Από τον “επιτήδειο ουδέτερο” στον επικίνδυνο μπαλαντέρ

3/11/19

της Ανδρούλας Γκιούρωφ

Η σύγχρονη Τουρκία, από τότε μέχρι σήμερα, έχοντας «χαρτογραφήσει» τα θέλω και τις επεκτατικές της βλέψεις, εφαρμόζει παρόμοια πολιτική, λειτουργώντας ως ένας χρήσιμος μπαλαντέρ των μεγάλων δυνάμεων. Πότε με τη μια και πότε με άλλες, προκειμένου να εφαρμόζει, εν μέρει, την πολιτική τους, αλλά, κυρίως, τη δική της 

Τουρκία, μετά την κατάρρευση και τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εις τα εξ ων συνετέθη, αναδύθηκε από τις «στάχτες» της και κυρίως με τη βοήθεια των μεγάλων δυνάμεων ως ένα είδος κράτους μπαλαντέρ, προκειμένου να ενισχύει την πολιτική άλλων και ταυτόχρονα τη δική της επεκτατική πολιτική.

Μπορεί σήμερα οι Ερντογάν και Τσαβούσογλου να διαμηνύουν πως η Τουρκία δεν δέχεται εκβιασμούς και ότι δεν υποκύπτει σε πιέσεις, γνωρίζουν, όμως, πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες σήμερα και πόσο εύκολα κράτη μπορούν να γονατίσουν οικονομικά και πολιτικά από τη μια μέρα στην άλλη. Ενδεικτικά παραδείγματα ο πανίσχυρος Μουαμάρ Καντάφι της Λιβύης και ο Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ, αρχικά φλογερός σύμμαχος των ΗΠΑ και αργότερα ορκισμένος εχθρός τους. Και οι δύο είχαν ένα φρικιαστικό τέλος, το οποίο φρόντισαν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους να απαθανατιστεί σε βίντεο και να γίνει παγκόσμιο θέαμα από τους δέκτες των τηλεοράσεων.

Από τον Κεμάλ στον Ερντογάν

Ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Μουσταφά – που αργότερα υιοθέτησε το ψευδώνυμο Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων ) – ανέλαβε πραξικοπηματικά μια διαμελισμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας το εναπομείναν υπόλοιπο των εδαφών ήταν στην Ανατολία. Με ελιγμούς και ανίερες συμμαχίες, πριν από 100 χρόνια, κατόρθωσε να το μετατρέψει σε κράτος δυτικού προτύπου ονομάζοντάς το Τουρκία.

Προκειμένου να εφαρμόσει την πολιτική του, δεν δίστασε να συνεχίσει τις αγριότητες των Νεότουρκων, όπως η γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων, των Ασσυρίων και άλλων εθνοτήτων.

Γρήγορη ανέλιξη και αλλαγή συμμάχων

Ο Κεμάλ Ατατούρκ είχε πολεμήσει λυσσαλέα ως υπολοχαγός εθελοντικής στρατιωτικής μονάδας, κατά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1877-78. Το 1917, ως διοικητής του 2ου Αυτοκρατορικού Σώματος, νίκησε τους ήδη ανοργάνωτους από την Οκτωβριανή Επανάσταση Ρώσους, στο μέτωπο του Καυκάσου, ανακόπτοντας την προέλαση της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης και αποσπώντας τις περιοχές Μπιτλίς και Μους. Με νωπό ακόμα το ρωσικό αίμα στα χέρια του, θα στραφεί προς τη Σοβ. Ένωση, η οποία και θα τον στηρίξει.

Σταδιακά, ο Κεμάλ κατάφερε να προσεταιριστεί τις Μεγάλες Δυνάμεις και να συνάψει σημαντικές συμφωνίες, οι οποίες άλλαξαν δραματικά την κατάσταση στη Μικρά Ασία. Ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε η Σοβ. Ένωση, η οποία όχι μόνο παραχώρησε «οθωμανικές περιοχές» που είχαν χαθεί στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1878, αλλά πρόσφερε και οικονομική βοήθεια στην κυβέρνηση της Άγκυρας. Την 1η Αυγούστου 1921 ο ελληνικός στρατός ανακόπηκε από τον τακτικό στρατό του Κεμάλ και υποχώρησε, ενώ την ίδια ώρα οι Μεγάλες Δυνάμεις με τηλεγραφήματα τον συνεχάρησαν για τη νίκη του. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, κατόπιν παρασκηνιακών συνομιλιών, οι Γάλλοι συμφώνησαν να ακυρώσουν τη Συνθήκη των Σεβρών και να αποχωρήσουν από τη Μικρά Ασία. Μέχρι τον Ιούλιο του 1922, η μοναδική δύναμη που υποστήριζε την Ελλάδα ήταν η Αγγλία, η οποία, ωστόσο, σε περίπτωση ήττας της Ελλάδας θα στήριζε την κυβέρνηση της Άγκυρας. Η Αγγλία, η οποία ενεθάρρυνε την Ελλάδα να επέμβει στη Μικρά Ασία, αργότερα στήριξε τον Ατατούρκ και έκτοτε στηρίζει τις τουρκικές κυβερνήσεις. Υποδαυλίζει τον εθνικισμό τους και την εμπλέκει αργότερα ως ισότιμο παίκτη στο Κυπριακό.

Οι τραγωδίες που ακολούθησαν είναι γνωστές. Ο τουρκικός στρατός, στις 13 Αυγούστου, επιτέθηκε στη γραμμή του Αφιόν Καραχισάρ και γρήγορα κατάφερε να τρέψει τον ελληνικό στρατό σε φυγή. Τον ίδιο μήνα, και αφού οι Ιταλοί είχαν εκκενώσει την Έφεσο, υπό την ηγεσία του Κεμάλ, ο τουρκικός στρατός κατέλαβε τη Σμύρνη, σφάζοντας τον ελληνικό και αρμενικό πληθυσμό και πυρπολώντας την ελληνική και αρμενική συνοικία.

Όταν ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Στ΄ στις 17 Νοεμβρίου του 1922 εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη, ουσιαστικά παραδίδοντάς την στην κυβέρνηση της Άγκυρας, ο Κεμάλ ορκίστηκε το 1923 πρώτος Πρόεδρος της ενωμένης πια Τουρκίας, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι και τον θάνατό του το 1938. Προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία, κυβέρνησε αυταρχικά. Κέρδιζε όλες τις εκλογές, αφού από το 1930 είχε καταργήσει τα αντιπολιτευόμενα κόμματα, με αποτέλεσμα το δικό του, το Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα, να είναι μόνο του στη Βουλή.

Με τη στήριξη των μεγάλων δυνάμεων πέτυχε τη συνθήκη του Μοντρέ το 1936, με την οποίαν ανέκτησε τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και η οποία θεωρήθηκε σπουδαία επιτυχία της κεμαλικής κυβέρνησης.

Από τότε μέχρι σήμερα

Η σύγχρονη Τουρκία, από τότε μέχρι σήμερα, έχοντας «χαρτογραφήσει» τα θέλω και τις επεκτατικές της βλέψεις, εφαρμόζει παρόμοια πολιτική, λειτουργώντας ως ένας χρήσιμος μπαλαντέρ των μεγάλων δυνάμεων. Πότε με τη μια και πότε με άλλες, προκειμένου να εφαρμόζει, εν μέρει, την πολιτική τους, αλλά, κυρίως, τη δική της.

Να θυμηθούμε ότι με την κρίση και τον πόλεμο στο Ιράκ η Τουρκία έθετε σκληρούς όρους στις ΗΠΑ για το Κυπριακό και πήρε ό,τι ήθελε. Πολέμιος του Άσαντ στη Συρία, ο Ερντογάν, ο οποίος «προφήτευε» την πτώση του Σύρου Προέδρου λέγοντας πως «οι μέρες του σαθρού καθεστώτος του είναι μετρημένες…», σήμερα συνομιλεί με τις συριακές νόμιμες δυνάμεις. Εχθρικός με τη Ρωσία, έχοντας τις γερές πλάτες των ΗΠΑ, έφτασε στο σημείο να καταρρίψει τον Νοέμβριο του 2015 ένα ρωσικό μαχητικό Suhoi-24 εντός των συνόρων της Συρίας. Η Ρωσία απάντησε με σκληρές οικονομικές κυρώσεις. Παράλληλα, καταγγέλλει την Τουρκία για συνεργασία με τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, καταθέτοντας στοιχεία και ντοκουμέντα στα Ην. Έθνη. Σήμερα συνομιλεί φιλικά με τον Ρώσο Πρόεδρο, αγοράζει πυραύλους S-400 και είναι έτοιμος να αγοράσει Su-35 έναντι των αμερικανικών F-35.

Οι καταστροφικές επιπτώσεις που είχε η εισβολή των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Ιράκ, η υποδαύλιση των αντιθέσεων ανάμεσα σε σουνίτες και σιίτες και αργότερα ο ενορχηστρωμένος εμφύλιος στη Συρία ανέδειξαν την Τουρκία ως έναν ακόμα πιο ισχυρό μπαλαντέρ. Οι ΗΠΑ, οι άλλες δυτικές χώρες, η Τουρκία αλλά και οι μοναρχίες του Κόλπου, εκτιμώντας ότι ο συριακός εμφύλιος δημιουργούσε παράθυρο ευκαιρίας για «αλλαγή καθεστώτος» και, άρα, διαμελισμό της χώρας, προχώρησαν σε εκτεταμένη ενίσχυση ένοπλων τζιχαντιστικών οργανώσεων, ενίοτε και αντιμαχόμενων. Είναι γνωστό, άλλωστε, πως με τα ολοκαίνουρια Toyota Hi Lux, που είχαν χορηγηθεί αρχικά ως βοήθεια από τις ΗΠΑ στο μέτωπο Αλ Νούσρα, πέρασαν το 2014 τα σύνορα από τη Συρία προς το Ιράκ οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους για τη δημιουργία του πιο αιμοβόρου «χαλιφάτου» στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας.

Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, που ο Ιρανός ΥΠΕΞ, στο άκουσμα της είδησης πως η CIA και Αμερικανοί κομάντος εξόντωσαν τον ηγέτη του ISIS Αλ Μπαγκντάντι, είπε και το αμίμητο: «Σπουδαία τα πράγματα… Απλώς εξοντώσατε το δημιούργημά σας».

Οι ραγδαίες εξελίξεις στην περιοχή, με το πράσινο φως που έδωσε ο Αμερικανός Πρόεδρος στην Τουρκία να επέμβει στη βορειοανατολική Συρία κατά των Κούρδων μαχητών-συμμάχων των ΗΠΑ και η μεσολάβηση αργότερα της Ρωσίας αναδεικνύουν ξανά την Τουρκία ως έναν επικίνδυνο μπαλαντέρ για τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον οι ρυθμιστές και οι εγγυητές των εξελίξεων. Η επιλογή συμμάχων που έκαναν στη Συρία ενεργοποίησε τον μεγαλύτερο φόβο της Τουρκίας, δηλαδή τη συγκρότηση οιονεί κουρδικής κρατικής οντότητας δίπλα στα τουρκοσυριακά σύνορα. Με τις απειλές και τους εκβιασμούς της Τουρκίας, οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν στο έλεος της τουρκικής θηριωδίας τούς πρώην συμμάχους τους Κούρδους. Η Τουρκία, σχοινοβατώντας μεταξύ Δύσης και Ανατολής, κερδίζει και από τους δύο, ως ο χρήσιμος μπαλαντέρ τους σε μια αιματοβαμμένη σκακιέρα των οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων.

Και στο βάθος η Κύπρος…

Μέσα από αυτές τις διεθνείς Συμπληγάδες καλείται και η Κύπρος να περάσει ή να τσακιστεί, με τη λεγόμενη Τριμερή και αργότερα μια Πενταμερή.

Οι συνεχείς απειλές του Ερντογάν πως η Τουρκία δεν θα διστάσει να επαναλάβει ένα νέο ’74, οι κατά συρροήν και κατ’ εξακολούθησιν προκλήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ, οι όροι που θέτει, δεν δίνουν ελπίδες για μια αίσια κατάληξη. Ιδιαίτερα ο καιροσκοπικός της ρόλος ως ο μπαλαντέρ στο μανίκι των μεγάλων δυνάμεων εξανεμίζει την όποια αισιοδοξία. Παρά την πολυδιακηρυγμένη θέση του Προέδρου ότι πηγαίνει στις συνομιλίες «με βούληση και αποφασιστικότητα», τις μονόχνωτες έως φορτικές θέσεις του Άντρου Κυπριανού για συνέχιση των διαπραγματεύσεων από εκεί που διακόπηκαν στον Κραν Μοντανά, η Τουρκία θα παίζει στα διάφορα ταμπλό των παλιών και νέων συμμάχων της.

ΠΗΓΗ:Σημερινή 3/11/2019