22/11/2023
γράφει ο Μάριος Πούλλαδος
Η δύναμη που θα καταφέρει να ελέγξει την Ανατολική Μεσόγειο θα έχει τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση της νέας διεθνούς τάξης πραγμάτων
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Ανατολική Μεσόγειος έχει αναδειχθεί σε υψίστης σημασίας γεωπολιτική περιοχή. Η ιδιαιτερότητα της περιοχής οφείλεται σε μείγμα ισχυρών και εύθραυστων κρατών, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση μεταξύ προβληματικών και σταθερών περιοχών, όπου υπάρχει φυσικός πλούτος και διέρχεται το 80% του παγκόσμιου εμπορίου. Η δύναμη ή οι δυνάμεις που θα καταφέρουν να ελέγξουν την περιοχή αυτή, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται η Κύπρος, θα έχουν τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση της νέας διεθνούς τάξης πραγμάτων.
Σύμφωνα με την πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, ουσιαστικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου έχει μετατραπεί:
- Σε τοποθεσία μεγάλων, περίπλοκων εμφυλίων πολέμων και διακρατικών συγκρούσεων, καμία από τις οποίες δεν έχει επιλυθεί και όλες διατηρούν σημαντικές πιθανότητες για ανάφλεξη.
- Σε έναν αγωγό, μέσω του οποίου οι εξωτερικές επιπτώσεις της αστάθειας και των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, δηλαδή η τρομοκρατία και η μετανάστευση, έφτασαν και αποσταθεροποίησαν την Ευρώπη.
- Σε μια περιοχή όπου δύο αναθεωρητικές δυνάμεις μεσαίου μεγέθους, η Τουρκία και το Ιράν, διεκδικούν να παίξουν μεγαλύτερο περιφερειακό ρόλο.
- Σε μια σκακιέρα για νέους, ανταγωνιστικούς διηπειρωτικούς ενεργειακούς και γεωοικονομικούς διαδρόμους.
- Μια αρένα γεωπολιτικού και ιδεολογικού ανταγωνισμού από την Αραβική Άνοιξη το 2011.
- Ένας χώρος που χαρακτηρίζεται από πολιτικά κενά και κενά ασφαλείας μετά την απομάκρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Μέση Ανατολή.
- Σε πεδίο δοκιμών, όπου η Ρωσία δοκιμάζει την ηγεμονία της Δύσης.
- Σε αποδέκτη κινεζικών επενδύσεων σε υποδομές μέσω της πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI).
- Μια περιοχή όπου τα κράτη του Αραβικού Κόλπου έχουν προβάλει ισχύ στην επιδίωξή τους για παγκόσμια επιρροή.
O ρόλος της Κύπρου
Η Κύπρος επιδιώκει να αναπτύξει το στρατηγικό της βάθος για να εξισορροπήσει την εσωτερική της αδυναμία μέσω της σύναψης συμφωνιών οικονομικού και στρατιωτικού χαρακτήρα με τις γειτονικές φιλικές χώρες. Η Κύπρος ενσωματώνεται στα δίκτυα της Ανατολικής Μεσογείου, που συνδέουν τους περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκιάς. Η μετατόπιση από την εσωστρέφεια στην εξωστρέφεια τα τελευταία δέκα χρόνια καταδεικνύει μια προσπάθεια να αποκτήσει στρατηγικό βάθος για να αντισταθμίσει την έλλειψη επίσημων συμμαχιών. Εκτός από την Ελλάδα, η Λευκωσία ποντάρει πολύ στην επέκταση της σχέσης της με ΗΠΑ-Γαλλία, έχει υποβαθμίσει τη σχέση της με τη Ρωσία και έχει επενδύσει σε σχέσεις με κράτη του Κόλπου, εκτός από την ενίσχυση των σχέσεων με την Αίγυπτο και το Ισραήλ.
Οι τουρκικές προκλήσεις μονοπωλούν σε τεράστιο βαθμό το ενδιαφέρον Αθήνας-Λευκωσίας, ωστόσο Αίγυπτος και Ισραήλ την βλέπουν ως μια σημαντική πρόκληση, που μπορεί να τύχει διαχείρισης, και όχι ως υπαρξιακή απειλή όπως τουλάχιστον η Κύπρος. Η Τουρκία, από την πλευρά της, δεν μπόρεσε να επιτύχει πλήρως τους στρατηγικούς της στόχους: οι εταίροι της στη Συρία και την Αίγυπτο απέτυχαν να εξασφαλίσουν ισχύ και οι σχέσεις της με τους κύριους παίκτες της περιοχής (Ελλάδα, Αίγυπτο και Ισραήλ) είναι γεμάτες δυσπιστία. Ωστόσο, επενέβη επιτυχώς στη Λιβύη και τη Συρία, ελέγχοντας ισχυρούς εχθρούς και καθιστώντας τον εαυτό της κεντρικό σε οποιαδήποτε διπλωματική επίλυση αυτών των κρίσεων.
Ο εύθραυστος Λίβανος
Η πολιτική και οικονομική διολίσθηση του Λιβάνου τον απομονώνει από πιθανές περιφερειακές ευκαιρίες. Η επιρροή που ασκεί στο κράτος η Χεζμπολάχ, η οικονομική κατάρρευση και η αδύναμη διακυβέρνηση διώχνουν τους εταίρους και τους επενδυτές του Λιβάνου. Η συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης του 2022 με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ, είχε εν μέρει στόχο να επιτρέψει στον Λίβανο να ανακτήσει την αξιοπιστία του, αλλά μπορεί να έχει ελάχιστη θετική επίδραση στη σύγκρουση μεταξύ των δύο. Η μοίρα της χώρας παραμένει όμηρος της περιφερειακής δυναμικής, στην οποία έχει ελάχιστο έλεγχο, ακόμη και όταν αυξάνεται η εξωτερική αδιαφορία.
Τουρκικό χέρι στη Λιβύη
Η σύγκρουση στη Λιβύη, η οποία φαίνεται δυσεπίλυτη, έχει μπερδέψει βασικούς περιφερειακούς παράγοντες. Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί για την εξουσία, το έδαφος και τους πόρους στη Λιβύη εγγυώνται διαρκή εξωτερική παρέμβαση στις εσωτερικές της υποθέσεις. Η Τουρκία, αλλά και η Ρωσία και η Αίγυπτος, έχουν αναδειχθεί ως οι ξένοι παίκτες με τη μεγαλύτερη επιρροή. Η στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας κατά τη διάρκεια του γύρου μαχών 2019-20 και το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο μεταξύ Άγκυρας και Τρίπολης το 2019 δημιούργησαν μια διαρκή σύνδεση μεταξύ της λιβυκής κρίσης και των διαφορών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς
Μια δίκαιη διευθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος παραμένει απίθανη, τροφοδοτώντας κινδύνους περιφερειακού πολέμου. Ο εν εξελίξει πόλεμος μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ αποκλείει οποιαδήποτε κίνηση προς το παλαιστινιακό κράτος στο εγγύς μέλλον. Εκτός μιας σημαντικής ανανεωμένης διπλωματικής προσπάθειας των ΗΠΑ, η μόνη –αν και αδύναμη– προοπτική βελτίωσης συνδέεται με το εάν η πιθανή ομαλοποίηση Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ αποφέρει ουσιαστικά οφέλη για την Παλαιστινιακή Αρχή. Αντίθετα, η σύγκρουση παραμένει ώριμη για χειραγώγηση από το Ιράν, το οποίο έχει επενδύσει σημαντικά στη στήριξη της Χαμάς και πρόκειται να επωφεληθεί από τη σύγκρουση χωρίς να αποκλείεται ένας περιφερειακός πόλεμος.
Αρένα ανταγωνισμού η Συρία
Η Συρία εξακολουθεί να αποτελεί αρένα εξωτερικού ανταγωνισμού παρά έναν υπολογίσιμο περιφερειακό παίκτη. Η κυβέρνηση της Δαμασκού έχει εξελιχθεί σε ένα ναρκοκράτος, που εξαρτάται από τις ρωσικές και ιρανικές στρατιωτικές δυνάμεις και αγωνίζεται να ανακτήσει την εδαφική κυριαρχία της. Με πέντε μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις που δρουν στο έδαφός της και στον εναέριο χώρο της (Ρωσία, Ιράν, ΗΠΑ, Τουρκία και Ισραήλ), η Συρία παρέμεινε πεδίο μάχης παρά την ήττα τής εξέγερσης από το καθεστώτος Άσαντ. Παρά την αραβική ομαλοποίηση και μιαν αξιοζήλευτη γεωγραφική θέση, η Συρία παραμένει αποκλεισμένη από τα μεγάλα έργα συνδεσιμότητας και τους πιθανούς διαδρόμους που συνδέουν τα κράτη του Κόλπου με την Ευρώπη.
Η αδυναμία θεσμικής συνεργασίας
Οι πιο πάνω εξελίξεις οδήγησαν τα τελευταία χρόνια σε σημαντικές διασυνδέσεις μεταξύ περιφερειακών φιλικών χωρών (Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ-Αιγύπτου-Ιορδανίας) με στόχο τη συνένωση τοπικών δυνάμεων με κοινά συμφέροντα. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες αυτών των κρατών εξακολουθούν να εμποδίζονται από την αποτυχία τους, μέχρι σήμερα, να επιτύχουν την τόσο αναγκαία οικονομική ολοκλήρωση, συνδεσιμότητα ή σταθερές γεωπολιτικές εταιρικές σχέσεις. Υπάρχει μια αξιοσημείωτη αντίθεση μεταξύ της συνεχούς -ενίοτε φρενήρους- εμπορικής και πολιτικής διπλωματίας που βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη την περιοχή και της έλλειψης απτών, βιώσιμων θεσμικών αποτελεσμάτων.
ΠΗΓΗ:https://simerini.sigmalive.com/article/2023/11/21/guro-guro-polemos-kai-e-kupros-karaouli/
