13/12/2025
Ο ανταγωνισμός Ινδίας–Κίνας στην Περιοχή του Ινδικού Ωκεανού δεν ορίζεται από θεαματικές αντιπαραθέσεις, αλλά από διαφορετικές στρατηγικές λογικές
Οι φιλοδοξίες της Κίνας εκτείνονται πολύ πέρα από τον Ινδικό Ωκεανό. Ο στόχος της δεν είναι η περιφερειακή κυριαρχία αλλά η παγκόσμια στρατηγική τοποθέτηση. Για τον σκοπό αυτό, βρίσκει ιδιαίτερα κατάλληλη την προσέγγιση της «Καρδιάς της Ηπειρωτικής Ενδοχώρας» (Heartland), ξεκινώντας από το εσωτερικό της Αφρικής και προβάλλοντας επιρροή προς τις ακτές. Ενσωματώνοντας βαθιά την παρουσία της σε χώρες όπως η Αιθιοπία, η Ζάμπια και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Κίνα δημιουργεί μακροπρόθεσμα δίκτυα επιρροής που είναι θωρακισμένα απέναντι στον ναυτικό ανταγωνισμό.
Ένα σταθερό μοτίβο είναι εμφανές. Εταιρείες κινεζικής προέλευσης ξεκινούν με μικρά έργα σε τοπικό επίπεδο. Αυτά σταδιακά εξελίσσονται σε μεγαλύτερες αναπτυξιακές παρεμβάσεις — δρόμοι, βιομηχανικές ζώνες, ψηφιακές υποδομές — συχνά με τη στήριξη ευνοϊκών δανείων ή αναπτυξιακής βοήθειας. Με την πάροδο του χρόνου, διαμορφώνεται μια σχέση βασισμένη στην εμπιστοσύνη, αλλά και σε αυξανόμενη εξάρτηση. Αργότερα, η Κίνα αξιοποιεί αυτό το υπόβαθρο για να εξασφαλίσει πολιτική επιρροή, δικαιώματα πρόσβασης σε πόρους και στρατηγικά πολύτιμα ερείσματα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που συχνά αναφέρεται είναι η 99ετής μίσθωση του λιμανιού Χαμπαντότα στη Σρι Λάνκα, όταν η χώρα αντιμετώπισε δυσκολίες στην αποπληρωμή κινεζικών δανείων.
Αυτή η εξέλιξη «από μέσα προς τα έξω» προσφέρει τελικά στην Κίνα τόσο ηπειρωτική εμβέλεια όσο και σταδιακή εγγύτητα στις ακτές, δημιουργώντας διαδρομές προς τον δυτικό Ινδικό Ωκεανό χωρίς να βασίζεται αποκλειστικά στη ναυτική πρόσβαση.
Η ναυτική λογική της Ινδίας: Από την περιφέρεια προς το εσωτερικό
Σε αντίθεση, η προσέγγιση της Ινδίας διαμορφώνεται από τη γεωγραφία της, τη διπλωματική της κουλτούρα και τις περιφερειακές της φιλοδοξίες. Η Ινδία είναι κατ’ ουσίαν μια ναυτική δύναμη στην Περιοχή του Ινδικού Ωκεανού (Indian Ocean Region – IOR), και η εξωτερική της πολιτική έχει επί μακρόν δώσει έμφαση στη συνεργασία αντί της επιβολής. Το μοντέλο της «Παράκτιας Ζώνης» (Rimland) συμπληρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά.
Η εστίαση της Ινδίας ξεκινά από νησιωτικά κράτη και παράκτιες χώρες — τον Μαυρίκιο, τις Σεϋχέλλες, την Κένυα και τη Μοζαμβίκη — όπου έχει καλλιεργήσει σχέσεις βασισμένες στην εμπιστοσύνη, την εκπαίδευση και τη συνεργασία στη θαλάσσια ασφάλεια. Αυτές οι συνεργασίες αντανακλούν την αυτοπαρουσίαση της Ινδίας ως υπεύθυνου περιφερειακού παράγοντα, δεσμευμένου στη σταθερότητα και την ακεραιότητα των θαλασσίων οδών. Μέσω πρωτοβουλιών όπως το MAHASAGAR, η Ινδία επιδιώκει να φέρει αυτές τις χώρες σε μια κοινή πλατφόρμα για κοινή θαλάσσια επίγνωση και ασφάλεια.
Σε αντίθεση με την εσκεμμένη κινεζική επιδίωξη ηπειρωτικού βάθους, η ισχύς της Ινδίας έγκειται στην ικανότητά της να οικοδομεί νομιμοποίηση κατά μήκος του εξωτερικού δακτυλίου του Ινδικού Ωκεανού και να κινείται προς το εσωτερικό μέσω διπλωματικής καλής θέλησης, ναυτικής παρουσίας και μακρόχρονων δεσμών μεταξύ των λαών. Το εκτεταμένο ιστορικό της ινδικής στρατιωτικής συμμετοχής σε ειρηνευτικές αποστολές στην Αφρική — με περισσότερους από 200.000 στρατιώτες σε σχεδόν 50 αποστολές του ΟΗΕ παγκοσμίως από τη δεκαετία του 1950 — συμβάλλει στο να γίνεται αντιληπτή η Ινδία ως ήρεμη, αξιόπιστη και μη ηγεμονική δύναμη.
Μια κατανεμημένη Παράκτια Ζώνη
Οι συνεργασίες της Ινδίας δεν μπορούν να περιοριστούν σε ένα μόνο «ισχυρό αγκυροβόλιο». Ο Μαυρίκιος προσφέρει πολιτισμική εγγύτητα και στρατηγική τοποθεσία· η Κένυα παρέχει ηπειρωτική συνδεσιμότητα και πολιτική επιρροή στην Ανατολική Αφρική· η Μοζαμβίκη λειτουργεί ως θαλάσσια πύλη με ενεργειακή και στρατηγική σημασία για τις θαλάσσιες οδούς. Κάθε εταίρος συνεισφέρει με μοναδικό τρόπο σε μια κατανεμημένη αρχιτεκτονική της Παράκτιας Ζώνης που δίνει προτεραιότητα στη συνεργασία αντί της ιεραρχίας.
Ανταγωνισμός σε ολόκληρη την περιοχή
Η κοινή παραδοχή ότι η Ινδία και η Κίνα θα συγκρουστούν σε ένα συγκεκριμένο σημείο — στο Τζιμπουτί, στο Κανάλι της Μοζαμβίκης ή στις ακτές της Ανατολικής Αφρικής — χάνει τη μεγάλη εικόνα. Η Περιοχή του Ινδικού Ωκεανού έχει ουσιαστικά μετατραπεί σε έναν περιφερειακής κλίμακας ανταγωνισμό εμβέλειας, επιρροής και παρουσίας. Η Κίνα επεκτείνεται παγκοσμίως· η Ινδία θωρακίζει τη γειτονιά της. Αυτές οι πορείες αναπόφευκτα τέμνονται όχι σε ένα μοναδικό σημείο-στενωπό, αλλά σε ολόκληρο το ωκεάνιο θέατρο.
Τι παραβλέπει ο κόσμος
Οι αναλυτές συχνά αντιμετωπίζουν την Αφρική και τον Ινδικό Ωκεανό ως δύο ξεχωριστές γεωπολιτικές συζητήσεις. Σε βαθύτερο επίπεδο όμως, η διαχρονική κλασική δυναμική Heartland–Rimland εκτυλίσσεται σε πραγματικό χρόνο. Η ηπειρωτική ώθηση της Κίνας και η ναυτική οικοδόμηση περιμέτρου της Ινδίας αντιπροσωπεύουν αντίθετες αλλά αλληλένδετες προσεγγίσεις στη διαμόρφωση του στρατηγικού μέλλοντος της Περιοχής του Ινδικού Ωκεανού.
Ο ανταγωνισμός Ινδίας–Κίνας στην Περιοχή του Ινδικού Ωκεανού δεν ορίζεται από θεαματικές αντιπαραθέσεις, αλλά από διαφορετικές στρατηγικές λογικές. Το μοντέλο Heartland της Κίνας, από μέσα προς τα έξω, της προσφέρει ηπειρωτικό βάθος και σταδιακή πρόσβαση στις θάλασσες. Το μοντέλο Rimland της Ινδίας, από την περιφέρεια προς το εσωτερικό, ενισχύει τη συνεργασία, τη σταθερότητα και τη νομιμοποίηση κατά μήκος της ωκεάνιας περιμέτρου. Η αναγνώριση αυτής της δυαδικότητας είναι ουσιώδης για την κατανόηση του πώς θα εξελιχθεί το γεωπολιτικό τοπίο του Ινδικού Ωκεανού τις επόμενες δεκαετίες.
ΠΗΓΗ:geopolitics.com
