17/8/2019
Τα πάντα στο εύθραυστο γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό περιβάλλον της περιοχής μας –από τον τουρκικό επεκτατισμό και τη θωράκιση των ΑΟΖ Κύπρου και Ελλάδας μέχρι τη βιωσιμότητα της λύσης του Κυπριακού– μπορούν να αναλυθούν και αξιολογηθούν με βάση τηθεωρία του Μαύρου Κύκνου και το μοντέλο «Antifragility» που ανάπτυξε οNassimTaleb, ο κορυφαίος παγκοσμίως ειδικός στο RiskManagement.
Η Στρατηγική «Antifragility»εφαρμόζεται εδώ και περίπου μια δεκαετία για σκοπούς αξιολόγησης και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας κρατών, συστημάτων διακυβέρνησης, πόλεων, επιχειρήσεων και άλλων οργανισμών.
Ο «Μαύρος Κύκνος»συνιστά ένα απροσδόκητο γεγονός με τεράστιο αντίκτυπο, είτε αρνητικό είτε θετικό, που μπορεί να αλλάξει δραματικά τα δεδομένα. Υπάρχουν θετικοί Μαύροι Κύκνοι (ευκαιρίες) και αρνητικοί Μαύροι Κύκνοι (με καταστροφικές συνέπειες). Μια από τις ιδιότητες του Μαύρου Κύκνου είναι η ασυμμετρία στις συνέπειες –θετικές ή αρνητικές.Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Μαύρου Κύκνου είναι ο τεράστιος αντίκτυπος και οι πολύ σοβαρές συνέπειες που επιφέρει.
Σύμφωνα με τη θεωρία του Μαύρου Κύκνου, απ’ τη μια υπερεκτιμούμε αυτά που γνωρίζουμε. Απ’ την άλλη, υποεκτιμούμε τα ρίσκα, την αβεβαιότητα και την πιθανότητα να είμαστε λανθασμένοι. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα, τις ασυμμετρίες, τη ρευστότητα, τη μεταβλητότητα, τον παράγοντα χρόνο, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων και τον αντίκτυπο, τη σοβαρότητα των συνεπειών. Μπορούμε να έχουμε μια γενική ιδέα για το ενδεχόμενο εμφάνισης ενός Μαύρου Κύκνου, να κατανοήσουμε τη ‘δυναμική’ του φαινομένου και τις πιθανές συνέπειες και να είμαστε προετοιμασμένοι.
Μπορούμε να μετατρέψουμε το Μαύρο Κύκνο της Τουρκίας σε Γκρίζο Κύκνο. Οι σχεδιασμοί και οι στοχευμένες πολιτικές της Τουρκίας για τη διεκδίκηση ενός χώρου γεωστρατηγικών συμφερόντων –του «στρατηγικού βάθους»– προαναγγέλλονται με τα θεωρητικά κείμενα και τις πολιτικές εξάρσεις / δηλώσεις του Ερντογάν. Οι στοχευμένοι χώροι είναι ταυτόχρονα και απειλούμενοι χώροι και οφείλουν οι λαοί τους να διαγιγνώσκουν αυτές τις επεκτατικές πολιτικές εγκαίρως και να προετοιμάζονται αποτρεπτικώς.
Οι ενέργειες του τουρκικού στόλου στην ΑΟΖ της Κύπρου σηματοδοτούν και τη μετάβαση της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας από την επικοινωνία στην πράξη.Η Τουρκία επιδεικνύει προκλητικά ότι είναι εκείνη που ελέγχει στρατηγικά και στρατιωτικά τις θαλάσσιες ζώνες της Κύπρου. Το «νέο κυπριακό πρόβλημα» αποτελεί πλέονμια ενεργό διένεξη η οποία επηρεάζει τα στρατηγικά συμφέροντα πολλών κρατών, καθώς και τα συμφέροντα πολυεθνικών κολοσσών.
Η Τουρκία εκδηλώνει την επιθετικότητα της κατά του Ελληνισμού με αυξανόμενη ένταση στον πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό τομέα. Επιδιώκει να συρρικνώσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο Αιγαίο, με την ανατροπή του status quo και να επιβάλει και προβάλει την κυριαρχία της στην κυπριακή ΑΟΖ.
Η Άγκυρα στοχεύει με τη λύση του Κυπριακού πρώτο να αποκόψει ένα κρίκο της αλυσίδας των Ελληνικών νησιών,που περιβάλλουν την Τουρκία από Δυσμάς και Νότου και δεύτερο να ακυρώσει τη δυνατότητα της Ελλάδας να εκμεταλλευτεί τον υποθαλάσσιο της πλούτοπου αρχίζει από την Κύπρο και φθάνει στο Αιγαίο.
Κομβικό σημείο παραμένει, φυσικά,η περιοχή του Καστελόριζου(σύμπλεγμα 13 νησίδων), που αποτελεί μόνιμο στόχο της τουρκικής διπλωματίας. Το Καστελόριζο εξασφαλίζει κοινά θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Κύπρο και την Αίγυπτο, επομένως αποτελεί τη βάση για οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Ο Talebχρησιμοποιεί τον όρο «Extremistan» (Εξτρεμοχώρα)για να περιγράψει καταστάσεις ακραίων διαστάσεων που θεωρούνται αδιανόητες ακόμη και στο επίπεδο πρόβλεψης ενδεχομένων. Η Εξτρεμοχώρα εμπεριέχει εκρηκτικά ρίσκα, ασύμμετρους κινδύνους και δραματικές, μη αναστρέψιμες συνέπειες. Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής έχει όλα τα χαρακτηριστικά της Εξτρεμοχώρας.
Στο πλαίσιο κλιμάκωσης μιας κρίσης στην Κυπριακή ΑΟΖ ή στο Αιγαίο, είτε αιφνιδιαστικά, η Τουρκία δεν θα δίσταζε να επιχειρήσει ένα συντριπτικό πλήγμα εάν υπάρξει στρατιωτικό και πολιτικό ‘παράθυρο ευκαιρίας’ με σκοπό την πρόκληση επεισοδίων ή/και την απόσπαση εδαφών ώστε να εξαναγκάσει την Ελλάδα και την Κύπρο να παραστούν σε διαδικασία διαπραγματεύσεων. Το σενάριο αυτό είναι ένας «Γκρίζος Κύκνος» – είναι προβλέψιμο. Επειδή δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα δεν σημαίνει ότι δεν θα συμβεί στο μέλλον. Για την πλευρά μας ένας «Μαύρος Κύκνος» μπορεί να είναι κεραυνός εν αιθρία, όμως για την Τουρκία είναι κάτι καλά σχεδιασμένο.
Η Τουρκία θέλει μια λύση στο Κυπριακό την οποία θα χρησιμοποίει ως:α)Άλλοθι για να αποκτήσει το στρατηγικό έλεγχο ολόκληρης της Κύπρου παράλληλα με τη συμμετοχή της στην εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου και β)μοχλό πίεσης, σαν όπλο προς την Ελλάδα αλλά και κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η αναξιοπιστία, ο αναθεωρητισμός, η επιθετικότητα και ο επεκτατισμός της Τουρκίας θα αποτελούν μια διαρκή απειλή για τη λύση του Κυπριακού. Μια σημαντική παράμετρος των διαπραγματεύσεων είναι η επιστημονική τεκμηρίωση της συνολικής βιωσιμότητας της λύσης: κόστος, λειτουργικότητα, ανθεκτικότητα, μονιμότητα, πιθανότητα κατάρρευσης.
Για να είναι antifragile(να γίνεται καλύτερη με το χρόνο) η λύση του Κυπριακού–η μορφή και τα χαρακτηριστικά της λύσης– πρέπει να είναι τέτοια που να αξιοποιεί τις θετικές ασυμμετρίες (να μεγιστοποιεί τα οφέληαπό ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν) και να αποφεύγει τις αρνητικές ασυμμετρίες (να ελαχιστοποιεί τα ρίσκα από πιθανούς κινδύνους).
Το στρατηγικό εργαλείο «Antifragility»:
1.Προσμετρά τη μεταβλητότητα, την αστάθεια, την αβεβαιότητα, τις αλληλεξαρτήσεις, την πιθανότητα λανθασμένων προβλέψεων, τους ασύμμετρους κινδύνους και τα εκρηκτικά ρίσκα που χαρακτηρίζουν τέτοια πολύπλοκα γεωπολιτικά ζητήματα.
2.Παρέχει τη δυνατότητα επιστημονικής τεκμηρίωσης και ενίσχυσης της συνολικής βιωσιμότητας των εναλλακτικών σεναρίων και των πιθανών λύσεων –π.χ. πακέτου Γκουτέρες για το Κυπριακό– σε εξαιρετικά απρόβλεπτα ή/και εύθραυστα συστήματα.
3.Θέτει τους κανόνες για μετάβαση από το εύθραυστο στο ανθεκτικό. Βοηθά τους οργανισμούς να τροποποιούν την έκθεσή τους (modifytheirexposure) ώστε να είναι: α) Λιγότερο εκτεθειμένοι σε αρνητικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να ελαχιστοποιούν το ρίσκο και τη ζημιά από αρνητικές ασυμμετρίες) και β) περισσότερο ανοικτοί σε θετικά συμβάντα που μπορεί να προκύψουν (να μεγιστοποιούν το όφελος από θετικές ασυμμετρίες).
4.Διασφαλίζει ότι ο κίνδυνος καταστροφής είναι μηδενικός.
Το Κεφαλαίο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της λύσης του Κυπριακού.Ακόμη και η παραμικρή ευθραυστότητα ή αδύνατο σημείο σε έναν από τους βασικούς πυλώνες –Εσωτερική Ασφάλεια, Εξωτερική Ασφάλεια, Ασφάλεια Εφαρμογής της λύσης, Συνταγματική Ασφάλεια–μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση του όλου οικοδομήματος.
Η εύρεση νέων κοιτασμάτων φυσικού αερίου και η ενίσχυση της οικονομικής, διπλωματικής και στρατιωτικής αποτροπής μέσω νέων στρατηγικών συμμαχιών και συνεργασιών, θα θωρακίσουν την ΑΟΖ της Κύπρου και θα ενδυναμώσουν την Κυπριακή Δημοκρατία έναντι του ετεροβαρούς συσχετισμού δυνάμεων με την Άγκυρα. Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να μεταφράσουν το ειδικό γεωπολιτικό τους βάρος σε ανάλογα πολιτικοδιπλωματικά-οικονομικά οφέλη.
Η πρόκληση κόστους στην Τουρκίαγια τις παράνομες, επιθετικές ενέργειές της στο Αιγαίο και την Κυπριακή ΑΟΖ ενισχύει την ανθεκτικότητα (antifragility) της πλευράς μας. Αντίθετα, η στρατηγική του κατευνασμού και οποιεσδήποτε υποχωρήσεις μας προς τις απαιτήσεις της Τουρκίας αυξάνουν την ευθραυστότητα (fragility) της εθνικής μας κυριαρχίας.
Είναι αναγκαία η υιοθέτηση στρατηγικής quid pro quo, σύμφωνα με την οποία κάθε εχθρική ενέργεια της Τουρκίας θα επιφέρει άμεσο και αναλογικό κόστος σε πολιτικό, διπλωματικό και οικονομικό επίπεδο. Η αποτρεπτική στρατηγική, οι προληπτικές ενέργειες και η διαχείριση κρίσεων πρέπει να ακυρώνουν την επιδίωξη σταδιακών κερδών από την τουρκική πλευρά.
Η αποτροπή επιτυγχάνει βέλτιστα αποτελέσματα εάν ο αντίπαλος πειστεί πως κρίσεις χαμηλής έντασης και κλιμάκωση ενδέχεται να οδηγήσουν σε γενικευμένο πόλεμο και ήττα του. Η αποτροπή στηρίζεται σε δύο κυρίως παράγοντες. Στις Δυνατότητες και στην Αποτρεπτική Στάση.
Πρέπει να συνδεθεί η παραγωγή καινοτομιών της Ελλάδας και της Κύπρου με τη διπλωματική ατζέντα των χωρών.Με τη βοήθεια σύγχρονων εργαλείων μπορούμε να συγκροτήσουμε μια εθνική αποτρεπτική στρατηγική και να θωρακίσουμε την εδαφική και κυριαρχική επικράτεια.
Έχω αναπτύξει ένα νέο, διεπιστημονικό εργαλείο το οποίο εφαρμόζει τη θεωρία «Antifragility» στο σχεδιασμό καινοτόμων πολιτικών, πρακτικών και προϊόντων / υπηρεσιών.Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να υπερφαλαγγίσουν την Τουρκία μέσα από τη Στρατηγική «Antifragility» και την παραγωγή πιο ανθεκτικών καινοτομιών σε όλους τους τομείς: Δημόσια Διοίκηση, Επιχειρήσεις, Οικονομική Διπλωματία, Έξυπνη Άμυνα κ.ά. Οι «antifragile» καινοτομίες αξιοποιούν τις θετικές ασυμμετρίες και αποφεύγουν τις αρνητικές ασυμμετρίες.
Ζούμε σε ένα μη γραμμικό κόσμο – οι Μαύροι Κύκνοι βρίσκονται παντού. Χρειάζονται πολυπαραμετρικές προσεγγίσεις και δυναμικά εργαλεία που να δαμάζουν αυτό που ο Talebέχει ορίσει ως «Antifragility». Χρειάζονται καινοτόμες μέθοδοι και τεχνικές που βοηθούν τους οργανισμούς να αξιοποιούν τους θετικούς Μαύρους Κύκνους και να αποφεύγουν τους αρνητικούς Μαύρους Κύκνους.
Το νέο Μοντέλο Καινοτομίαςπου έχω αναπτύξει αποτελεί το πρώτο εργαλείο –σε παγκόσμιο επίπεδο– που εφαρμόζει τη Στρατηγική «Antifragility» για να παράγει καινοτομίες που γίνονται καλύτερες με το χρόνο – καινοτομίες με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα / αντίκτυπο.
