30.04 2017
του Δρ. Γιάννου Χαραλαμπίδη
Πάγωμα ενταξιακών: Τιμωρεί ή βολεύει τον Ερντογάν
Ποιες υποχρεώσεις οφείλει να εκπληρώσει η Τουρκία, για να πάρει τη νέα σχέση που εισηγείται η ΕΕ και τα δικαιώματα της Κύπρου
· Χάνει ή όχι η Κύπρος τα πλεονεκτήματα που έχει στην ΕΕ
· Ποια όπλα έχει η Λευκωσία μέσω της Διευρυμένης Τελωνειακής Ένωσης
· Τι μπορεί να αξιώσει η Κύπρος, για να πει «ναι» στην αναθεωρημένη σχέση Τουρκίας – ΕΕ
· Η αγορά της Τουρκίας, το εμπάργκο και ο αθέμιτος ανταγωνισμός
Εν τη σοφία τους, το 2004, οι Γάλλοι επέμεναν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου ότι η διαδικασία των ενταξιακών για την Τουρκία θα έπρεπε να ήταν ανοιχτή. Χωρίς, δηλαδή, να προκαθορίζεται συγκεκριμένη ημερομηνία ενσωμάτωσης. Προσέθεσαν, μάλιστα, στην παράγραφο 23 και μια συναφή φράση, που ανέφερε ότι, εάν οι ενταξιακές διαδικασίες δεν καταλήξουν, θα πρέπει να εξεύρει άλλους τρόπους η ΕΕ, για να διατηρήσει την Άγκυρα αγκιστρωμένη στην Ευρώπη. Και να που σήμερα, 13 χρόνια μετά, ψάχνουν γι’ αυτήν τη νέα, την αναδιαρθρωμένη σχέση, όπως την ονόμασε ο αρμόδιος για θέματα Διεύρυνσης, Γιοχάνες Χαν.
Ο ίδιος, βεβαία, τόνισε ότι θα ήθελε να διατηρηθεί η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας ενεργή, εφόσον η χώρα αυτή εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Αλλιώς, όπως είπε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει εναλλακτική πρόταση, την οποία αποτύπωσε επί της διευρυμένης τελωνειακής ένωσης. Και η οποία είναι τμήμα της ενταξιακής διαδικασίας. Εκεί που στοχεύουν οι Ευρωπαίοι είναι στην εξεύρεση φόρμουλας αμοιβαίου οφέλους.
Στην ίδια γραμμή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με την έκθεση της Ολλανδής ευρωβουλευτού Κάτι Πίρι, γίνεται εισήγηση για το πάγωμα των ενταξιακών της Τουρκίας και της προενταξιακής βοήθειας, εφόσον ο Ερντογάν εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που έχει προαναγγείλει. Το ερώτημα είναι, εάν και πώς μια τέτοια φόρμουλα αλλάζει τη μέχρι τώρα φιλοσοφία που επικρατούσε στη λύση του Κυπριακού σε σχέση με την ΕΕ και την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας ως μοχλού πίεσης.
Διευρυμένη Τελωνειακή Ένωση και Κυπριακό
Το ταγκό χορεύεται από δύο. Εάν η ΕΕ προχωρήσει στη νέα σχέση της με την Τουρκία, αυτή θα πρέπει να γίνει δεκτή και από την ίδια την Άγκυρα. Επί τη βάσει των ανωτέρω σημειώνουμε τα εξής:
Πρώτον, οι υποχρεώσεις της Τουρκίας προς την Κυπριακή Δημοκρατία και τα έξι παγωμένα ενταξιακά κεφάλαια είναι αποτέλεσμα της άρνησης της Άγκυρας να εκπληρώσει ό,τι η Τελωνειακή Ένωση προβλέπει. Δηλαδή, η Τουρκία αρνείται να τερματίσει το εμπάργκο που επιβάλλει σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να ανοίξει τα λιμάνια της και τον εναέριό της χώρο, ενώ ταυτοχρόνως θα πρέπει να επιτρέψει την ελεύθερη είσοδο εμπορικών προϊόντων από την Κύπρο. Διότι, πώς είναι δυνατόν, στο πλαίσιο μιας διευρυμένης τελωνειακής ένωσης να κυκλοφορούν τουρκικά προϊόντα στην κυπριακή αγορά και η Άγκυρα να μην επιτρέπει την εισαγωγή κυπριακών; Ήδη εγείρεται ζήτημα αθέμιτου ανταγωνισμού.
Δεύτερον, υπάρχει ζήτημα παραβίασης των Συνθηκών, διότι η ΕΕ αποτελείται από 27 κράτη μέλη, εξαιρουμένης της Βρετανίας, και ως εκ τούτου δεν μπορεί να λειτουργήσει μια τελωνειακή ένωση αλά καρτ. Συνεχίζει, δε, να ισχύει η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου ως αναπόσπαστο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου, που προνοεί ότι η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίσει όλα τα κράτη μέλη, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με την οποία θα πρέπει να αρχίσει ομαλοποίηση σχέσεων.
Υπό αυτές και μόνο τις συνθήκες, η ΕΕ παραμένει μοχλός διεκδίκησης από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό, εφόσον η Κυβέρνηση έχει πρόθεση για κάτι τέτοιο. Δηλαδή, ακόμη και αν αναδιαμορφωθεί η σχέση της ΕΕ με την Τουρκία, αυτή η νέα σχέση δεν μπορεί να λειτουργήσει, εάν η Άγκυρα δεν αναγνωρίσει την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν ομαλοποιήσει τις σχέσεις της μαζί της.
Που σημαίνει, για παράδειγμα, το άνοιγμα ενός εμπορικού προξενείου στην Τουρκία, γεγονός το οποίο προϋποθέτει το άνοιγμα των λιμανιών και του τουρκικού εναερίου χώρου, καθώς και της τουρκικής αγοράς στα κυπριακά προϊόντα. Χωρίς την εκπλήρωση αυτών των σαφών υποχρεώσεων της Τουρκίας προς το κοινοτικό κεκτημένο, πώς θα λειτουργήσει μια διευρυμένη τελωνειακή ένωση; Υπάρχουν και άλλα συναφή θέματα, όπως:
1. Πώς συνάδει η σχέση της τελωνειακής ένωσης με ένα κράτος, όπως είναι η Τουρκία, το οποίο κατακρατεί παράνομα και σφετερίζεται πόρους κράτους-μέλους, τους οποίους παρανόμως εμπορεύεται είτε η ίδια είτε μέσω τρίτων. Και εδώ αποτυπώνεται ένα τεράστιο λάθος. Αυτό του ανεξέλεγκτου εμπορίου από τα κατεχόμενα μέσω της πράσινης γραμμής.
Ερώτημα: Δεν είναι παράνομο το εμπόριο, όταν το προϊόν και η παραγωγή προέρχεται από κλεμμένη ιδιοκτησία Ελληνοκύπριου πρόσφυγα ή μη; Αυτό δεν προβλέπουν οι νόμοι της Κυπριακής Δημοκρατίας και της ΕΕ; Πώς μπορεί ένα προϊόν σφετερισμού από τρίτο φυσικό ή νομικό πρόσωπο να είναι νόμιμο, όταν ο νόμιμος ιδιοκτήτης δεν έχει πρόσβαση στην περιουσία, όταν δεν μπορεί να ασκεί εξουσία και νομή, λόγω της παρουσίας του τουρκικού στρατού;
2. Πώς μπορεί να ισχύσει η διευρυμένη τελωνειακή ένωση, όταν ο τουρκικός πολεμικός στόλος παραβιάζει την κυπριακή ΑΟΖ και το Μπαρπαρόζ προχωρά σε παράνομες έρευνες; Είναι ή όχι τα νόμιμα σύνορα της Κυπριακής Δημοκρατίας, σύνορα της ΕΕ; Στο θέμα της ΑΟΖ θα πρέπει να επισημανθεί το εξής: Στην έκθεση της κ. Πίρι για την αξιολόγηση της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, καμία δυστυχώς αναφορά δεν υπάρχει στις προκλήσεις του πολεμικού στόλου της Άγκυρας και του Μπαρπαρόζ. Βεβαίως, υπάρχει η προοπτική βελτίωσης της έκθεσης μέσω τροπολογιών.
3. Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες το πρώτο μέτρο σε βάρος του καθεστώτος Ερντογάν θα πρέπει να είναι το πάγωμα της προενταξιακής βοήθειας που για το 2017 αναμένεται να φτάσει τα 364 εκ ευρώ.
Δικαστικά όπλα
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει τις εξής επιλογές:
1. Να ζητήσει την επιβολή πρόσθετων κυρώσεων (πέραν του παγώματος των έξι συναφών με το θέμα ενταξιακών κεφαλαίων) προς την Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εφόσον δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της προς την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως αυτές προκύπτουν από το πρόσθετο πρωτόκολλο (άρση του εμπάργκο στα λιμάνια, στον εναέριο χώρο και στα προϊόντα).
2. Εάν η Επιτροπή δεν λάβει μέτρα, για να υπερασπιστεί τις Συνθήκες και ό,τι προβλέπει η Τελωνειακή Ένωση, τότε η Κυπριακή Δημοκρατία έχει αγώγιμο δικαίωμα ακόμη και εναντίον αυτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ως θεματοφύλακας της εφαρμογής των Συνθηκών αρνείται να ενεργήσει ή επιδεικνύει αμέλεια, με αποτέλεσμα να πλήττονται τα συμφέροντα του κράτους-μέλους. (Αυτά θα μπορούν να ισχύσουν μετά τη διαπραγμάτευση για τη Διευρυμένη Τελωνειακή Ένωση, αλλά και στην παρούσα φάση, διότι η τελωνειακή ένωση είναι σε ισχύ και η Τουρκία αρνείται να εκπληρώσει το σκέλος εκείνο που αφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία).
Η συνοχή της Τουρκίας και ειδική σχέση
Όταν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν εγείρει επισήμως τα ζητήματα αυτά, ποιος περιμένουμε να τα εγείρει; Οι εταίροι μας; Αυτοί εγείρουν ό,τι τα δικά τους εθνικά συμφέροντα επιβάλλουν. Και ο Ταγίπ Ερντογάν από την πλευρά του, υιοθετεί τη δική του σκληρή τακτική, προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι δεν τον ενδιαφέρει η ΕΕ, η οποία, όπως τονίζει, «καταρρέει».
Η Άγκυρα στέλνει το μήνυμα ότι δεν εκβιάζεται, γνωρίζοντας ότι διακυβεύονται πολλά εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα μεταξύ των δυο πλευρών. Αυτό είναι και πλεονέκτημα, αλλά και αχίλλειος πτέρνα. Κυρίως το δεύτερο, λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η τουρκική οικονομία. Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΕ το 2014, οι εξαγωγές της Τουρκίας στην ΕΕ κάλυπταν ποσοστό της τάξης του 43,47% του συνόλου των τουρκικών εξαγωγών και οι εισαγωγές από την Ευρώπη στην Τουρκία έφταναν το 36,6%.
Η συζήτηση για τη διεύρυνση της τελωνειακής ένωσης βοηθά τον Ερντογάν, δεν τον τιμωρεί. Και του δίδει την ευκαιρία να διαμαρτύρεται, για να διεκδικήσει καλύτερους όρους. Και να έχει μεγαλύτερα οφέλη και λιγότερες υποχρεώσεις κυρίως προς την εκδημοκρατικοποίηση.
Η ΕΕ πρέπει να αποφασίσει τι ακριβώς θέλει να κάνει με την Τουρκία. Σίγουρο είναι ότι δεν τη θέλει πλήρες κράτος μέλος, διότι η ίδια αποφάσισε να πάρει άλλη κατεύθυνση. Ο Ερντογάν δεν επιθυμεί να καταστεί πλήρες κράτος μέλος με δημοκρατικό καθεστώς, παρά μόνο με τους δικούς του όρους. Η παρούσα φάση τον βοηθά εσωτερικά, προκειμένου να επιβεβαιώνει τη θέση του ότι η Ευρώπη δεν θέλει την Τουρκία και ότι ο ίδιος ως ηγέτης δεν παρακαλεί κανένα.
Η ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει την ενταξιακή της σχέση με ένα τουρκικό πολιτειακό σύστημα, το οποίο, όμως, – όπως αναφέρει στην έκθεσή της η Επιτροπή της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης – είναι αντιδημοκρατικό. Εάν η ΕΕ προχωρήσει σε αναστολή των ενταξιακών διαδικασιών, σε πάγωμα προενταξιακών κονδυλίων και στροφή μόνο προς τη διευρυμένη τελωνειακή ένωση, τα πράγματα θα οδηγηθούν προς μια ειδική σχέση, η οποία εκ πρώτης όψεως θα είναι αμοιβαίου οφέλους. Η Ευρώπη γλυτώνει από τον μπελά της τουρκικής πλήρους ένταξης και η Τουρκία από τον πλήρη εκδημοκρατισμό της, ο οποίος, όπως εκτιμά το εκάστοτε τουρκικό κατεστημένο, απειλεί τη συνοχή της χώρας.
Το πλεονέκτημα της Κύπρου
Εφόσον, λοιπόν, για την Τουρκία διακυβεύονται περισσότερα οικονομικά συμφέροντα μέσω της τελωνειακής ένωσης παρά μέσω των κεφαλαίων εναρμόνισης, η κυπριακή Κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα υποχωρήσεων και ως εκ τούτου θα πρέπει να επιμένει ότι για να προχωρήσει η διευρυμένη τελωνειακή ένωση, η Τουρκία θα πρέπει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Άγκυρα, λοιπόν, δεν θα πρέπει να χορέψει το ταγκό της διευρυμένης τελωνειακής μόνο με την ΕΕ ως τέτοια, εξαιρουμένης της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και με την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως οι Συνθήκες καθορίζουν.
Συνεπώς, η διαμόρφωση μιας νέας σχέσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας δεν αφαιρεί το πλεονέκτημα που έχει η Κύπρος με την ένταξή της στην Ένωση. Εδώ είναι που επιβάλλεται σοβαρή μελέτη των νομικών και διπλωματικών κινήσεων που θα πρέπει να γίνουν από την Κυβέρνηση και τα κόμματα σε επίπεδο Εθνικού Συμβουλίου. Με την υφιστάμενη, όμως, πολιτική του εξευμενισμού δεν υπάρχουν πολλές προοπτικές εκτός των υποσχέσεων για εσωτερική κατανάλωση…
ΠΗΓΗ:http://www.sigmalive.com/blog/charalambidesg/2017/04/2084/to-tangko-tis-teloneiakis-enosis#.dpuf
