Μαύρος ήταν για το νεοσύστατο Ζυριχικό κυπριακό Κράτος ο Δεκέμβρης του 1963. Τρία μόνο χρόνια και τέσσερεις μήνες από την ανακήρυξή του δέχθηκε το πρώτο αιματηρό πλήγμα από τους Τούρκους, που, παρά τα υπερπρονόμια που τους εξασφάλισε το δοτό Σύνταγμα, σήκωσαν μπαϊράκι με στόχο την εκπλήρωση των αμετάθετων από το 1956 στόχων τους, για επανάκτηση της Κύπρου, όπως προέβλεπε το σχέδιο του Νιχάτ Ερίμ.

Η ανταρσία, που εκδηλώθηκε παραμονές Χριστουγέννων -21 Δεκεμβρίου 1963- ήταν προσχεδιασμένη από καιρό. Αφορμή γύρευαν οι Τούρκοι για να ξεσηκωθούν και την βρήκαν με τα 13 Σημεία του Προέδρου Μακαρίου. Οι Διακοινοτικές Ταραχές, όπως ονομάστηκε η Τουρκοκυπριακή Ανταρσία, ουσιαστικά είχαν ξεκινήσει από την πρώτη κιόλας μέρα της ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, με ενέργειες που εξυπηρετούσαν αρχικά τη διχοτόμηση, την οποία οι Τουρκοκύπριοι, με την καθοδήγηση της Τουρκίας, ουδέποτε έπαψαν ν’ ακολουθούν, ούτε και μετά την εγκαθίδρυση του κυπριακού Κράτους. Όπως αποδείχθηκε από τις εξελίξεις που ακολούθησαν την 21η Δεκεμβρίου 1963, προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να πλήξουν το νεαρό κράτος με πολιτικές ενέργειες και στρατιωτικές προετοιμασίες.

Από την άλλη, Άγκυρα, τουρκοκυπριακή ηγεσία και πνέουσα τα λοίσθια αποικιακή κυβέρνηση προσπαθούσαν με κάθε τρόπο και μέσο να υποβαθμίσουν και υποτιμήσουν την υπόθεση «Ντενίζ» και τελικά την έριξαν στα μαλακά. Συνωμότησαν να φυγαδεύσουν στην Τουρκία αβρόχοις ποσί τους τρεις συλληφθέντες, πράγμα που τελικά κατόρθωσαν. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Ρουστού Ζορλού, γενικός υπεύθυνος για τον εξοπλισμό της ΤΜΤ και την εκπαίδευση των μελών της, που υπολογίζονταν από την ελλαδική ΚΥΠ σε 10 περίπου χιλιάδες, προσπαθούσε να βγάλει «καθαρή» την κυβέρνησή του. Σε μια γελοία ανακοίνωση ισχυριζόταν ότι το «Ντενίζ», που βυθίστηκε στ’ ανοιχτά της Κύπρου, ήταν αλιευτικό και με τα τουφέκια που μετέφερε το πλήρωμά του σκότωνε δελφίνια, που κατέστρεφαν τα δίκτυα κα το θέμα θεωρείται λήξαν.

Το υπόμνημα Κουτσιούκ – Ντενκτάς

Μια δεύτερη αδιάψευστη απόδειξη της σκευωρίας Άγκυρας – τουρκοκυπριακής ηγεσίας για διχοτόμηση και επανάκτηση της Κύπρου αποκαλύφθηκε στο γραφείο του Υπουργού Γεωργίας, Φαζίλ Πλουμέρ, που είχε αποχωρήσει μετά την ανταρσία και είχε αντικατασταθεί από τον Τάσσο Παπαδόπουλο. Πρόκειται για έγγραφο, ημερομηνίας 14.9.1963, υπογραμμένο από τον Αντιπρόεδρο του Κράτους Φαζίλ Κουτσιούκ και τον πρόεδρο της Βουλής της Τουρκικής Κοινοτικής Συνέλευσης, Ραούφ Ντενκτάς. Στο έγγραφο ζητείται η ενεργός ανάμειξη της Τουρκίας για την εφαρμογή της διχοτόμησης και τονίζεται: «Για την περίπτωση που Έλληνες θα ακύρωναν επίσημα ή θα τροποποιούσαν το Σύνταγμα, υπάρχει, κατά την άποψή μας, ένα μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει η τουρκική κοινότητα: να πάρει τις τύχες της στα δικά της χέρια και να εγκαθιδρύσει μια Κυπριακή Δημοκρατία, έξω από τις Συμφωνίες της, σύμφωνα με το αξίωμα, όταν το εμπόδιο παραμερίζεται, περνάει κανείς το απαγορευμένο…».

Στο ίδιο μνημόνιό τους προς την Άγκυρα Κουτσιούκ και Ντενκτάς υπεδείκνυαν και τα εξής σχετικά με τη μετακίνηση των τουρκοκυπριακών πληθυσμών σε συγκεκριμένη περιοχή, που θα υπερασπιζόταν: «Όταν θα ξεκινήσει ο αγώνας, η τουρκική κοινότητα που θα είναι διασκορπισμένη στο νησί θα συγκεντρωθεί αναγκαστικά σε μια περιοχή, την οποία θα υποχρεωθεί να υπερασπίσει. Η επιλογή της περιοχής θα εξαρτηθεί από το στρατηγικό σχέδιο, που θα ετοιμαστεί από ειδικούς. Πριν από την έναρξη του αγώνα θα είναι αναγκαίο να έχουν ετοιμαστεί λεπτομερή σχέδια για την αύξηση της στρατιωτικής κινητικότητας της τουρκικής κοινότητας και για τα εφόδια, αποθέματα, την υποστήριξη και την ενίσχυση από τη μητέρα πατρίδα». Η δική μας πλευρά γνώριζε τα πάντα από πράκτορες Τουρκοκύπριους αξιωματικούς της Αστυνομίας και ανώτερους δημόσιους υπαλλήλους, για τη δημιουργία τουρκοκυπριακών ομάδων και έπαιρνε τα μέτρα της.

Για την έναρξη της Τουρκοκυπριακής Ανταρσίας, σ’ ένα ιστορικό άρθρο του ο αείμνηστος Σπύρος Παπαγεωργίου είχε γράψει χαρακτηριστικά: «Σκοτώθηκε μια πόρνη και κατέρρευσε ένα κράτος». Το περιστατικό που πυροδότησε τα αιματηρά γεγονότα, τα οποία σηματοδότησαν την Τουρκοκυπριακή Ανταρσία και την προλείανση του δρόμου προς τη διχοτόμηση, εκτυλίχθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Δεκεμβρίου 1963, στη συνοικία Ταχτακαλά της Λευκωσίας, πολύ κοντά στο ιστορικό εθνικό προπύργιο του σωματείου Ολυμπιακός Λευκωσίας, κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες: Αστυνομική περίπολος ζήτησε να εξετάσει τις ταυτότητες ορισμένων Τουρκοκυπρίων, που επέστρεφαν από έξω. Όταν οι αστυνομικοί προσπάθησαν να ερευνήσουν τους άντρες που βρίσκονταν στο αυτοκίνητο, προερχόμενο από την τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, αυτοί αρνήθηκαν και ακολούθησε φιλονικία. Σε λίγα λεπτά της ώρας συγκεντρώθηκε πλήθος Τουρκοκυπρίων και έπεσαν πυροβολισμοί, από τους οποίους σκοτώθηκε η γνωστή πόρνη Τζεμαλιέ. Στη συνέχεια από τα πυρά που αντάλλαξαν οι αμυνόμενοι αστυνομικοί με τους ένοπλους Τουρκοκυπρίους της ΤΜΤ, που είχαν συγκεντρωθεί στο σημείο της φιλονικίας, σκοτώθηκαν δύο Τουρκοκύπριοι και τραυματίστηκαν άλλοι οκτώ Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι.

Μετά τους πυροβολισμούς, πλήθη ενόπλων Τουρκοκυπρίων, προφανώς τρομοκρατών της ΤΜΤ, συγκεντρώθηκαν στις βόρειες συνοικίες και τα προάστια, όπου υπερτερούσε το τουρκικό στοιχείο. Η ΤΜΤ έκανε «επίσημα« την εμφάνισή της κατά την κηδεία των φονευθέντων μελών της την προηγούμενη νύχτα. Ταυτόχρονα κινήθηκε στην Ομορφίτα, τον Τράχωνα, τη Νεάπολη και άλλες περιοχές της βόρειας Λευκωσίας, όπου επάνδρωσε επίκαιρα στρατηγικά σημεία και πήρε θέσεις μάχης σε επιθετική διάταξη, καθοδηγούμενη από αξιωματικούς του τουρκικού στρατού. Παράλληλα και ταυτόχρονα κινήθηκε και η ΤΟΥΡΔΥΚ, η οποία είχε εγκαταλείψει το στρατόπεδό της κι ενώθηκε με τους στασιαστές. Ακολούθησαν αιματηρές συγκρούσεις που επεκτάθηκαν και στις άλλες πόλεις, οπότε η Κυβέρνηση αναγκάστηκε να ζητήσει την επέμβαση βρετανικών στρατευμάτων για την κατάπαυση του πυρός. Σε λίγες μέρες οι συγκρούσεις κατέπαυσαν σε όλες τις πόλεις εκτός από τη Λευκωσία, όπου βρετανικά στρατεύματα, υπό τον στρατηγό Γιανγκ, διαμέλισαν τη Λευκωσία με την «Πράσινη Γραμμή».

*Την επόμενη Κυριακή: Πώς χαράχθηκε η «Πράσινη Γραμμή» και μια καταπελτική επιστολή του στρατηγού Μενέλαου Παντελίδη στον φιλότουρκο στρατηγό Γιανγκ.

ΠΗΓΗ:https://simerini.sigmalive.com/article/2025/12/21/tourkokupriake-antarsiaef1cac4f-91af-4896-a1c0-56855523a62d/