Το Ηρωϊκό Έπος του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959

23/3/2022

του Φοίβου Κλόκκαρη *

Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας του Ελληνισμού της Κύπρου κατά τής Αγγλικής αυτοκρατορίας, αποτελεί ίσως την πιο ένδοξη περίοδο τής τρισχιλιετούς ιστορικής διαδρομής του.

Ο μικρός, αόρατος στρατός της ΕΟΚΑ, βγαλμένος από τα σπλάχνα του υπόδουλου Ελληνισμού της Κύπρου με πυρήνα την άλκιμο νεολαία του, είχε το σθένος να αντιμετωπίσει με επιτυχία την πανίσχυρη Αγγλική αυτοκρατορία. Είχε το δίκαιο με το μέρος του και αντλούσε ακαταμάχητες ηθικές δυνάμεις και  μαχητές, από την  δεξαμενή του Κυπριακού Ελληνισμού, που είχε διαποτισθεί στην ολότητα του από το όραμα της ελευθερίας και της ένωσης με την μητέρα Ελλάδα.Ήταν μιά ασίγαστη φλόγα,την οποία  διατράνωσε το 1950 με το οργανωθέν από την εκκλησία ενωτικό δημοψήφισμα «Αξιούμεν την Ενωσιν Της Κύπρου με την Ελλάδα » ( εγκρίθηκε με ποσοστό 95,7%) και την 1η Απριλίου 1955 με την έναρξη του ένοπλου αγώνα  για αποτίναξη του Aγγλικού ζυγού  .

Η επιτυχής έκβαση του αγώνα τηςΕΟΚΑ , οφείλεται στο σθένος, την αυτοθυσία και τις ηθικές δυνάμεις των αγωνιστών της, στη στήριξη της εκκλησίας, στην καθολική συμμετοχή  του κυπριακού Ελληνισμού αλλά και στην άριστη στρατιωτική προετοιμασία, που προηγήθηκε του αγώνα και την  εφαρμογή των αρχών του πολέμου κατά την διεξαγωγή του, προσαρμοσμένων στην ιδιαίτερη μορφή ανορθοδόξου πολέμου που επελέγει για την συγκεκριμένη περίπτωση της Κύπρου (βασικός λόγος επιτυχίας στο πολεμικό πεδίο), με κύριο συντελεστή τον αρχηγό της. Τον εν αποστρατεία συνταγματάρχη του Ελληνικού στρατού Γεώργιο Γρίβα-Διγενή Κυπριακής καταγωγής. Η πάνδημος  συμμετοχή στον αγώνα αποτυπώνεται στην απάντηση του δημάρχου Λευκωσίας Θεμιστοκλή Δέρβη προς τον Άγγλο κυβερνήτη όταν του ζήτησε συνδρομή για σύλληψη των μελών της ΕΟΚΑ:<<Αλλά όλοι είμεθα μέλη τηςΕΟΚΑ>>

Η Στρατιωτική προετοιμασία έγινε σε τρία στάδια: Καθορισμός του στρατηγικού στόχου του αγώνα –Σύλληψη του στρατηγικού σχεδίου για την υλοποίηση του στόχου – Οργάνωση και προετοιμασία του αγώνα για την εφαρμογή του σχεδίου.

Στρατηγικός στόχος:Η φθορά και η συνεχής παρενόχληση των Άγγλων στη Κύπρο με πράξεις ηρωϊσμού και αυτοθυσίας για να προκληθεί το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης και να εξαναγκασθεί ο ΟΗΕ και η Αγγλία να δώσουν λύση στο Κυπριακό σύμφωνα με τους πόθους του Κυπριακού λαού.

 Στρατηγικό σχέδιο:περιελάμβανε τις μαχητικές ενέργειες δολιοφθορέων και ανταρτών και  τις υποστηρικτικές ενέργειες των μαχητικών ενεργειών(παθητική αντίσταση, πληροφορίες, εφοδιασμοί,σύνδεσμοι ,διαφώτιση,   κ.ά.).

 Οργάνωση και προετοιμασία του αγώνα:έγινε σε δύο φάσεις και είχε διάρκεια περίπου 4 χρόνων όση και η διάρκεια του αγώνα, γιατί η υλική υποδομή στη Κύπρο ήταν ανύπαρκτη. Υπήρχε έλλειψη μέσων, οπλισμού, πυρομαχικών, εκρηκτικών υλών και εμπειροπόλεμου προσωπικού .Παρά το γεγονός ότι στηνΕλλάδα, σύμπας ο Ελληνικός λαός πρόσφερε ολόψυχα την  στήριξη του στον αγώνα της ΕΟΚΑ  ,oι τότε Ελληνικές κυβέρνήσεις, λόγω  εξάρτησης  από την Αγγλία , δεν πρόσφεραν στην ΕΟΚΑ  υλική βοήθεια(μέσα, οπλισμό, εμπειροπόλεμο προσωπικό , εκπαίδευση κ.α.)και υπήρξε άρνηση  παραλαβής του αποτελέσματος του ενωτικού δημοψηφίσματος 1950. Πρώτη φάση(1951-1954):πραγματοποιήθηκαν αναγνωρίσεις, δημιουργία μικρών μαχητικών πυρήνων, συγκέντρωση οπλισμού και αποστολή στην Κύπρο. Δεύτερη φάση(1954-1955):πραγματοποιήθηκε κατανομή του οπλισμού, συγκρότηση μαχητικών ομάδων, εκπαίδευση μαχητών και στελεχών, δημιουργία πολιτικών πυρήνων, οργάνωση δικτύου πληροφοριών και  συνδέσμων.

 Δομή και  σύστημα διοικήσεως της ΕΟΚΑ: οργανώθηκε αριστοτεχνικά στη βάση της αρχής του πολέμου<< απλότητα>>.Δομή απλή τριγωνικού σχήματος.Στην κορυφή ο αρχηγός και απ’ ευθείας κάτω από αυτόν στο ένα σκέλος του τριγώνου οι τομεάρχες(5 τομείς) και στο άλλο σκέλος οι επικεφαλείς των ανταρτικών συγκροτημάτων(3 Συγκροτήματα).Κάθε τομέας διοικούσε ομάδες ανταρτών και ομάδες κρούσεως(δολιοφθορείς, εκτελεστές, ομάδες καταδρομών τυφεκιοφόρων).Υποστηρικτικά προς τον αρχηγό αλλά και σε κάθε τομεάρχη λειτουργούσαν η ΑΝΕ(Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) η ΠΕΚΑ (Πολιτική επιτροπή του Κυπριακού Αγώνα) και οι Σύνδεσμοι.

 Την υλική και ηθική στήριξη του αγώνα ανέλαβε η εκκλησία της Κύπρου, η Εθναρχία, με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ. Οι οργανώσεις της Εκκλησίας(ΟΧΕΝ, ΠΕΟΝ)υπήρξαν η πρώτη πηγή στρατολόγησης των μαχητών της ΕΟΚΑ,ανδρών και γυναικών. 

 Η στρατηγική της ΕΟΚΑ όπως την διατύπωσε ο αρχηγός της «συνίστατο στο να καταστήσει ολόκληρη την νήσο σε ένα απέραντο πεδίο μάχης άνευ διακρίσεως μετώπου και μετόπισθεν, ώστε ο αντίπαλος να μην αισθάνεται εαυτόν ουδαμού και ουδέποτε εν ασφαλεία.Ο αντίπαλος αυτός ευρίσκετο εν αγνοία του πού και πότε θα τον κτυπήσουμε».Ήταν στρατηγική ιδιάζουσας μορφής ανορθοδόξου πολέμου με συνδυασμό στρατιωτικών και ψυχολογικών επιχειρήσεων, που λειτούργησε καταλυτικά στο ηθικό του αντιπάλου και εξουδετέρωσε τον βαρύ οπλισμό του.Ο αόρατος στρατός της ΕΟΚΑ ήταν παντού και πουθενά , άλλαζε συνεχώς τακτική και μεθόδους και δρούσε αιφνιδιαστικά κατά Αγγλικών στόχων, με ολιγόλεπτες κρούσεις μικρών ομάδων των 4-5 άνδρών .

Οι μαχητές της ΕΟΚΑ, καταζητούμενοι από τους Άγγλους ή πολίτες πέραν πάσης υποψίας, ήσαν οργανωμένοι σε μικρές ομάδες κρούσεως και δρούσαν ημέρα και κυρίως νύκτα σε ολόκληρη την Κύπρο .Στα χωριά, τις πόλεις ,την ύπαιθρο ,τους πεδινούς και τους ορεινούς όγκους, όπου οι αντάρτες είχαν ώς ενδιαίτημα τους κρησφύγετα.

Στη δομή και το σύστημα διοικήσεως της ΕΟΚΑ δόθηκε βαρύτητα στις αρχές του πολέμου «Ενότητα Διοικήσεως»(σύστημα συγκεντρωτικό με τον αρχηγό να έχει τον πλήρη έλεγχο της οργάνωσης),«Απλότητα» (διακριτοί ρόλοι χωρίς κενά και περιθώρια παρερμηνειών στην ιεραρχική πυραμίδα), «Ασφάλεια» (ασφαλιστικές δικλείδες με εν υπνώσει αντικαταστάτες των στελεχών και στεγανά ώστε η αποκάλυψη ενός τμήματος να μην επιφέρει και ξήλωμα των υπολοίπων. Οργάνωση υπηρεσίας πρόληψης προδοσιών και ακριτομυθιών των μελών. Απαγόρευση χρήσης τηλεφώνων- ασυρμάτων και αντικατάσταση τους από ένα ευφυές δίκτυο συνδέσμων που αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματικό. Λειτουργούσε καθέτως από τον αρχηγό προς τους τομείς και τα ανταρτικά συγκροτήματα και οριζοντίως μεταξύ  αυτών.)

Στη διεξαγωγή του αγώνα δόθηκε βαρύτητα στην παθητική αντίσταση και τις αρχές του πολέμου «επιθετικό πνεύμα»,«αιφνιδιασμός» <<απλότητα>>,και «ασφάλεια».

Η πίστη των αγωνιστών της ΕΟΚΑ στα ιδανικά της ελευθερίας – ένωσης με Ελλάδα, έδωσε παραδείγματα άφθαστου ηρωισμού και αυτοθυσίας, που θα παραμείνουν εσαεί παρακαταθήκη στις μελλοντικές γενιές του Ελληνισμού,  όπως  του Αυξεντίου,  Μάτση, Παλληκαρίδη και τόσων άλλων ήρώων που έπεσαν στα πεδία των μαχών ή στις φρικτές αγχόνες των Άγγλων, ψάλλοντας τον Ελληνικό εθνικό ύμνο. Ο χώρος των φυλακισμένων μνημάτων στη Λευκωσία αποτελεί την κιβωτό με τα ιερά και όσια των απανταχού Ελλήνων.

Δυστυχώς η  στρατιωτική επιτυχία της ΕΟΚΑ, δεν  αξιοποιήθηκε  από την πολιτική ηγεσία του Ελληνισμού. Ο αγώνας διακόπηκε πριν να επιτευχθεί ο στρατηγικός στόχος του, η αυτοδιάθεση-ένωση, και με τις συμφωνίες Ζυρίχης/Λονδίνου ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία , κράτος  περιορισμένης ανεξαρτησίας υπό την κηδεμονία εγγυητριών δυνάμεων, με σύνταγμα δοτό, δυσλειτουργικό, διχοτομικό. Ουσιαστικά είχε παραβιασθεί η πρώτη αρχή του πολέμου «επιλογή του σκοπού και εμμονή εις αυτόν»που εξυπηρέτησε τους εχθρούς μας ,Τουρκία/Βρετανία,και αποτέλεσε την αιτία δεινών που μας ταλανίζουν  μέχρι σήμερα. Tο ανυποχώρητο πνεύμα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ, άς αποτελέσει καθοδηγητικό φάρο  αντίστασης  κατά του Τούρκου εισβολέα, που καταπατά  τα εδάφη μας,3000 χρόνων Ελληνικής ιστορίας.

*αντιστράτηγος ε.α.