04 Μαρτίου 2018, 10:45 πμ
του Θεόδωρου Τσακίρη*
Δεν υπάρχει περιθώριο για ωραιοποίηση της κατάστασης ή επικοινωνιακή διαχείριση των τετελεσμένων που επέβαλλε η Τουρκία στο τεμάχιο «3» εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ). Υπήρξε ήττα και ήττα σοβαρή που πρέπει να κινητοποιήσει την Κυβέρνηση προς την κατεύθυνση επιβολής διπλωματικού και οικονομικού κόστους κατά της Τουρκίας πρωτίστως σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΚΔ μπορεί να μην έχουν απολεσθεί φυσικά από νομικής άποψης αλλά η μη ενάσκησή τους λόγω τουρκικής στρατιωτικής απειλής που στράφηκε μάλιστα και κατά μεγάλου ευρωπαϊκού κράτους, όπως η Ιταλία, συνιστά εξουδετέρωσή τους και παράγει αποτέλεσμα γκρίζας ζώνης.
Σημαντικό μέρος των αιτιών της ήττας στην κρίση της «Σουπιάς», τον στόχο που ουδέποτε τρύπησε το γεωτρύπανο Saipem 12000 της ΕΝΙ στο τεμάχιο «3» της υφιστάμενης κυπριακής ΑΟΖ, σχετίζεται με τον αιφνιδιασμό που υπέστη τόσο η κυπριακή Κυβέρνηση όσο και η ίδια η ΕΝΙ, κατά δήλωση μάλιστα του ίδιου του CEO της Claudio Descalzi από την τουρκική αντίδραση δεδομένου ότι ήταν η πρώτη φορά, όπως πολύ πιστεύουν, που η Τουρκία αντέδρασε κατά τέτοιο τρόπο, περικυκλώνοντας το γεωτρύπανο και εμποδίζοντάς το να προσεγγίσει τη «Σουπιά».
Μολονότι η περικύκλωση του γεωτρύπανου όπως και η «κατάληψη» της «Σουπιάς» ήταν πρωτοφανείς τουρκικές ενέργειες, το 2011 η Τουρκία προσπάθησε να παρεμποδίσει τη γεώτρηση στο τεμάχιο «12» από τη Noble Energy σπάζοντας τη ζώνη προστασίας-αποκλεισμού 0,5 ν.μ. που είχε ορισθεί για την προστασία του γεωτρύπανου της Noble γύρω από το σημείο της γεώτρησης όπου θα ανακαλύπτετο το κοίτασμα «Αφροδίτη». Τότε η χλιαρή αντίδραση της αμερικανικής διπλωματίας υπερ-αναπληρώθηκε από την αντίδραση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων καθώς στρατιωτικά ελικόπτερα εμφανίστηκαν πέριξ της πλατφόρμας ενώ ισραηλινά F-15 «παραβίαζαν» συστηματικά το FIR που διεκδικεί το ψευδοκράτος όπως και το FIR της ίδιας της Τουρκίας.
Οι Ισραηλινοί δεν αντέδρασαν για να προστατεύσουν τα συμφέροντα της Noble, αντέδρασαν για να στείλουν το μήνυμα στον κ. Ερντογάν ότι δεν θα του επιτρέψουν να «γκριζάρει» τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ που εφάπτονται της ισραηλινής καθώς αυτό θα δημιουργούσε ένα πολύ επικίνδυνο τετελεσμένο για το ίδιο το Ισραήλ. Η γεώτρηση έγινε, το τετελεσμένο αποτράπηκε, το κοίτασμα ανακαλύφθηκε και μάλιστα τέθηκε και εκτός των τ/κ διεκδικήσεων καθώς η περιοχή του κοιτάσματος Αφροδίτη δεν «εκχωρήθηκε» το 2012 για εξερεύνηση/εκμετάλλευση από το «Ψευδοκράτος» στην κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίων ΤΡΑΟ.
Ανάλογη θα μπορούσε να είναι και η αντίδραση της Αιγύπτου σε περίπτωση –κάτι καθόλου απίθανο– που η αμερικανική διπλωματία δεν επιδιώξει να προστατεύσει από ενδεχόμενες τουρκικές επιθετικές ενέργειες τις γεωτρήσεις της Exxon στο τεμάχιο «10», το οποίο εφάπτεται της Αιγυπτιακής ΑΟΖ. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται η ενδεχόμενη αποτρεπτική χρησιμότητα των περίφημων τριμερών συνεργασιών με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Τα σοβαρά αυτά κράτη θα διακινδυνεύσουν μια αντιπαράθεση με την Τουρκία μόνο όταν αμφισβητούνται ακόμη και εμμέσως τα δικά τους κυριαρχικά δικαιώματα. Ούτε το Ισραήλ ούτε η Αίγυπτος είχαν κανένα συμφέρον να αντιμετωπίσουν την Τουρκία στο τεμάχιο «3».
Ο αιφνιδιασμός στην κρίση της «Σουπιάς» προκαλεί κατάπληξη δεδομένου ότι σοβαρή αποτρεπτική της Τουρκίας προετοιμασία υπήρξε από την πλευρά της κυβέρνησης για τον στόχο Καλυψώ του τεμαχίου 6, με κατάλληλο συντονισμό με την Αθήνα και το Παρίσι, την εδώ επίσκεψη της Γαλλίδας ΥΠΑΜ, την παρουσία γαλλικών πολεμικών πλοίων στην ΑΟΖ και τη συζήτηση του θέματος των τουρκικών απειλών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2017.
Στην περίπτωση της «Σουπιάς» θεωρήθηκε δεδομένο ότι η Τουρκία δεν θα αντιδρούσε παρά τις Navtex της και παρά τη συγκέντρωση ενός μικρού στολίσκου φρεγατών, αντιτορπιλικών και υποβρυχίων στην περιοχή πριν από τη διεξαγωγή της γεώτρησης. Η Ιταλία βρισκόταν και βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο έως τις 4 Μαρτίου, οπότε οι αντιδράσεις της υπηρεσιακής κυβέρνησης δεν θα μπορούσαν εκ των πραγμάτων να λάβουν πολύ δυναμικό χαρακτήρα, κάτι που ενισχυόταν και από το γεγονός ότι δεν υπήρχε καμία ιταλική ναυτική παρουσία στην περιοχή. Όταν το ιταλικό πολεμικό έσπευσε πλησίον του τεμαχίου «3», ήταν ήδη πολύ αργά και δεν μπόρεσε καν να προσεγγίσει το Saipem 12000. Σε αντιδιαστολή γαλλική φρεγάτα που διεξήγαγε ναυτικές ασκήσεις με την Κύπρο σε άλλο σημείο της ΑΟΖ μας πέρασε ανενόχλητη μέσα από την τουρκική ζώνη αποκλεισμού στο τεμάχιο «3».
Το γεγονός ότι έχουν ουδετεροποιηθεί τα κυπριακά δικαιώματα στο τεμάχιο «3», δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει ουδετεροποιηθεί ή γκριζαριστεί όλη η ΑΟΖ μας αλλά για να μην γκριζαριστεί δεν πρέπει απλά να μην επιστρέψουμε στο τραπέζι του διαλόγου για την επίλυση του Κυπριακού όσο η τ/κ πλευρά αξιώνει συν-διαχείριση και συνιδιοκτησία πριν από τη Λύση ή ακόμη και χωρίς Λύση ή εναλλακτικά απαιτεί moratorium, δηλαδή, την παύση του προγράμματος γεωτρήσεων και των εμπορικών συμφωνιών εξαγωγής αερίου προς την Αίγυπτο.
Προς την ορθή κατεύθυνση
Πέρα από ορισμένους αμετανόητους ιέρακες της φιλοσοφίας του Σχεδίου Ανάν που ανένηψαν στον δημόσιο διάλογο προτείνοντάς το να μην κάνουμε γεωτρήσεις στα τεμάχια που διεκδικούν η Τουρκία και το Ψευδοκράτος γιατί πιστεύουν ότι έτσι θα «λυθεί» το Κυπριακό, η στάση της κυβέρνησης και των περισσοτέρων κομμάτων κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η δήλωση του άτυπου Συμβουλίου που θα εγγραφεί στα συμπεράσματα του Συμβουλίου Κορυφής του Μαρτίου 2018 είναι μια θετική αφετηρία για δράση και όχι η κατάληξη της αντίδρασής μας. Η Λευκωσία δεν μπορεί πλέον παρά να επιβάλλει βέτο στο κλείσιμο του οποιουδήποτε ενταξιακού κεφαλαίου της Τουρκίας, στο τουρκικό αίτημα άρσης των θεωρήσεων διαβατηρίων (VISA), στην έναρξη συζητήσεων για την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας-ΕΕ έως ότου η Τουρκία εφαρμόσει την ισχύουσα συμφωνία έναντι της ΚΔ.
Αντίμετρα για την Τουρκία
Η Λευκωσία δεν μπορεί πλέον να μην παγώσει και να μην περικόψει δραστικά τις εκταμιεύσεις των προ-ενταξιακών κονδυλίων και κυρίως –ενόψει της επερχόμενης τουρκικής γεώτρησης– να είναι έτοιμη να απαιτήσει και να επιτύχει την επιβολή οικονομικών και διπλωματικών κυρώσεων από την Ε.Ε. κατά της Τουρκίας και της ΤΡΑΟ επιβάλλοντας παράλληλα μέτρα εναντίον εκείνων των αξιωματούχων του Ψευδοκράτους που υποβοηθούν τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας.
Οι κύριοι αυτοί θέλουν παράλληλα να διατηρούν τα δικαιώματα του Κύπριου, δηλαδή του Ευρωπαίου πολίτη, χωρίς την παραμικρή υποχρέωση πέραν προφανώς της υποχρέωσης που έχουν αναλάβει έναντι της Τουρκίας για την προώθησης των αποσχιστικών της πολιτικών ακόμη και σε βάρος των ίδιων των Τουρκοκυπρίων.
* Επίκουρος Καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
ΠΗΓΗ:http://www.philenews.com/f-me-apopsi/paremvaseis-ston-f/article/495822/post-mortem-sto-temachio-soypia
