1978 – 2019  – Το Βαρώσι, το ΑΚΕΛ, ο Νίκος Ρολάνδης και η ψευτο-επιτροπή

17/11/2019

της Φανούλας Αργυρού* 

Τις τελευταίες μέρες γίνεται λόγος για τη στάση του ΑΚΕΛ το 1978 σε σχέση με το προταθέν τότε λεγόμενο «βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο» αφενός και αφετέρου ότι αυτό «προέβλεπε την επιστροφή χωρίς όρους των κατοίκων της Αμμοχώστου στη πόλη τους» και το οποίο «η ηγεσία του ΑΚΕΛ απέρριψε μετά από εντολή της Μόσχας» («Αλήθεια» 8 Νοεμβρίου 2019). Ας  δούμε τι μας παρουσίασαν τα αποδεσμευμένα επίσημα βρετανικά έγγραφα για τα θέματα αυτά και που φθάσαμε.

Στις 4 Δεκεμβρίου 1978 ο τότε Υπ. Εξωτερικών Νίκος Ρολάνδης σε συνομιλία του με αξιωματούχο της βρετανικής Υπάτης Αρμοστείας στη Λευκωσία  είπε ότι στόχος του (Ρολάνδη)  ήταν να ξεκινούσαν οι ενδο-κοινοτικές συνομιλίες με μια δέσμευση ότι θα συνέχιζαν για τουλάχιστον τρείς μήνες… είτε στη  Λευκωσία ή αλλού με κάποιο έμπειρο πρόεδρο που θα διόριζε ο ΓΓ του ΟΗΕ κ. Βάλτχαιμ με έμπειρους διαπραγματευτές από αμφότερες τις πλευρές (και ότι η προσωπική του επιλογή ήταν ο Μιχαηλίδης) με την λιγότερη δημοσιότητα σ΄αυτές.

Δεν άρεσαν στο Ρολάνδη οι λεπτομέρειες  και στο ΑΚΕΛ οι Αμερικανοί

Ο Νίκος Ρολάνδης πρόσθεσε ότι δεν ήταν  ευχαριστημένος για τo περίγραμμα προτάσεων (framework proposals), είχαν δημόσια γνωστοποιηθεί ως «Αμερικανικές Προτάσεις» το οποίο είχε δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες για το ΑΚΕΛ.  «Το ΑΚΕΛ δεν ήταν βοηθητικό και του είχαν πει ότι ήσαν υπέρ της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων αλλά δεν ήθελαν να πιστωθούν γι΄αυτό οι Αμερικανοί ούτε τους άρεσε η οποιαδήποτε προοπτική οι Αμερικανοί να συνεχίσουν να έχουν ανάμιξη στις διαπραγματεύσεις».   (Did not want credit for this to go to the Americans, nor did they like any prospect of continuing American involvement in the negotiations).

Ο  Ρολάνδης δεν ήταν ευχαριστημένος με την ουσία του περιγράμματος των προτάσεων, το οποίο κατά τη γνώμη του ήταν πολύ λεπτομερές. «Αναφερόταν π.χ. στην επιστροφή (ή μάλλον στη μη-επιστροφή) προσφύγων, που αναπόφευκτα θα προκαλούσε δημόσια κατακραυγή.  Παρόλο που αυτό σίγουρα θα αντιμετωπιζόταν στα πλαίσια μιας διευθέτησης, ήταν καλύτερα να το αντιμετώπισαν σε  μελλοντική φάση».

Η διπλοπροσωπία του ΑΚΕΛ

Στις 6.12.1978 η Υπ. Αρμοστεία έγραψε ότι την προηγούμενη,  ο τότε γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ,  μ. Εζεκίας Παπαϊωάννου,  απέρριψε την βρετανο-αμερικανο-καναδική πρωτοβουλία για «λόγους αρχής» (“ a matter of principle”)  στη βάση της «ιμπεριαλιστικής» του καταβολής και  ότι ήταν «ιμπεριαλιστικής» προέλευσης και αρνήθηκε να συζητήσει την ουσία των προτάσεων.  Σε ανακοίνωση που κυκλοφόρησε, το έκανε ξεκάθαρο ( ο Ε.Π) ότι το κόμμα υποστήριζε τις ενδο-κοινοτικές συνομιλίες στη βάση είτε ενός ψηφίσματος του ΟΗΕ συν των κατευθυντηρίων γραμμών Μακαρίου/Ντενκτάς είτε ενός περιγράμματος που θα κατέθετε ο ΓΓ του ΟΗΕ ή μια ανοικτή ατζέντα. Απαντώντας σε ερώτηση ο Παπαϊωάννου είπε ότι «αν ο Βάλτχαιμ ερχόταν να προτείνει το «Αμερικανικό σχέδιο»  το ΑΚΕΛ θα το μελετούσε…».

Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο  ο Σαββίδης, ο τότε αρχισυντάκτης της κομμουνιστικής εφημερίδας «Χαραυγή» και ένας από τους αξιωματούχους  του ΑΚΕΛ, τους είχε πει ιδιωτικά την προηγούμενη (5 Δεκεμβρίου 1978)   ότι «το κόμμα θα δεχόταν αμέσως το σχέδιο ως βάση για διαπραγμάτευση  αν είχε έλθει από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ».

«Η στάση του ΑΚΕΛ φαινόταν να ταυτιζόταν ικανοποιητικά με την γραμμή που είχε ήδη πάρει ο Τύπος στη Μόσχα, που σύμφωνα με πληροφορίες στη Λευκωσία είχε καταδικάσει την πρωτοβουλία ως «διχοτομική». Ο Ρολάνδης ξεκάθαρα  γνώριζε για το σκεπτικό του ΑΚΕΛ όταν στις 4 Δεκεμβρίου μας είπε  ότι το περίγραμμα προτάσεων ίσως να χρειαζόταν να αντικατασταθεί με εναλλακτικό έγγραφο…», έγραψε η Υπ. Αρμοστεία.

Συνεταιρική  η τουρκική θέση για το  Βαρώσι 

Εν τω μεταξύ στις 21 Ιουλίου 1978 η βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα ενημέρωσε το Φόρειν ΄Οφις και το Υπουργείο Άμυνας στο Λονδίνο για τις δηλώσεις του σύμβουλου Μομπάζ Σοιζάλ  (καθηγητή, Συνταγματολόγου που γυρνούσε διάφορες χώρες και εξηγούσε τις τουρκικές θέσεις) προς αυτούς σε σχέση με το Βαρώσι:

«Δεν σήμαινε επιστροφή στους Ελληνοκύπριους ολόκληρης της πόλης, αλλά με ειδικό καθεστώς, δηλαδή συνεταιρικά με τους Τουρκοκύπριους… Τα Ηνωμένα Έθνη δεν μπορούσαν να είναι μέρος της ενωμένης αυτής διοίκησης γιατί αν έπαιρναν το μέρος μιας παράταξης (εννοούσε της ελληνο-κυπριακής) θα ήταν ετεροβαρές για την άλλη. Ο ρόλος των ΗΕ θα έπρεπε να είναι ως ρόλος μεσάζοντος στη Ενωμένη προσωρινή διοίκηση των Βαρωσίων…»

 Διαφορές Αμερικανών και Βρετανών

Οι Αμερικανοί το 1979/80 υποστήριζαν ότι το θέμα Αμμοχώστου/Βαρωσιού έπρεπε να ξεκαθαρίσει ως ξεχωριστό θέμα ενώ ο τότε βρετανός ΥΠΕΞ Δρ. Ντέιβιντ ΄Οουεν διαφωνούσε,  υποστήριζε ότι έπρεπε να περιλαμβάνεται σε λύση πακέτο. Μια θέση που διατήρησε το Φόρειν ΄Οφις μέχρι σήμερα και επιβεβαιώθηκε το 2014…

 

Το συνημμένο  για την Περιοχή Βαρωσίων  στο «βρετανο-αμερικανικο-καναδικό σχέδιο» του 1978 από το Βρετανικό Εθνικό Αρχείο

«Μινι πακέτο» 

Τον Οκτώβριο του 1980 οι Τούρκοι ξεκαθάρισαν ότι :

«Α) Το Βαρώσι  θα απο – στρατικοποιηθεί  και θα κρατηθεί υπό τουρκική διοίκηση για 5 χρόνια μέχρι την τελική συνολική λύση.

Β) Θα συγκροτηθεί τριμερής επιτροπή αποτελούμενη από τους αντιπροσώπους της «τουρκικής ομόσπονδης κυβέρνησης», της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και των επαναπατρισμένων κατοίκων  για να εκτελεί «δημαρχικές υπηρεσίες». ΄Ολες οι αποφάσεις της επιτροπής θα εκτελούνται από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ η οποία θα είναι υπεύθυνη για την αστυνόμευση της περιοχής όπου θα επανεγκατασταθούν κάτοικοι.

Γ) Πρόσβαση στην περιοχή θα επιτρέπεται μέσω check points που θα καθορίσουν και θα ελέγχουν οι τουρκοκυπριακές αρχές αν και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ μπορεί να έχει παρατηρητές.

Δ) Η περιοχή θα μπορεί να ξανα-χρησιμοποιηθεί  ως τουριστικός προορισμός και η «τουρκική ομόσπονδη δημοκρατία» θα έχει την υπευθυνότητα να καθορίζει δασμούς και άλλες διευκολύνσεις».

Σύμφωνα δε με τον τότε  Ειδικό Σύμβουλο του ΟΗΕ  Ούγκο Γκόμπι ουσιαστικά το Βαρώσι θα διατηρείτο  στα χέρια των Τουρκοκυπρίων και του τουρκικού στρατού.

Στις 30 Δεκεμβρίου 1980 ο Τούρκος αξιωματούχος υπεύθυνος για το Κυπριακό στο τουρκικό υπ. Εξωτερικών Τουναμπάς, είπε στους Βρετανούς ότι ίσως η τουρκική πλευρά δώσει χάρτη με το μέγεθος της πρότασης τους για το Βαρώσι, και τόνισε εμφαντικά ότι μόνο το Βαρώσι ήταν στη συζήτηση η παλαιά πόλη της Αμμοχώστου οπωσδήποτε δεν περιλαμβανόταν και στο εδαφικό οι τουρκική πλευρά θεωρούσε ως πρώτο βήμα την συμφωνία για  το μέγεθος της περιοχής για την κάθε ζώνη.

Στις 15 Νοεμβρίου 1980 ο Κενάν Ατακόλ (ψευδουπουργός εξωτερικών) σε συνάντησή του με αξιωματούχους του Φόρειν ΄ Οφις εξήγησε και αυτός περί  «επιστροφής» του Βαρωσιού. « … Επιβεβαίωσε ότι μόνο η παραθαλάσσια γραμμή με τα ξενοδοχεία προσφερόταν, και αυτό, όταν θα έπαιρναν εις αντάλλαγμα αναγνώριση του «Ερτζάν»…» Σημείωσε ο κ. D.J. Plumbly του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης.

Παραθέτω το συνημμένο στο «βρετανο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο » για το Βαρώσι όπως αυτό βρίσκεται στα βρετανικά αρχεία.

Και ερχόμαστε στα πιο πρόσφατα. 7 Ιουλίου 2019  (ΚΥΠΕ) μεταδόθηκε ότι ο τέως  Μόνιμος Εκπρόσωπος της Τουρκίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, πρέσβης Νταριάλ Μπατιμπάι, με δηλώσεις του  υποστήριξε  ότι το περιουσιακό ζήτημα στα κατεχόμενα (Βαρώσι και Μόρφου) μπορεί να λυθεί μέσω της «επιτροπής ακίνητης περιουσίας».

Το βρετανικό έγγραφο για τις δηλώσεις  ΑΚΕΛ

Την ίδια μέρα  ο συνάδελφος Κώστας Βενιζέλος με άρθρο του « Αποκάλυψη:  Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου τους μάζεψε στα κατεχόμενα και τους έδωσε εντολές…» έγραψε ότι το θέμα της Αμμοχώστου συζητήθηκε μετά το Κραν Μοντάνα σε σύσκεψη που έγινε υπό τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στα κατεχόμενα, στις 18 Ιουλίου 2017…τέθηκαν οι εξής επιλογές:

Πρώτο, να δοθεί προτεραιότητα στην έναρξη απευθείας πτήσεων προς το αεροδρόμιο της Τύμπου σε αντάλλαγμα για το άνοιγμα των Βαρωσίων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για τους Ε/κ και «για κοινές συνεργασίες».
Δεύτερο, εάν η πρώτη επιλογή δεν προχωρήσει, θα προωθεί μια δεύτερη η οποία τώρα εξετάζεται. Χωρίς να υπάρξει σύγκρουση με τα Ηνωμένα Έθνη, να ανοίξει η περίκλειστη περιοχή υπό «τουρκοκυπριακή διοίκηση».

Εν τω μεταξύ Ελληνο-κύπριοι δικηγόροι στην Κυπριακή Δημοκρατία πασκίζουν να μαζεύουν «πελάτες» για την «Επιτροπή» των κατεχομένων…

Ο καθένας ας βγάλει τα δικά του συμπεράσματα κατά πόσο οι Τούρκοι είχαν ποτέ διάθεση να επιστρέψουν οτιδήποτε εκτός από την αρπαγή ολόκληρης της νήσου στηριζόμενοι από το 1957 στην βοήθεια που παίρνουν από τα ίδια τα θύματα. Βάση του σχεδίου Δρ. Νιχάτ Ερίμ…

*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος

ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 17/11/2019