21/12/2025
Ανάλυση της Διεθνούς Σύμβασης για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων.
Φωτογραφία οδού στη Χριστιανική Συνοικία των Αδάνων στην Τουρκία στον απόηχο της σφαγής Αρμενίων τον Απρίλιο του 1909.
Πηγή: George Grantham Bain Collection, Library of Congress, Washington DC, https://lccn.loc.gov/2014696598
Στις 21 Δεκεμβρίου 1965, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) υιοθέτησε τη Διεθνή Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων. Σήμερα, εξήντα χρόνια αργότερα, αποτελεί πυλώνα του Διεθνούς Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η Σύμβαση δεσμεύει την Κυπριακή Δημοκρατία (Κ.Δ.), την Τουρκία και άλλα 180 μέλη του ΟΗΕ. Ωστόσο, η εφαρμογή της στην Κ.Δ .παραμένει ανεπαρκής.
Δύο γενοκτονίες
Η Σύμβαση υιοθετήθηκε μισό αιώνα μετά τη ματωμένη περίοδο που κορυφωνόταν η τουρκική γενοκτονία των Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – δηλαδή των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων – και είκοσι χρόνια μετά την ολοκλήρωση της γερμανικής γενοκτονίας των Εβραίων.
Ο ιδεολογικός πυρήνας της στοχοποίησης των Χριστιανών ήταν ο Οθωμανικός διαχωρισμός μεταξύ «μη Μουσουλμάνων» και «Μουσουλμάνων». Των Εβραίων ήταν ο Ναζιστικός διαχωρισμός μεταξύ «μη Αρίων» και «Άριων». Ο κοινός παρονομαστής ήταν ο διαχωρισμός (segregation).
Η εξόντωση των Χριστιανών αποσιωπήθηκε. Αντίθετα, αυτή των Εβραίων κατέληξε σε δίκες, κυρίως στη Νυρεμβέργη από τις 20 Νοεμβρίου 1945 έως τις 13 Απριλίου 1949, και στην παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. (Βλ. Benny Morris & Dror Ze’evi, The Thirty-Year Genocide: Turkey’s Destruction of Its ChristianMinorities, 1894–1924, Harvard University Press, 2019 και https://nuremberg.law.harvard.edu/ αντίστοιχα.)
Το άμεσο πλαίσιο της Σύμβασης
Την 1η Ιουλίου 1949, επικυρώθηκε ο πρώτος Νοτιοαφρικανικός Νόμος της εποχής του απαρτχάιντ.
Στις 17 Μαΐου 1954, εκδόθηκε η ιστορική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής στην υπόθεση Brown v. Board of Education of Topeka. Οι δικαστές αποφάσισαν ότι «… στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης το δόγμα «ξεχωριστά αλλά ίσα» δεν έχει θέση. Οι ξεχωριστές εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις είναι εγγενώς άνισες».
Η απόφαση ούτε δέσμευσε ούτε επηρέασε την τότε Αποικία της Κύπρου. Εκεί, παρέμειναν τα ξεχωριστά «Ελληνικά-Ορθόδοξα» και «Μουσουλμανικά» δημόσια δημοτικά σχολεία υπό βρετανική εποπτεία. (Πηγές: www.loc.gov/item/usrep347483/ και www.cyprusdigitallibrary.org.cy/items/show/116)
Στη συνέχεια, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε ο Δρ Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, ο χαρισματικός Αμερικανός πάστορας που χαρακτήριζε τον διαχωρισμό ως ‘evil’ (δηλ. «κακό», «κακόβουλο» ή «μοχθηρό»), ‘unjust’ (δηλ. «άδικο») και συνταγή για ανισότητα. Στις 10 Δεκεμβρίου 1964, ο Κινγκ αναδείχθηκε Νομπελίστας Ειρήνης. Στις 21 Δεκεμβρίου 1965, υιοθετήθηκε πανηγυρικά η Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων. Στις 4 Απριλίου 1968, ο 38χρονος Κινγκ δολοφονήθηκε. Η έναρξη της ισχύος της Σύμβασης ακολούθησε στις 4 Ιανουαρίου 1969. Αναδρομικά, κάθε γεγονός συνιστούσε κρίκο στην ίδια αλυσίδα.
Η Σύμβαση της 21ης Δεκεμβρίου 1965
Σύμφωνα με μετάφραση του ΟΗΕ, το Άρθρο 1 της Σύμβασης ξεκινάει με μία διευκρίνηση:
«Εν τη παρούση Συμβάσει ο όρος «φυλετική διάκρισις» υποννοεί πάσαν διάκρισιν, εξαίρεσιν, παρεμπόδισιν ή προτίμησιν βασιζομένην επί της φυλής, του χρώματος, της καταγωγής ή της εθνικής ή εθνολογικής προελεύσεως …».
Στο Άρθρο 2: «Τα Κράτη μέλη καταδικάζουσι την φυλετικήν διάκρισιν …».
Στο Άρθρο 3: «Τα Κράτη μέλη καταδικάζουσι την φυλετικήν απομόνωσιν [‘racial segregation’] και apartheid και αναλαμβάνουσι την υποχρέωσιν παρεμποδίσεως, απαγορεύσεως και εκριζώσεως πάσης μεθόδου τοιαύτης φύσεως διενεργουμένης εις τα εδάφη της δικαιοδοσίας των».
Ακολουθούν 22 περαιτέρω Άρθρα.
Τρεις καταλυτές του διαχωρισμού
Παρά τη βαρύτητα της Σύμβασης της 21ης Δεκεμβρίου 1965, η επίδραση της στην ΚΔ ήταν και παραμένει περιορισμένη. Γιατί;
Πρώτον, από την εγκαθίδρυση της Κ.Δ. στις 16 Αυγούστου 1960, έχει επιβληθεί ο συνταγματικός θεσμός των «δύο κοινοτήτων». Από τότε, λοιπόν, ο λαός έχει διασπαστεί σε δύο και η εγγενής φύση του δημοκρατικού πολιτεύματος έχει υποσκαφτεί με τρόπο που συνδέει τη θρησκεία με την εθνότητα και υποτιμά τις έγγαμες γυναίκες. Εξ ου το Άρθρο 2 του Συντάγματος που ταυτίζει «την ελληνικήν κοινότητα» με «την Ελληνικήν Ορθόδοξον Εκκλησίαν», ταυτίζει «την τουρκικήν κοινότητα» με «μωαμεθανούς» και θεσπίζει ότι «Η ύπανδρος γυνή ανήκει εις την κοινότητα του συζύγου αυτής».
Επειδή ορίζει ότι «ο Πρόεδρος είναι Έλλην και ο Αντιπρόεδρος Τούρκος, εκλεγόμενοι αντιστοίχως υπό της ελληνικής και της τουρκικής κοινότητος της Κύπρου», το Άρθρο 1 του Συντάγματος εδραιώνει τον «δικοινοτικό» διαχωρισμό. Ταυτόχρονα, καθιερώνει μια ιεραρχία, υποβαθμίζει τους πολίτες της Κ.Δ. χωρίς ελληνική ή τουρκική εθνότητα, παγιώνει την ανισότητα και αποτρέπει την αξιοκρατία.
Άλλα Άρθρα του Συντάγματος είναι στο ίδιο διαχωριστικό πνεύμα. (Πηγή: www.cylaw.org/nomoi/indexes/syntagma.html)
Δεύτερον, μετά την έναρξη της σύρραξης στην Κ.Δ. στις 21 Δεκεμβρίου 1963, η Τουρκία άρχισε να υλοποιεί τον «διζωνικό» διαχωρισμό με τη διαμόρφωση «τουρκικών θυλάκων».
Η Κ.Δ. υπέγραψε τη Σύμβαση στις 12 Δεκεμβρίου 1966 και την επικύρωσε στις 21 Απριλίου 1967. Σε αντίθεση με την Κ.Δ., η Τουρκία υπέγραψε τη Σύμβαση στις 13 Οκτωβρίου 1972, αλλά δεν την επικύρωσε μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου 2002. Μεταξύ αυτών των ημερομηνιών, στις 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εισέβαλε στρατιωτικά στην Κ.Δ. Παρά τις ξεκάθαρες πρόνοιες της Συμβάσης, οι τουρκικές αρχές προχώρησαν σε στρατιωτική κατοχή, εθνοκάθαρση και εποικισμό, κυρίως εις βάρος των Ελλήνων πολιτών της Κ.Δ. Συνεπώς, η Τουρκία έφερε εις πέρας τον «διζωνικό» διαχωρισμό, αν και μόνο «ντε φάκτο».
Τρίτον, στις 16 Σεπτεμβρίου 2002, όταν η Τουρκία τελικά επικύρωσε τη Σύμβαση της 21ης Δεκεμβρίου 1965, υπέβαλε «δηλώσεις». Είχαν ως ανομολόγητο στόχο την παρεμπόδιση των διμερών σχέσεων με την Κ.Δ και έμμεσο αποτέλεσμα τη διευκόλυνση του διαχωρισμού και την επιβολή διακρίσεων στο κατεχόμενο τμήμα της ΚΔ. Εντούτοις, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μόνο η Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΚΔ έφεραν ένσταση. (Πηγή: https://treaties.un.org/pages/viewdetails.aspx?src=treaty&mtdsg_no=iv-2&chapter=4&clang=_en#EndDec)
Συμπεράσματα
Αντανακλώντας μια οργανωτική αρχή του Οθωμανισμού και του Ισλαμισμού, οι «δικοινοτικές» και «διζωνικές» μορφές του διαχωρισμού επιβάλλουν δύο κοινότητες, δύο ζώνες, δύο παράλληλες κοινωνίες και ξεχωριστά συστήματα διακυβέρνησης. Δεν συμβιβάζονται με τη δημοκρατική διακυβέρνηση, την ενσωμάτωση των πολιτών σε μία δημοκρατική κοινωνία, την ισονομία και σχετικές έννοιες που έχουν τις πηγές τους στον ενιαίο δήμο της αρχαίας Αθήνας. Ούτε συμβιβάζονται με τη Σύμβαση της 21ης Δεκεμβρίου 1965.
Συνολικά, η Κ.Δ. απειλείται όχι μόνο στρατιωτικά και δημογραφικά από την Τουρκία. Επιπλέον, απειλείται ιδεολογικά από ένα μίγμα νέο-Οθωμανισμού και Ισλαμισμού. Πέραν της ισχυρής άμυνας, το αντίδοτο είναι η αυστηρή επιβολή του κράτους δικαίου, με στόχους την απελευθέρωση της ΚΔ, την κατάργηση του διαχωρισμού, τον αυθεντικό εκδημοκρατισμό, τον τερματισμό της ατιμωρησίας και την απόδοση της δικαιοσύνης.
ΥΓ.: Το παρόν άρθρο συμπληρώνει ανάλυση του συγγραφέα στη «Σημερινή» της 25ης Φεβρουαρίου 2025 υπό τον τίτλο «Έναν 100χρονο διάταγμα, «οι δύο κοινότητες» και τρεις πυλώνες του Ισλαμισμού». (Πηγή: https://simerini.sigmalive.com/article/preview-article/2025/2/25/enan-100khrono-diatagma-oi-duo-koinotetes-kai-treis-pulones-tou-islamismou/)
* Οι απόψεις του είναι προσωπικές.
ΠΗΓΗ:https://simerini.sigmalive.com/article/2025/12/21/mia-60khrone-sumbase-duo-genoktonies-kai-treis-katalutes-tou-diakhorismou-sten-kupriake-demokratia/
