υπό αναφορά ύδατα εμπίπτουν αδιαμφισβήτητα εντός των οριοθετημένων με Αίγυπτο και Ισραήλ περιοχών της υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.25 Σε κάθε περίπτωση, η ίδια η Τουρκία δεν διεκδικεί την περιοχή με νομικά επιχειρήματα, αλλά με πολιτικά, ήτοι προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι προασπίζεται τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων επί των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα.26

Ενδιάμεση απόφαση Διαιτητικού Δικαστηρίου στην υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας

Την 29η Οκτωβρίου 2015 το Διαιτητικό Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του σχετικά με το κατά πόσον έχει δικαιοδοσία να εκδικάσει την προσφυγή των Φιλιππινών εναντίον της Κίνας. Το πενταμελές adhoc Δικαστήριο στην ομόφωνη απόφασή του έκρινε ότι έχει αρμοδιότητα να εξετάσει επτά (7) από τους δεκαπέντε (15) ισχυρισμούς των Φιλιππινών, ενώ το αν υπάρχει αρμοδιότητα για τους υπόλοιπους θα αποφασιζόταν κατά το στάδιο εκδίκασης της ουσίας της υπόθεσης. Μολονότι η απόφαση αφορά σε προδικαστικά ζητήματα και έχει ως γεωγραφικό πεδίο τη ΝΣΘ, εντούτοις περιέχει σημαντικά ευρήματα που σχετίζονται με διάφορα ζητήματα τόσο διεθνούς δικαίου, γενικά, όσο και δικαίου θάλασσας, ειδικότερα.

Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες επίλυσης των διαφορών μεταξύ των εμπλεκομένων κρατών (Κίνα, Βιετνάμ, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Ινδονησία, Μπρουνέι και Ταϊβάν), δεν υπήρξε ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού η Κίνα επιμένει στην επίλυση των διαφορών μόνο μέσω διαπραγματεύσεων. Ως αποτέλεσμα, οι Φιλιππίνες προσέφυγαν σε διαιτησία υπό του Παραρτήματος VII Σύμβασης ΔΘ, η οποία είναι η εξ ορισμού διαδικασία επίλυσης διαφορών στα πλαίσια της Σύμβασης ΔΘ, όταν τα διάδικα κράτη δεν έχουν επιλέξει κανένα μέσο επίλυσης διαφορών ή έχουν επιλέξει διαφορετικό όργανο για την υπαγωγή τέτοιων υποθέσεων.27 Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι η Κύπρος δεν έχει επιλέξει συγκεκριμένο μηχανισμό επίλυσης διαφορών, οπότε, σε περίπτωση που προκύψει διαφορά με ένα άλλο κράτος συμβαλλόμενο στη Σύμβαση ΔΘ, η υπόθεση θα υπαχθεί σε διαιτητικό δικαστήριο του Παραρτήματος VII, εκτός αν υπάρξει διαφορετική συμφωνία.

Οι Φιλιππίνες κατέθεσαν 15 Ισχυρισμούς στο Δικαστήριο ζητώντας, να κηρυχθεί η «nine-dash line» και τα «ιστορικά δικαιώματα» που διεκδικεί η Κίνα στην περιοχή ως ασύμβατα με το διεθνές δίκαιο και τη Σύμβαση ΔΘ, να αποσαφηνιστεί το νομικό καθεστώς των νησιωτικών σχηματισμών εντός της ΝΣΘ, ούτως ώστε να εξακριβωθεί ποιες θαλάσσιες ζώνες παράγονται από αυτούς, να αναγνωριστεί ότι η Κίνα έχει παραβιάσει τη Σύμβαση ΔΘ με το να παρεμποδίζει την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππινών.28 Η Κίνα, διατηρώντας τη διαχρονική της θέση υπέρ των διαπραγματεύσεων και εναντίον των διεθνών δικαιοδοτικών

διαδικασιών,29 τόνισε εξ αρχής ότι δεν θα συμμετάσχει στη διαδικασία, παρόλο που είχε κοινοποιήσει τις θέσεις της για την υπόθεση μέσω ενός Εγγράφου Θέσεων (Position Paper).30

Το ζήτημα της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου

Οι ενστάσεις της Κίνας αφορούν στο γεγονός ότι το Δικαστήριο είναι αναρμόδιο να εκδικάσει την υπόθεση, γιατί, πρόκειται για διαφορά περί εδαφικής κυριαρχίας επί των νησιωτικών σχηματισμών της ΝΣΘ, η οποία δεν εμπίπτει στο πλαίσιο επίλυσης διαφορών που προβλέπεται στη Σύμβαση ΔΘ. Επίσης, αφορά σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, ένα θέμα για το οποίο η Κίνα έχει καταθέσει δήλωση με την οποία δεν αποδέχεται την εκδίκαση τέτοιων υποθέσεων στις οποίες εμπλέκεται. Επιπρόσθετα, η Κίνα αρνείται την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου επικαλούμενη πρότερη συμφωνία με τις Φιλιππίνες για επίλυση των διαφωνιών τους με διαπραγματεύσεις. Παρά το ότι η Κίνα δεν παρέστη στη διαδικασία, το Δικαστήριο προχώρησε κανονικά και θεώρησε τις απόψεις που εξέφρασε η Κίνα στο Έγγραφο Θέσεων ως προδικαστικές ενστάσεις στις αξιώσεις των Φιλιππινών και επισήμανε ότι η Κίνα δεσμεύεται από τη διαιτητική απόφαση.31

Αντικρούοντας το επιχείρημα της Κίνας ότι η μονομερής προσφυγή των Φιλιππινών σε διαιτησία αποτελούσε κατάχρηση δικαιώματος, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν συνέτρεχαν οι λόγοι για να διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, ενώ επανέλαβε το λεκτικό παλαιότερης νομολογίας που ανέφερε ότι τέτοια προσφυγή συνιστά άσκηση του δικαιώματος που παρέχεται από τη Σύμβαση ΔΘ.32 Ακολούθως, το Δικαστήριο αν και αναγνώρισε ότι υφίσταται διαφορά μεταξύ των διαδίκων αναφορικά με την κυριαρχία επί κάποιων νησιωτικών σχηματισμών στη ΝΣΘ, εντούτοις θεώρησε ότι η αίτηση των Φιλιππινών δεν αφορούσε σε αυτό το ζήτημα. Επίσης, το Δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα της Κίνας ότι η υπόθεση περιλαμβάνει θέματα οριοθέτησης θαλάσσιων ορίων, κάτι που θα το καθιστούσε αναρμόδιο να την εξετάσει.33 Περαιτέρω, το Δικαστήριο εξέτασε κατά πόσον η «Διακήρυξη για τη Συμπεριφορά των Μερών» (Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea) που υπέγραψαν τα κράτη μέλη της Ένωσης Εθνών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), η οποία προβλέπει την επίλυση διαφορών μέσω διαπραγματεύσεων, συνεπάγεται νομική υποχρέωση των συμβαλλομένων κρατών να μην καταφύγουν σε άλλα μέσα επίλυσης διαφορών. Ενώ το κείμενο της Διακήρυξης περιλαμβάνει τη φράση «the parties undertake to respect the provisions of this Declaration» και ο όρος «undertake» υποδηλοί δεσμευτική ισχύ,34 το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η Διακήρυξη δεν δημιουργούσε οποιαδήποτε δέσμευση στα κράτη μέρη σχετικά με την επιλογή των μέσων επίλυσης της διαφοράς.35

Σε μια σημαντική του παρατήρηση το Δικαστήριο ανέφερε ότι ούτε η επαναλαμβανόμενη επιμονή ενός κράτους υπέρ μιας ατελεύτητης διαπραγμάτευσης ούτε η μη εξάντληση των διπλωματικών διαπραγματεύσεων μπορούν να εμποδίσουν την προσφυγή στις διαδικασίες του μηχανισμού επίλυσης διαφορών της Σύμβασης ΔΘ (Μέρος XV).36 Αυτό το εύρημα έχει σημασία για την Κύπρο, εάν σε κάποια περίπτωση στο μέλλον υπάρχει το ενδεχόμενο υπαγωγής μιας διαφοράς με ένα άλλο κράτος μέρος στους μηχανισμούς του Μέρους XV, αλλά δύναται να έχει και εφαρμογή σε διαφορές πέραν του δικαίου της θάλασσας.

Απόφαση Διαιτητικού Δικαστηρίου επί της ουσίας στην υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας

Στη συνέχεια, το Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του επί της ουσίας στις 12 Ιουλίου 2016, με την οποία αναγνώρισε τη δικαιοδοσία του για τους εναπομείναντες Ισχυρισμούς (πλην του Ισχυρισμού 15 και μέρους του Ισχυρισμού 14) και προχώρησε στην εκδίκαση των θεμάτων για τα οποία είχε αρμοδιότητα. Το Δικαστήριο προέβη για πρώτη φορά σε εκτενή ανάλυση του Άρθρου 121§3 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αναφέρει με όχι και τόσο σαφή τρόπο πότε ένας νησιωτικός σχηματισμός θεωρείται βράχος και, άρα, δεν έχει δικαίωμα σε πλήρεις θαλάσσιες ζώνες. Άλλα σημαντικά ζητήματα που αναλύθηκαν είναι οι έννοιες του «ιστορικού τίτλου» και «ιστορικών δικαιωμάτων», η παρέμβαση ξένου κράτους στις δραστηριότητες ενός άλλου σε σχέση με την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών του πόρων (ζώντων και μη ζώντων), η ευθύνη των κρατών για την καταστροφή του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η τοποθέτηση εξεδρών άντλησης πετρελαίου από ένα κράτος στην υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ ενός άλλου, οι επικίνδυνες μανούβρες σκαφών και οι συμπεριφορές που δύνανται να επιδεινώσουν μια διαφορά.

Θέματα δικαιοδοσίας

Καταρχήν, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι Φιλιππίνες κατέστησαν ξεκάθαρο ότι η προσφυγή τους δεν αφορούσε στο καθεστώς κυριαρχίας επί των νησιωτικών σχηματισμών της ΝΣΘ, ούτε επεδίωκαν οριοθέτηση οποιασδήποτε θαλάσσιας ζώνης, αλλά πρόθεσή τους ήταν να εξακριβωθεί ποιοι από τους λεχθέντες σχηματισμούς αποτελούν νησιά σύμφωνα με το Άρθρο 121§1 Σύμβασης ΔΘ και, συνεπώς, έχουν τη δυνατότητα να παράγουν πλήρεις θαλάσσιες ζώνες. Ο λόγος για τον οποίο οι Φιλιππίνες πήραν τη θέση αυτή ήταν το ότι η Κίνα κατά την επικύρωση της Σύμβασης ΔΘ είχε καταθέσει δήλωση σύμφωνα με την οποία εξαιρούσε από τη δικαιοδοσία των μηχανισμών επίλυσης διαφορών που προβλέπονται στο Μέρος XV της Σύμβασης ΔΘ υποθέσεις αναφορικά με οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών.37 Επίσης, η Σύμβαση ΔΘ δεν ρυθμίζει το ζήτημα της κυριαρχίας κρατών επί χερσαίου εδάφους.38

Ένεκα τούτων, όπως και στην απόφαση για τη δικαιοδοσία και το παραδεκτό, το Δικαστήριο σημείωσε από την αρχή ότι δεν καλείται να κρίνει επί θεμάτων κυριαρχίας και να προβεί σε οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, κάτι το οποίο του επιτρέπει να εκδικάσει την υπόθεση.39 Υπενθυμίζεται ότι η Κίνα δεν συμμετείχε σε κανένα στάδιο της διαδικασίας, ενώ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν τη δεσμεύει η απόφαση, καθώς θεωρεί ότι το Δικαστήριο δεν είχε αρμοδιότητα να εκδικάσει τη διαφορά.40 Ωστόσο, οι ισχυρισμοί της Κίνας περί μη δεσμευτικότητας της απόφασης δεν ευσταθούν, καθώς το Άρθρο 296§1 και το Άρθρο 11 Παραρτήματος VII Σύμβασης ΔΘ αναφέρουν ότι οι αποφάσεις των δικαιοδοτικών οργάνων που προβλέπονται στο Μέρος XV είναι τελεσίδικες και δεσμεύουν τους διαδίκους. Από τη στιγμή που το Δικαστήριο έκρινε ότι έχει αρμοδιότητα να επιληφθεί της διαφοράς, ακόμα κι αν η Κίνα δεν συμμετείχε και δεν αναγνώρισε την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου, εντούτοις είναι υπόχρεη να συμμορφωθεί με την απόφαση.41

Τα ιστορικά δικαιώματα της Κίνας και η διακεκομμένη γραμμή των εννιά σημείων (nine- dashline)

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η Κίνα ισχυρίζεται ότι έχει κυριαρχία εφ’ όλων των νησιωτικών σχηματισμών εντός της ΝΣΘ και απολαμβάνει κυριαρχικών δικαιωμάτων και δικαιοδοσίας στα θαλάσσια ύδατα εντός της διακεκομμένης γραμμής. Η Κίνα στηρίζει αυτές τις απαιτήσεις σε «ιστορικά δικαιώματα»42 τα οποία ισχυρίζεται ότι έχει στη ΝΣΘ, καθώς δεν υπάρχει οποιαδήποτε άλλη νομική βάση, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος της ΝΣΘ βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 ν.μ. από τις ακτές της, άρα πέραν της υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ της. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στις διαφορές τις οποίες η Κίνα έχει εξαιρέσει από τη δικαιοδοσία των μηχανισμών του Μέρους XV της Σύμβασης ΔΘ είναι και εκείνες σε σχέση με ιστορικούς τίτλους. Όμως, επειδή η Κίνα δεν διεκδικεί «ιστορικό τίτλο» επί της ΝΣΘ, αλλά «ιστορικά δικαιώματα» που είναι μικρότερης βαρύτητας, το Δικαστήριο έκρινε ότι κάτι τέτοιο δεν το εμποδίζει από το να εκδικάσει την υπόθεση.43

Προχωρώντας στην εξέταση της ουσίας της υπόθεσης, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν μπορούν να διατηρηθούν «ιστορικά δικαιώματα» μετά τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης ΔΘ, οπότε τέτοια δικαιώματα, αν πράγματι υπήρξαν, εξαλείφονται αν βρίσκονταν σε περιοχή που αποτελεί υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ ενός άλλου κράτους.44 Συνακόλουθα, οι αξιώσεις της Κίνας για «ιστορικά δικαιώματα» ή/ και κυριαρχικά δικαιώματα ή/ και δικαιοδοσία επί των θαλασσίων υδάτων εντός της διακεκομμένης γραμμής δεν είναι συμβατές με τη Σύμβαση ΔΘ, καθώς βρίσκονται πέραν των θαλασσίων ζωνών της Κίνας ή/ και εντός της υφαλοκρηπίδας / ΑΟΖ των Φιλιππινών κι έτσι η διακεκομμένη γραμμή δεν παρέχει νομική βάση στην Κίνα για περαιτέρω διεκδικήσεις.45 Με άλλα λόγια, δεν μπορεί ένα κράτος να διεκδικεί «ιστορικά δικαιώματα» επί των φυσικών πόρων (ζώντων και μη ζώντων) μέσα στις θαλάσσιες ζώνες ενός άλλου.

Καθεστώς νησιωτικών σχηματισμών στη ΝΣΘ

Ένα από τα πιο σημαντικά κενά στην ερμηνεία της Σύμβασης ΔΘ ήταν εκείνο που σχετίζεται με το Άρθρο 121§3 Σύμβασης ΔΘ, δηλαδή τον καθορισμό του ποιοι νησιωτικοί σχηματισμοί δεν είναι νησιά κι έτσι δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν πλήρεις θαλάσσιες ζώνες. Το Δικαστήριο βρέθηκε αντιμέτωπο με τη μεγάλη ευκαιρία να αποσαφηνίσει το ακανθώδες αυτό ζήτημα και το έπραξε με μια μακροσκελή ανάλυση (παρ. 473-553). Περαιτέρω, λόγω της εκτεταμένης τεχνητής ενίσχυσης βράχων, σκοπέλων και υφάλων από πλευράς Κίνας, ούτως ώστε να τα καταστήσει νησιά με πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κρίση του για τον χαρακτηρισμό αυτών των σχηματισμών θα στηριχθεί στην κατάσταση που βρίσκονταν προτού επισυμβεί ανθρώπινη παρέμβαση.46

Αρχίζοντας την ανάλυση, το Δικαστήριο ανέφερε ότι η παράγραφος 3 του Άρθρου 121 της Σύμβασης ΔΘ αποτελεί εξαίρεση σε σχέση με τον κανόνα της παραγράφου 1, ότι, δηλαδή, τα φυσικώς διαμορφωμένα νησιά παράγουν όλες τις θαλάσσιες ζώνες. Επίσης, η διάταξη εισάγει μια διάκριση μεταξύ τέτοιων νησιών και βράχων, οι οποίοι έχουν δικαίωμα μόνο σε χωρική θάλασσα και συνορεύουσα ζώνη. Η σημασία αυτής της πρόνοιας έγκειται στο γεγονός πως έχει ως σκοπό τον περιορισμό των απαιτήσεων εκ μέρους των παράκτιων κρατών που θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της έκτασης της Περιοχής (διεθνής βυθός) και, αναπόφευκτα των μεταλλευμάτων που ανήκουν σε ολόκληρη την ανθρωπότητα (common heritage ofmankind).47 Σημαντική είναι η αναφορά του Δικαστηρίου στο ότι το μέγεθος δεν είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διαπίστωση ότι ένας σχηματισμός είναι νησί. Αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει την απόρριψη αυτού του κριτηρίου από την Τρίτη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο Θάλασσας (1973-1982), όπου η Τουρκία (και άλλα κράτη, όπως η Ρουμανία) προσπάθησε να εισαγάγει επιπλέον κριτήρια για τον καθορισμό του καθεστώτος των νησιών, ένεκα της διαμάχης με την Ελλάδα στο Αιγαίο.48

Έπειτα από μελέτη των δεδομένων που τέθηκαν ενώπιόν του, το Δικαστήριο έφθασε στο συμπέρασμα ότι οι πλείστοι σχηματισμοί στη ΝΣΘ είτε είναι βράχοι, δηλαδή σχηματισμοί που αν και βρίσκονται πάνω από τη στάθμη της θάλασσας κατά την πλημμυρίδα δεν μπορούν να υποστη- ρίξουν αυτοδύναμα ανθρώπινη ζωή ή οικονομική δραστηριότητα, είτε σκόπελοι (παρά τα εγγειοβελτιωτικά έργα της Κίνας).49 Κατά συνέπεια, εφόσον οι σχηματισμοί αυτοί δεν παράγουν υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ, τότε δεν υπάρχουν επικαλυπτόμενες θαλάσσιες αξιώσεις μεταξύ Κίνας και Φιλιππινών, οπότε δεν τίθεται θέμα οριοθέτησης που θα εξαιρούσε τη διαφορά από τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, στη βάση της κινεζικής δήλωσης.50

Η παρεμπόδιση της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππινών στην υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ της από την Κίνα

Όπως έγινε παραδεκτό από το Δικαστήριο, η Κίνα διαμαρτυρήθηκε ή/και προέβη σε ενέργειες για παρεμπόδιση δραστηριοτήτων από πλευράς Φιλιππινών σε σχέση με ζώντες και μη ζώντες πόρους σε θαλάσσιες περιοχές εντός 200 ν.μ. από τις ακτές των Φιλιππινών51 Αφού επανέλαβε ότι η διακεκομμένη γραμμή των εννιά σημείων δεν παρέχει στην Κίνα δικαιώματα επί της περικλειόμενης σε αυτή θάλασσας και ότι οι νησιωτικοί σχηματισμοί που διεκδικεί η Κίνα δεν παράγουν υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ κι έτσι δεν υπάρχει ζήτημα επικαλυπτόμενων αξιώσεων,52 το Δικαστήριο προχώρησε στην εξέταση των ισχυρισμών των Φιλιππινών.

Κατόπιν μελέτης των πραγματικών περιστατικών και αφού συζήτησε το περιεχόμενο του Άρθρου 77 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αφορά στα αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα του παράκτιου κράτους επί των φυσικών πόρων της υφαλοκρηπίδας του, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να παρεμποδίσει ένα άλλο από το να ασκήσει τα κυριαρχικά του δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας του.53 Επίσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ανακοινώσεις με τις οποίες η Κίνα διεκδικούσε δικαιώματα στη ΝΣΘ δεν αποτελούσαν παραβίαση της Σύμβασης ΔΘ. To εύρημα θα ήταν διαφορετικό αν η Κίνα ενεργούσε κακόπιστα, δηλαδή έπειθε τις Φιλιππίνες να αποποιηθούν των δικαιωμάτων τους με κεκαλυμμένες απειλές και διπλωματικό εξαναγκασμό.54 Αντιθέτως, η ενέργεια κινεζικών περιπολικών να παρεμποδίσουν σκάφος που διενεργούσε σεισμικές έρευνες για λογαριασμό των Φιλιππινών και να το εκδιώξουν από την περιοχή με την πρόφαση ότι επιχειρούσε σε θαλάσσια ύδατα της Κίνας, συνιστούσε παραβίαση του Άρθρου 77 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αποτελεί εθιμικό δίκαιο κι έτσι δεσμεύει και μη συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση ΔΘ, όπως η Τουρκία.55

Περαιτέρω, το Δικαστήριο τόνισε ότι τα δικαιώματα ξένων χωρών στην ΑΟΖ ενός άλλου κράτους δεν περιλαμβάνουν την παρεμπόδιση του δεύτερου από το να εκμεταλλεύεται τους ζώντες πόρους της ΑΟΖ του. Συνεπώς, η απαγόρευση αλιευτικών δραστηριοτήτων που επέβαλε η Κίνα σε τμήμα της ΑΟΖ των Φιλιππινών αποτέλεσε καταστρατήγηση του Άρθρου 56 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αναγνωρίζει στο παράκτιο κράτος αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα σε σχέση με αλιευτικές δραστηριότητες εντός της ΑΟΖ του και αποτελεί, επίσης, εθιμικό κανόνα δικαίου.56 Ακόμη, το Δικαστήριο αποφάσισε ότι η Κίνα παράνομα δεν επέτρεψε σε ψαράδες από τις Φιλιππίνες να ασκήσουν το δικαίωμά τους σε παραδοσιακή αλιεία σε τμήμα της ΝΣΘ.57

Παράλειψη Κίνας να εμποδίσει κινέζους ψαράδες από το να εκμεταλλεύονται ζώντες πόρους των Φιλιππινών

Σε αυτή την περίπτωση, το Δικαστήριο έκρινε ότι κινέζοι ψαράδες αλίευαν σε περιοχές που, τελικά, εμπίπτουν στην ΑΟΖ των Φιλιππινών, καθώς οι σχηματισμοί που διεκδικεί η Κίνα δεν παράγουν υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ. Επίσης, τα κινεζικά αλιευτικά συνοδεύονταν από κυβερνητικά σκάφη, ενώ επιπλέον στοιχεία οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι οι δραστηριότητες των συγκεκριμένων αλιευτικών σκαφών οργανώθηκαν και συντονίστηκαν από την κυβέρνηση της Κίνας. Έτσι, λοιπόν, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κίνα απέτυχε να επιδείξει την προσήκουσα επιμέλεια κατά παράβαση του Άρθρου 58§3 Σύμβασης ΔΘ με το να μην εμποδίσει την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππινών επί των ζώντων πόρων της ΑΟΖ της.58

Προστασία και διατήρηση θαλάσσιου περιβάλλοντος

Εξετάζοντας στοιχεία που κατατέθηκαν από εμπειρογνώμονες, το Δικαστήριο δήλωσε στην αρχή ότι στη ΝΣΘ υπάρχει σημαντική βιοποικιλότητα και ότι τα οικοσυστήματα στην περιοχή είναι εξαιρετικά ευαίσθητα και εύθραυστα.59 Με αφορμή τις ενέργειες της Κίνας, το Δικαστήριο άδραξε την ευκαιρία να αναλύσει τις διατάξεις της Σύμβασης ΔΘ για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι περιβαλλοντικές διατάξεις του Μέρους XII της Σύμβασης ΔΘ εφαρμόζονται σε κάθε θαλάσσια περιοχή, ανεξαρτήτως ζητημάτων κυριαρχίας και οριοθέτησης και ότι υπάρχει γενική υποχρέωση των κρατών, που απορρέει από το Άρθρο 192 Σύμβασης ΔΘ, να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.60 Περαιτέρω, το Δικαστήριο τόνισε τη σημασία διεξαγωγής Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) (Environmental impact Assessments), προτού διενεργηθούν δραστηριότητες στο θαλάσσιο περιβάλλον, μια υποχρέωση που συνιστά και κανόνα εθιμικού διεθνούς δικαίου.61

Έχοντας εξετάσει τα ανωτέρω, το Δικαστήριο έκρινε ότι η αλίευση σπάνιων θαλάσσιων ειδών από πλευράς Κίνας θέτει σε κίνδυνο το θαλάσσιο περιβάλλον της ΝΣΘ και συνιστά παράβαση των Άρθρων 192 και 194(5) Σύμβασης ΔΘ, καθώς η Κίνα δεν έλαβε τα δέοντα μέτρα για την προστασία και διατήρηση των θαλασσίων οικοσυστημάτων.62 Ακολούθως, το Δικαστήριο εξέτασε το πολύ ευαίσθητο και κρίσιμο ζήτημα της τεχνητής ενίσχυσης βράχων, σκοπέλων και υφάλων από την Κίνα, με σκοπό να τα μετατρέψει σε νήσους και να διεκδικήσει πλήρεις θαλάσσιες ζώνες μέσω αυτών. Αφού παρουσιάστηκαν φωτογραφίες (κάποιες περιλαμβάνονται στο κείμενο της απόφασης) που απεικονίζουν τα εγγειοβελτιωτικά έργα στα οποία προέβη η Κίνα, το Δικαστήριο θεώρησε ότι η τελευταία παραβίασε τα Άρθρα 123, 192, 194(1), 194(5) και 197 Σύμβασης ΔΘ, ενώ δεν προέβη σε ΜΠΕ. μη συμμορφούμενη με την υποχρέωση του Άρθρου 206 Σύμβασης ΔΘ.63

Κατασκευή και τοποθέτηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευασμάτων

Το Δικαστήριο επαναβεβαίωσε το αποκλειστικό δικαίωμα που παρέχουν τα Άρθρα 60 και 80 της Σύμβασης ΔΘ στα παράκτια κράτη να κατασκευάζουν και να τοποθετούν τεχνητές νήσους, εγκαταστάσεις και κατασκευάσματα στην υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ τους και ότι για να κάνει κάτι τέτοιο ένα άλλο κράτος πρέπει να ζητήσει άδεια από αυτά. Συνακόλουθα, λόγω της κατασκευής τεχνητών νήσων και εγκαταστάσεων στην ΑΟΖ των Φιλιππινών χωρίς τη σχετική άδεια, η Κίνα παραβίασε τα Άρθρα 60 και 80 Σύμβασης ΔΘ.64

Επομένως, ένα κράτος δεν μπορεί να τοποθετεί τεχνητές νήσους ή/και εγκαταστάσεις στην υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ ενός άλλου κράτους χωρίς άδεια. Οι διατάξεις αυτές θα έχουν παραβιαστεί σε περίπτωση που η Τουρκία πραγματώσει την απειλή της για εγκατάσταση εξέδρας φυσικού αερίου στην υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ της ΚΔ. Ωστόσο, επειδή τα Άρθρα 60 και 80 Σύμβασης ΔΘ δεν αποτελούν μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου, δεν είναι αντιτάξιμα έναντι της Τουρκίας, η οποία δεν είναι μέρος της Σύμβασης ΔΘ. Εάν, όμως, η Τουρκία προχωρήσει σε γεωτρήσεις, τότε θα έχει παραβιάσει τα αποκλειστικά δικαιώματα της Κύπρου στην έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, σύμφωνα με το Άρθρο 77 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αποτελεί εθιμικό κανόνα. Επίσης, θα έχει ενεργήσει και κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας της Κύπρου.

Ευθύνη για πρόκληση κινδύνου σύγκρουσης σκαφών

Στο πλαίσιο εφαρμογής της θαλάσσιας πολιτικής της Κίνας, σκάφη της κινεζικής ακτοφυλακής σε ορισμένες περιπτώσεις όπου συνάντησαν σκάφη της ακτοφυλακής των Φιλιππινών προέβησαν σε επικίνδυνους ελιγμούς δημιουργώντας κίνδυνο σύγκρουσης. Κατόπιν κατάθεσης εμπειρογνωμόνων, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κίνα παραβίασε τη Σύμβαση περί των Διεθνών Κανονισμών για την Αποφυγή Συγκρούσεων στη Θάλασσα (COLREGs) και το Άρθρο 94 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο ενσωματώνει την COLREGs στη Σύμβαση ΔΘ.65 Το συγκεκριμένο εύρημα δύναται να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση επικίνδυνων ελιγμών από πλευράς τουρκικών σκαφών για εκφοβισμό ερευνητικών πλοίων που ενεργούν για λογαριασμό της ΚΔ, καθώς το Άρθρο 94 της Σύμβασης ΔΘ αποτελεί μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου και η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο μέρος στη COLREGs.

Επιδείνωση της διαφοράς εκκρεμούσης της διαιτητικής διαδικασίας

Τέλος, το Δικαστήριο συζήτησε το πιο πάνω θέμα υπό το φως των συνεχιζόμενων δραστηριοτήτων της Κίνας στη ΝΣΘ παρά την έναρξη της διαιτητικής διαδικασίας με την κατάθεση της προσφυγής των Φιλιππινών τον Ιανουάριο του 2013. Σύμφωνα με τη γενική υποχρέωση που υπάρχει στο διεθνές δίκαιο, οι διάδικοι σε μια υπόθεση πρέπει να απέχουν από ενέργειες που δύνανται να επιδεινώσουν τη διαφορά ενόσω εκκρεμεί η διαδικασία ενώπιον ενός διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου. Έτσι, η κατασκευή τεχνητών νήσων από την Κίνα εκκρεμούσης της διαδικασίας και η συνεπακόλουθη ανεπανόρθωτη βλάβη που προκλήθηκε στο περιβάλλον θεωρήθηκαν από το Δικαστήριο ως παράγοντες που επιδείνωσαν τη διαφορά.66

Κάτι τέτοιο θα ισχύσει σε περίπτωση που η Κύπρος προσφύγει σε κάποιο διεθνή μηχανισμό επίλυσης διαφορών εναντίον της Τουρκίας (ή/και άλλου κράτους) και η τελευταία συνεχίσει να προβαίνει σε προκλητικές ενέργειες εκκρεμούσης της διαδικασίας. Βεβαίως, μια προσφυγή εναντίον της Τουρκίας είναι απομακρυσμένη λόγω του ότι η γείτονα χώρα δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία των πλείστων διεθνών μηχανισμών επίλυσης διαφορών.

Επίλογος

Εν κατακλείδι, το Διαιτητικό Δικαστήριο δικαίωσε πλήρως τις θέσεις των Φιλιππινών και κατέφερε ισχυρό πλήγμα στην Κίνα απορρίπτοντας τις μαξιμαλιστικές της θέσεις (υπάρχει, βέβαια, κριτική για το ζήτημα της δικαιοδοσίας και για την ανάλυση κάποιων σημείων από το δικαστήριο). Αν και η Κίνα δεν είχε συμμετάσχει στη διαδικασία και δήλωσε ότι δεν θα σεβαστεί την απόφαση, εντούτοις οι ανακοινώσεις της τόσο κατά τη διάρκεια της διαιτησίας όσο και μετά την έκδοση της ετυμηγορίας του Δικαστηρίου καταδεικνύουν ότι κάθε άλλο παρά αγνοεί τις συνέπειες. Εξάλλου, έχει εκφραστεί η θέση πως η απόφαση δεν είναι το «τέλος του δρόμου», αλλά ένα εργαλείο που θα βοηθήσει στη διεξαγωγή πιο ουσιώδους διαπραγμάτευσης μεταξύ των μερών. Η συγκεκριμένη υπόθεση φανερώνει τη σημασία των κανόνων του διεθνούς δικαίου ως σημείο αναφοράς, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να αξιολογείται η συμπεριφορά των κρατών. Μπορεί να υποστηρίζεται πως οι δυνατοί δεν υπολογίζουν το διεθνές δίκαιο, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν είναι ακριβές, όπως εμφαίνεται στις αγωνιώδεις προσπάθειες της Κίνας να απαξιώσει το Δικαστήριο και να πείσει άλλα κράτη να μην αναγνωρίσουν την απόφαση. Αν η διαιτησία δεν είχε σημασία για την Κίνα, απλά θα την αγνοούσε. Το ότι οι Φιλιππίνες τόλμησαν να πάρουν τη νομική οδό για να επιλύσουν τη διαφορά τους με μια υπερδύναμη, χωρίς να λυγίσουν από την αφόρητη πίεση, αποτελεί παράδειγμα και για άλλες χώρες. Η απόφαση του Δι- αιτητικού Δικαστηρίου φα- νερώνει πως τα μικρότερα κράτη μπορούν να αντιμε- τωπίσουν την αλαζονεία των ισχυρότερων χωρών μέσω του διεθνούς δικαίου.

Εάν κάποιος μελετήσει το ιστορικό της διαμάχης στη ΝΣΘ, θα αντιληφθεί ότι υπάρχουν πολλές ομοιό- τητες με την Ανατολική Μεσόγειο σε σχέση με τις υπέρμετρες αξιώσεις των δύο μεγάλων δυνάμεων σε κάθε περιοχή. Οι Φιλιπ- πίνες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι η Κίνα είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση ΔΘ κι έτσι προ- σέφυγαν στους δικαιο- δοτικούς μηχανισμούς αυ- τής. Αντιθέτως, η Τουρκία

δεν είναι μέρος στη Σύμβαση ΔΘ και αρνείται να υπαχθεί στη δικαιοδοσία διεθνών μηχανισμών επίλυσης διαφορών. Ωστόσο, η απόφαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των επιχειρημάτων της Κύπρου απέναντι στις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και επιβεβαιώνει πως η Κύπρος δύναται και οφείλει να δρα εντός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου, για να διαφυλάξει τα δικαιώματά της.

ΠΗΓΗ: Περιοδικό «ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ» Τεύχος 37/2016

1. Yücel Acer, The Aegean Maritime Disputes and International Law (Ashgate Publishing 2002) 137. Rahman C and Tsamenyi M, ‘A Strategic Perspective on Security and Naval Issues in the South China Sea’ (2010) 41 Ocean Development & International Law 316.
2. Σημειώνεται πως η Κίνα είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση ΔΘ, σε αντίθεση με την Τουρκία που ούτε είχε υπογράψει ούτε έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση ΔΘ.

3. Επιτροπή για τα Όρια τηςΥφαλοκρηπίδας, Κοινή υποβολή από τη Μαλαισία και τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ (06 Μαΐου 2009) <http://www.un.org/depts/los/clcs_new/submissions_files/submission_mysvnm_33_2009.htm> τελευταία πρό- σβαση 15 Οκτωβρίου 2016. Το Βιετνάμ κατέθεσε και ξεχωριστή δήλωση για μέρος της υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 ν.μ. που διεκδικεί στις 7 Μαΐου 2009 <http://www.un.org/depts/los/clcs_new/submissions_files/submis- sion_vnm_37_2009.htm> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

4. Ρηματική Διακοίνωση Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας προς τα Ηνωμένα Έθνη (07 Μαΐου 2009) <http://www.un.org/depts/los/clcs_new/submissions_files/vnm37_09/chn_2009re_vnm.pdf>. Η Κίνα επανέλαβε τις θέσεις της σε μεταγενέστερη ρηματική διακοίνωση ημερομηνίας 14 Απριλίου 2011 <http://www.un.org/depts/los/clcs_new/submissions_files/mysvnm33_09/chn_2011_re_phl_e.pdf> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

5. Keyuan Z, ‘China’s U-Shaped Line in the South China Sea Revisited’ (2012) 43 Ocean Development & International Law 19.
6. Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, Νόμος περί Χωρικής Θάλασσας και Συνορεύουσας Ζώνης (25 Φεβρουαρίου 1992) <http://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/CHN_1992_Law.pdf> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

7. The Republic of the Philippines v the People’s Republic of China<https://pcacases.com/web/view/7> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.
8. Παρ’ όλα αυτά, η Κίνα εξέφραζε τις θέσεις της δημοσιεύοντας σχετικά έγγραφα εκτός της διαδικασίας. Μinistry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China, ‘Position Paper of the Government of the People’s Republic of China on the Matter of Jurisdiction in the South China Sea Arbitration Initiated by the Republic of the Philippines’ (07 December 2014) <http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/t1217147.shtml> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.Την ίδια τακτική ακολούθησε και η Τουρκία στην υπόθεση Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου (1976) ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης. Στην υπόθεση Μαυρίκιος εναντίον Ηνωμένου Βασιλείου το Διαιτητικό Δικαστήριο καθιδρυθέν υπό του Παραρτήματος VII Σύμβασης ΔΘ έκρινε ότι δεν είχε δικαιοδοσία να εκδικάσει τους ισχυρισμούς του Μαυρικίου σχετικά με το αν το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ή όχι το παράκτιο κράτος που ασκεί κυριαρχία επί των νήσων του Αρχιπελάγους Chagos στον Ινδικό Ωκεανό. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι τέτοια ζητήματα δεν αφορούν στην ερμηνεία και εφαρμογή της Σύμβασης ΔΘ κι έτσι δεν εμπίπτουν στην αρμοδιό- τητα των δικαιοδοτικών οργάνων που προβλέπει το Μέρος XV Σύμβασης ΔΘ. Ο Μαυρίκιος ισχυρίστηκε ότι το ΗΒ δεν έχει δικαιώματα παράκτιου κράτους, καθώς δεν απολαμβάνει κυριαρχίας επί των νήσων του Αρχιπελάγους, άρα δεν ενομιμοποιείτο να κηρύξει μια ζώνη εύρους 200 ν.μ. γύρω από αυτό ως «Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή». Επίσης, το κράτος του Μαυρικίου αξίωνε όπως αναγνωριστεί το ίδιο ως το παράκτιο κράτος στην υπό εξέταση περιοχή, χωρίς και πάλι το Δικαστήριο να εξετάσει τον ισχυρισμό αυτό.Chagos Marine Protected Area Arbitration (Mauritius v United Kingdom) (Award) [2015] παρ. 203-230<www.pca-cpa.org/showfile.asp?fil_id=2899> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

9. Owen N A and Schofield C H, ‘Disputed South China Sea Hydrocarbons in Perspective’ (2012) 36(3) Marine Policy 814.
10. Thang N-D and Thao N H, ‘China’s Nine Dotted Lines in the South China Sea: The 2011 Exchange of Diplomatic Notes Between the Philippines and China’ (2012) 43 Ocean Development & International Law 36-37. 11. China National Offshore Oil Corporation, Notification of Part of Open Blocks in Waters Under Jurisdiction of the People’s Republic of China Available for Foreign Cooperation in the Year of 2012 (23 June 2012) <http://www.cnooc.com.cn/art/2014/9/25/art_6241_1148011.html>τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

12. Σχετικά με την έννοια του τοπικού εθίμου βλ. Asylum Case (Colombia/Peru) (Judgment) [1950] ICJ Rep. 266, pp. 276-277. Για να σχηματιστεί ένας κανόνας τοπικού εθίμου θα πρέπει να έχει γίνει αποδεκτός από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και η ύπαρξή του πρέπει να αποδειχθεί από το κράτος που το επικαλείται. Antonio Cassese, International Law (2nd edn Oxford University Press 2005) 164.

13. Κύπρος και Ελλάδα αντέδρασαν στις τουρκικές εκχωρήσεις με διαβήματα προς τον ΟΗΕ. Letter dated 15 June 2012 from the Permanent Representative of Cyprus to the United Nations addressed to the Secretary-General, UN Doc A/66/851. Communication dated 20 February 2013 from the Permanent Mission of Greece to the United Nations addressed to the Secretary-General.

14. Loizidou v Turkey, App. No. 15318/89, παρ. 56, ECHR 1996-VI.Cyprus v Turkey, App. No. 25781/94, παρ. 77, 78 and 80, ECHR 2001-IV. Xenides-Arestis v Turkey, App. No. 46347/99, παρ. 27, ECHR 2005.Kyriacou Tsiakkourmas and Other, no. 13320/02, παρ. 150, ECHR 2015.
15. ΟΗΕ, Συμβούλιο Ασφαλείας, Ψηφίσματα 541/1983 και 550/1984. Accordance with International Law of the Unilateral Declaration of Independence in respect of Kosovo (Advisory Opinion) [2010] ICJ Rep 403, para 81.

16. Ρηματικές διακοινώσεις Βιετνάμ προς τα Ηνωμένα Έθνη (28 Μαΐου και 06 Ιουνίου 2014) <http://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/STATEFILES/VNM.htm> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.
17. Douglas Guilfoyle, “China, the Philippines and Oil Rig HD-981: A New Flashpoint in the South China Sea Dispute” (23 May 2014) EJIL: Talk!<http://www.ejiltalk.org/china-the-philippines-and-oil-rig-hd-981-a-new-flash- point-in-the-south-china-sea-dispute/> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

18. Ankit Panda, “China’s HD-981 Oil Rig Returns, near South China Sea Disputed Waters” (27 June 2015) The Diplomat, <http://thediplomat.com/2015/06/chinas-hd-981-oil-rig-returns-to-disputed-south-china-sea-waters/> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

19. Άγγελος Μ. Συρίγος, Ελληνοτουρκικές Σχέσεις (Εκδόσεις Πατάκη 2015) 732-733.
20. Κρατερός Ιωάννου και Αναστασία Στρατή, Δίκαιο της Θάλασσας (4η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη 2013) 151. 21.Aegean Sea Continental Shelf (Greece v Turkey) (Interim Protection) Order of 11 September 1976, ICJ Rep 3,παρ. 29-31. Το Δικαστήριο δεν εξέδωσε διάταγμα προσωρινών μέτρων, καθώς η Τουρκία είχε προβεί μόνο σε σεισμικές έρευνες και όχι σε γεωτρήσεις, δηλαδή σε δραστηριότητες που θα προκαλούσαν ανεπανόρθωτη βλάβη στο περιβάλλον, κρίνοντας ότι οι έρευνες σε αμφισβητούμενα ύδατα από ένα κράτος δεν αποστερούν το άλλο από τα όποια δικαιώματα μπορεί να έχει μελλοντικά στην περιοχή. Στην υπόθεση για έκδοση προσωρινών μέτρων μεταξύ Ghana/Côted’Ivoire, το Ειδικό Τμήμα του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαίου Θάλασσας, που είχε επιληφθεί του θέματος, ανέφερε ότι η λήψη και χρήση σεισμικών δεδομένων από μια αμφισβητούμενη περιοχή είναι πιθανόν να παραβλάψει το κυριαρχικό δικαίωμα ενός άλλου κράτους στην εξερεύνηση των φυσικών του πόρων. Disputecon- cerning Delimitation of the Mari time Boun daryin the Atlantic Ocean (Ghana/Côted’Ivoire), Provisional Measures, Order of 25 April 2015, ITLOS Reports 2015, παρ. 102, 108(1)(e).
22. Aegean Seacase (υποσημ. 21)παρ. 30-33. Guyana v Suriname Award (2007) παρ. 480-481 <http://www.pca- cpa.org/showpage.asp?pag_id=1147> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016. Ghana/Côted’Ivoire(υποσημ. 21) παρ. 102, 108(1)(a).
23.Yeni Safak, “Yerli petrole millî platform” (13 May 2014)<http://www.yenisafak.com.tr/ekonomi-haber/yerli-pet- role-mill%C3%AE-platform-14.05.2014-646521> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

24. “TRNC”, Press statement regarding the illegal hydrocarbon exploration activities of the Greek Cypriot Administration in the Eastern Mediterranean <http://mfa.gov.ct.tr/press-statement20141003/> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.
25. Nikolaos A. Ioannidis, “Friction in the Cyprus EEZ: Analyzing Conflicting Claims under the Law of the Sea” (04 November 2014) Opinio Juris<http://opiniojuris.org/2014/11/04/guest-post-friction-cyprus-eez-analyzing-con- flicting-claims-law-sea/> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

26 Σε σχέση με τους τουρκικούς ισχυρισμούς σημειώνεται ότι οι φυσικοί πόροι της Κυπριακής Δημοκρατίας ανή- κουν στο κράτος. Από αυτούς θα πρέπει να επωφελούνται όλοι οι νόμιμοι πολίτες του και όχι να επιδιώκεται κατα- μερισμός τους στις εθνοτικές κοινότητες που διαβιούν στην Κύπρο. Κάτι τέτοιο θα επιτείνει τον διαχωρισμό και θα διευρύνει το χάσμα μεταξύ του κυπριακού πληθυσμού. Οι Τουρκοκύπριοι θα δύνανται να απολαύσουν τα οφέλη από τους υδρογονάνθρακες ως πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας -όπως θα επωφεληθούν και οι υπόλοιποι πο- λίτες της διά μέσου σωστής διαχείρισης από την εκάστοτε κυβέρνηση- όταν επανενσωματωθούν σε αυτήν στα πλαίσια ενός ενιαίου κράτους.
27. Το άρθρο 287§1 Σύμβασης ΔΘ δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέρη να επιλέξουν ένα ή περισσότερα από τα κάτωθι δικαιοδοτικά όργανα: 1) Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (Χάγη) 2) Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο Θάλασσας 3) Διαιτητικό Δικαστήριο υπό του Παραρτήματος VII Σύμβασης ΔΘ 4) Ειδικό Διαιτητικό Δικαστήριο υπό του Παραρτήματος VIII Σύμβασης ΔΘ.

28. Philippines v China (Award on Jurisdiction and Admissibility) [2015] παρ. 4-6 <http://www.pcacases.com/web/sendAttach/1506> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

29. Η Κίνα υπήρξε διάδικος σε υπόθεση ενώπιον του Διαρκούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης («ΔΔΔΔ») ή του διαδόχου του, Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης μόνο σε άλλη μία περίπτωση. Ήταν στην υπόθεση Denunciation of the Treaty of 2 November 1865, between China and Belgium (Belgium v China) [1927] PCIJ Rep Series A Nos 8,14,16,18 and Series C No 16-1 [1929]. Ούτε και σε αυτή τη διαδικασία παρέστη η Κίνα.

30. Position Paper of the Government of the People’s Republic of China on the Matter of Jurisdiction in the South China Sea Arbitration Initiated by the Republic of the Philippines (07 December 2014) <http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/t1217147.shtml> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.
31. The Philippines v China (υποσημ. 28) παρ. 11-15, 104, 112-123.

32. Ό.π., παρ.126-128. Barbados v Trinidad and Tobago (Award) [2006] 28 Reports of International Arbitral Awards 147, παρ. 208.
33. The Philippines v China (υποσημ. 28) παρ. 152-157

34. Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide Bosnia and (Herzegovina v Serbia and Montenegro) (Jugdment) [2007] ICJ Rep 43, παρ. 162.
35. The Philippines v China (υποσημ. 28) παρ. 198-229.
36. Ό.π., παρ. 247, 345.Military and Paramilitary Activities in and Against Nicaragua (Nicaragua v United States) (Jurisdiction and Admissibility) (Judgment) [1984] ICJ Rep 392. Aegean Sea Continental Shelf (Greece v Turkey) (Judgment) [1978] ICJ Rep 3.

37. China, Declaratio nupon ratification (07 June 1996) <http://www.un.org/depts/los/convention_agreements/con- vention_declarations.htm#China%20Upon%20ratification> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016. Η Κίνα επιβεβαίωσε αυτή τη θέση με δήλωση που κατέθεσε στις 25 Αυγούστου 2006.
38. Chagos Award (υποσημ. 8) παρ. 212-221.

39.The Philippine sv China Award[2016] παρ. 5-6, 154-155 <https://pca-cpa.org/wp- content/uploads/sites/175/2016/07/PH-CN-20160712-Award.pdf> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016. κάποιοι ακαδημαϊκοί έχουν διαφωνήσει με τη θέση ότι το Δικαστήριο είχε δικαιοδοσία. deΗooghA, ‘Jurisdictional Qualms about the Philippines v China Arbitration Awards’ (11 August 2016) EJIL: Talk!<http://www.ejiltalk.org/ju- risdictional-qualms-about-the-philippines-v-china-arbitration-awards/> τελευταία πρόσβαση 15 Οκτωβρίου 2016.

40. Ministry of Foreign Affairs, People’s Republic of China, Briefing by Xu Hong, Director-General of the Department of Treaty and Law on the South China Sea Arbitration Initiated by the Philippines (12 May2016).
41. Philippines v China Award(υποσημ 39) παρ. 143, 1201.
42. ‘The term ‘historic rights’ is general in nature and can describe any rights that a State may possess that would not normally arise under the general rules of international law, absent particular historical circumstances. Historic rights may include sovereignty, but may equally include more limited rights, such as fishing rights or rights of access, that fall well short of a claim of sovereignty’. The Philippines v China (υποσημ. 39) παρ. 225.

43. Ό.π., παρ. 229.
44. Ό.π., παρ. 246-247, 257.

45. Ό.π., παρ. 261-262, 278, 631.
46. Ό.π., παρ. 306, 508-511. Οι σκόπελοι (low-tideelevations) είναι σχηματισμοί που βρίσκονται πάνω από τη στάθμη της θάλασσας κατά την άμπωτη, ενώ καλύπτονται από το νερό κατά την πλημμυρίδα. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να παραγάγουν θαλάσσιες ζώνες, εκτός και αν βρίσκονται εντός της χωρικής θάλασσας του παράκτιου κράτους ή όταν επάνω σε αυτούς έχουν χτιστεί φάροι ή άλλες παρόμοιες κατασκευές (δυνατότητα χρήσης ευθειών γραμμών βάσεως). Επιπλέον, το παράκτιο κράτος δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχία επί σκοπέλων που βρίσκονται εκτός της χωρικής του θάλασσας. Σύμβαση Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (υπεγράφη 10 Δεκεμβρίου 1982, τέθηκε σε ισχύ 16 Νοεμβρίου 1994) 1833 UNTS 397, άρθρα 7§4 και 13. The Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 308-309. Territorial and Maritime Dispute (Nicaragua v Colombia) (Judgment)[2012] ICJ Rep 624, παρ. 26.
47. The Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 389-390, 535, 550.

48. Ό.π., παρ. 422, 538. Nicaragua v Colombia (υποσημ. 46) παρ. 37.Official Records of the Third United Nations Conference on the Law of the Sea, Vol III, A/CONF.62/C.2/L.55. Turkey, ‘Article 61 (ISNT II)’ (15 April 1976) and ‘Article 132 (ISNT II)’ (25 April 1976), Turkey and others, ‘Article 128 (RSNT II)’ in Rene Platzöder (ed), Third United Nations Conference on the Law of the Sea: Documents, Vol IV (Oceana Publications 1987)319-320, 348, 483. Official Records of the Third United Nations Conference on the Law of the Sea, Vol VII, A/CONF.62/C.2/L.96. 49. The Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 333-384, 554-626.

50. Ό.π., παρ. 628-633, 643-647. 51. Ό.π., παρ. 651-680.

52. Ό.π., παρ. 690-695.
53. Ό.π., παρ. 697-700.
54. Ό.π., παρ. 705-707.
55. Ό.π., παρ. 708-709, 716. το λεκτικό του Άρθρου 77§§1, 2 Σύμβασης ΔΘ είναι ταυτόσημο με αυτό του Άρθρου 2§§1, 2 της Σύμβασης για την Υφαλοκρηπίδα 1958, το οποίο είχε θεωρηθεί από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης ως μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου. North Sea Continental Shelf Cases (Judgment) [1969] ICJRep 3, παρ. 63.

56. The Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 712, 716. Continental Shelf (Tunisia/Libyan Arab Jamahiriya) (Judgment) [1982] ICJ Rep 18, παρ. 100. Delimitation of the Maritime Boundary in the Gulf of Maine Area (Canada/United States of America) (Judgment) [1984] ICJ Rep 246, παρ. 94. Continental Shelf (Libyan Arab Jamahiriyia/Malta) (Judgment) [1985] ICJ Rep 13, παρ. 33-34. Maritime Delimitation in the Area between Green- land and Jan Mayen (Denmark v Norway) [1993] ICJ Rep 38, παρ. 47.

57.The Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 814.

58. Ό.π., παρ. 753-757.
59. Ό.π., παρ. 823-825.
60. Ό.π., παρ. 927, 940-946.
61. Ό.π., παρ. 947-948. Responsibilities and Obligations of States with respect to Activities in the Area, Advisory Opinion, 1 February 2011, ITLOS Reports 2011, p. 10, παρ. 145. Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v Uruguay) (Judgment) [2010] ICJ Rep 14, παρ. 204. Certain Activities Carried out by Nicaragua in the Border Area (Costa Rica v Nicaragua) and Construction of a Road in Costa Rica Along the San Juan River (Nicaragua v Costa Rica) (Judgment) ICJ Rep 2015, παρ.104.
62. Τhe Philippines v China Award (υποσημ. 39) παρ. 959-961, 964, 966.

63. Ό.π., παρ. 983, 991-993.
64. Ό.π., παρ. 1035-1037, 1043.
65. Ό.π., παρ. 1091-1095, 1105, 1109.

66. Ό.π., παρ. 1167-1173, 1176-1181.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.