10 ΙΟΥΛΙΟΥ 2017
Του Νίκου Παυλίδη*
Συζητείται εδώ και μέρες στην Ελβετία το Κεφάλαιο της Ασφάλειας, με ορισμένες βασικές πτυχές, που περιλαμβάνουν την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, όπως και την ασφάλεια (ή μηχανισμό) εφαρμογής της λύσης του Κυπριακού. Στο πλαίσιο αυτού του Κεφαλαίου, είναι η κατατεθειμένη εισήγηση του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών, όπως ενταχθεί και η ενεργειακή ασφάλεια – απαραίτητη για τη λειτουργία και συνέχιση του κράτους στον 21ο αιώνα, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στην Κυπριακή ΑΟΖ και τις εξορύξεις που όλοι ευελπιστούμε ότι θα φέρουν θετικά αποτελέσματα.
Αποτελεί θέση μας ότι εάν το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας δεν συμφωνηθεί στο πλαίσιο λύσης του Κυπριακού, τουλάχιστον ως διαδικασία, κινδυνεύουμε, ακόμα και αν φτάσουμε σε λύση του Κυπριακού, να έχουμε στο μέλλον ένα δεύτερο Κυπριακό με την Τουρκία, με αφορμή τα μείζονος σημασίας θέματα ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή.
Στο πλαίσιο της λύσης του Κυπριακού στο κεφάλαιο ασφάλειας, θεωρούμε απαραίτητο να συμφωνηθούν τα ακόλουθα:
1. Η Τουρκία να αναγνωρίσει τις τρεις διακρατικές συμφωνίες που συνομολόγησε η Κυπριακή Δημοκρατία με Αίγυπτο, Ισραήλ και Λίβανο για τον καθορισμό της ΑΟΖ, και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης που από εκεί απορρέουν. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τη συμπερίληψη των διμερών συμφωνιών σε κατάλογο συμφωνιών που συνομολόγησε η Κυπριακή Δημοκρατία και αυτές οι συμφωνίες να αποτελούν μέρος της λύσης του Κυπριακού με τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας –όσον αφορά την εσωτερική διάσταση– σε ομοσπονδιακό κράτος.
2. Αν δεν συμφωνηθεί ο καθορισμός της ΑΟΖ μεταξύ της Κύπρου και της Τουρκίας πριν τη λύση του Κυπριακού, τουλάχιστον να συμφωνηθεί η διαδικασία η οποία θα ακολουθηθεί για να φτάσουμε στον επιζητούμενο καθορισμό. Η διαδικασία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να προβλέπει ότι οι δύο χώρες θα διαπραγματευθούν, και εάν δεν καταλήξουν σε συμφωνία εντός τακτού χρονικού πλαισίου, εξ συμφώνου το θέμα να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για απόφαση. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα και η Τουρκία δεν έχουν συμφωνήσει σε διαδικασία για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και/ή χωρικά ύδατα και/ή ΑΟΖ με βάση το νέο δίκαιο της θάλασσας (το οποίο άρχισε να δημιουργείται εθιμικά και με βάση διεθνείς συνθήκες από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου), και το θέμα αυτό εκκρεμεί και αποτελεί συνεχή εστία έντασης στο Αιγαίο, με τουρκικές προκλήσεις και καθημερινές σχεδόν παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από την Τουρκία∙, και απειλή της Τουρκίας –η οποία ουδέποτε αποσύρθηκε–, για casus belli σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα για επέκταση των χωρικών της υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ναυτικά μίλια (πράγμα που έγινε μέρος του εθιμικού διεθνούς δικαίου της θάλασσας, και το οποίο εξάλλου η Τουρκία η ίδια άσκησε αναφορικά με την επέκταση των χωρικών της υδάτων στη Μαύρη Θάλασσα). Σε κάποιο στάδιο, η Ελλάδα από μόνη της καταχώρησε υπόθεση-αίτημα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για καθορισμό της μεταξύ των δύο χωρών υφαλοκρηπίδας και η Τουρκία απλώς δεν εμφανίστηκε – το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει δικαιοδοσία μόνον μεταξύ κρατών που συμφωνούν να αποδεχθούν την εκδίκαση της υπόθεσής τους από αυτό.
3. Εάν η μία εκ των δύο χωρών (εδώ η Τουρκία) δεν έχει κυρώσει τη Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 μέχρι τη λύση του Κυπριακού, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα αποφασίσει με βάση το εθιμικό διεθνές δίκαιο, και το τι είναι δίκαιο λαμβάνοντας υπόψη όλες τις περιστάσεις και γεγονότα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το δίκαιο για τον καθορισμό της ΑΟΖ / υφαλοκρηπίδας οδηγεί στον καθορισμό με βάση τη μεσαία γραμμή μεταξύ των δύο χωρών (equidistant principle). Θα ληφθεί περαιτέρω υπόψη από το Δικαστήριο ότι οι τρεις υφιστάμενες διακρατικές συμφωνίες που έχει συνομολογήσει η Κυπριακή Δημοκρατία με Αίγυπτο, Ισραήλ και Λίβανο (τις οποίες η Τουρκία θα αναγνωρίσει σύμφωνα με το σημείο 1 ως μέρος της λύσης του Κυπριακού), χρησιμοποιούν τη μεσαία γραμμή για τον καθορισμό της ΑΟΖ μεταξύ των χωρών, ανεξαρτήτως του αν έχει κυρωθεί η Συνθήκη του Δικαίου της Θάλασσας και από τις τρεις χώρες ή όχι (το Ισραήλ δεν έχει κυρώσει τη Συνθήκη, αλλά αυτό δεν το εμπόδισε να φτάσει σε συμφωνία με την Κυπριακή Δημοκρατία).
4. Προκύπτει από τα ανωτέρω ότι η Τουρκία θα πρέπει να σταματήσει αμέσως τις προκλήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ και οποιεσδήποτε απειλές ή αναφορές σε «θερμό επεισόδιο», αλλά και τις υπόγειες πιέσεις σε εταιρείες εξόρυξης να σταματήσουν τον ερευνητικό και ενεργειακό τους σχεδιασμό στην Κυπριακή ΑΟΖ.
*Νομικός, Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών.
