12/1/2020
της Φανούλας Αργυρού*
Τα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας για το 1990 που αποδεσμεύθηκαν το τελευταίο τρίμηνο του 2019 μας αποκάλυψαν και πάλιν πάρα πολλά και σημαντικά για το Κυπριακό μας πρόβλημα ανοίγοντας τους υπηρεσιακούς φακέλους των μετά από μια 30ετία.
Από τα νέα έγγραφα μαθαίνουμε ακόμα περισσότερα για το πως ετοίμασαν και γιατί το περιβόητο διζωνικό ψήφισμα 649 στις 12 Μαρτίου 1990 επί Προέδρου Γιώργου Βασιλείου. Ποία ήταν η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής για το ψήφισμα. Ποίοι ζήτησαν και επέβαλαν την αναφορά της Διζωνικής στο ψήφισμα 649 και εφόσον ο Γ. Βασιλείου την είχε ήδη δεχθεί (αναφορά στις προηγούμενες μας παρουσιάσεις το 2019 σύνδεσμοι στο τέλος). Την επεξεργασία και προετοιμασία των λεγόμενων «Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης» και από ποίους, το θέμα Ασίλ Ναδίρ και ποίοι συνδέονταν μαζί του στο Λονδίνο, η εγκατάλειψη της επιστροφής των προσφύγων, οι έποικοι, τα συμφέροντα της Βρετανίας, οι Βάσεις, πως έβλεπαν τον Γιώργο Βασιλείου προς το τέλος του 1990 και άλλα.
Ο χρόνος ξεκινά με το κάλεσμα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ των Βασιλείου και Ντενκτάς για συνομιλίες στη Νέα Υόρκη προς το τέλος Φεβρουαρίου 1990. Κάποιοι του ΟΗΕ πίστευαν ότι ο Γ. Βασιλείου δεχόταν κακές συμβουλές από τον Γιώργο Ιακώβου και ο Ντενκτάς έλεγε στον Βρετανό ΄Υπατο Αρμοστή στη Λευκωσία κ. Maud ότι 1000 Ελληνοκύπριοι στο «Βορρά» ήσαν υπέρ αρκετοί. O Sir Crispin Tickell , ο τότε αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στον ΟΗΕ στις 28 Φεβρουαρίου 1990 έγραφε προς το Φόρειν ΄Οφις ότι ο Ντενκτάς ανένδοτος απαιτούσε αναγνώριση από τον Γ. Βασιλείου του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των Τουρκοκυπρίων , αναγνώριση δύο λαών και πολιτική ισότητα. Ταυτόχρονα βρίσκουμε ότι ορισμένοι αξιωματούχοι Βρετανοί έλεγαν στον Sir Crispin Tickell ότι ο Γ. Βασιλείου «πρέπει να δώσει περισσότερα» παράλληλα σημείωναν ότι ο κ. Francis Maude που είχε διορισθεί από την Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ το 1989 Υφυπουργός Ευρώπης είχε σχολιάσει ότι «όσο περισσότερο αναμειγνύεται με το Κυπριακό τόσο περισσότερο ξεκαθαρίσει ότι ο Γιώργος Βασιλείου είχε πάρει μεγάλα ρίσκα κάνοντας υποχωρήσεις δίχως αντίστοιχα ανταλλάγματα από τον Ντενκτάς». Ο κ. Maude (7.2.1990) ήθελε να βρει τρόπους να πιέσει τους Τουρκοκύπριους γι΄αυτό ζήτησε συνάντηση με τους ενδιαφερόμενους συναδέλφους του για συζήτηση του θέματος… Και όμως, ήσαν οι ίδιοι οι συνάδελφοί του στο Φόρειν ΄Οφις και η κυβέρνησή του που «καθοδηγούσαν» τον Γ. Βασιλείου. Θα ενημερώθηκε σταδιακά και σχετικά και ο κ. Maude προτού αλλάξει πόστο…
(Για τον Sir Crispin Tickell γράψαμε 5.1.2020 «Σημερινή» https://simerini.sigmalive.com/article/2020/1/5/e-autonomia-ton-two-states-kai-e-proistoria/ )
Το ψήφισμα 649 και η διζωνική αναφορά
Τα έγγραφα αναφέρουν ότι κατά την άποψη του Αμερικανού Νέλσον Λέτσκυ (Nelson Ledsky) (Ειδικού Συντονιστή για το Κυπριακό) οι συνομιλίες θα αποτύγχαναν και δήλωση του Γκουστάφ Φειζέλ (ημερ. 6.3.1990) μας αποκαλύπτει ότι η βιασύνη για το ψήφισμα 649 στον ΟΗΕ ήταν για να διδόταν νομιμότητα (legitimacy) στις κατευθυντήριες γραμμές και έτσι να δέσμευαν αμφότερες τις πλευρές στη διαδικασία λύσης.
Αμερικανικές αντιρρήσεις για το λεκτικό
Οι Αμερικανοί έφερναν διάφορες αντιρρήσεις στο λεκτικό του ψηφίσματος 649 και έβρισκαν ότι η αναφορά στις κατευθυντήριες γραμμές του 1977 και του 1979 δεν ήταν σωστή και ζητούσαν την αφαίρεση της.
Οι Βρετανοί έπαιξαν το πλέον σημαντικό ρόλο στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την εξασφάλιση του ψηφίσματος 649 και την διατύπωση του λεκτικού του, καθώς γνωρίζουμε ότι όλα τα περί Κύπρου ψηφίσματα τα γράφουν οι ίδιοι. Έτσι βρίσκουμε ότι κατάφεραν να εκδώσουν το ψήφισμα όπως ήθελαν και ότι ο Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας με «εντολή» του προς τους αξιωματούχους του στον ΟΗΕ στις 8 Μαρτίου 1990 για το πώς θα ενεργούσαν στον ΟΗΕ, ζήτησε όπως κάνουν σίγουρο ότι η λέξη ΔΙΖΩΝΙΚΗ θα ενσωματωνόταν στο ψήφισμα ικανοποιώντας τους Τούρκους.
Στο τηλεγράφημά του ο κ. Douglas Hurd, Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας έγραψε μεταξύ άλλων «… Στους Τούρκους μπορεί να μην αρέσει η προσέγγιση όμως το draft resolution (προσχέδιο ψηφίσματος) όπως έχει, είναι προσεκτικά γραμμένο για να λαμβάνει υπόψη τις ευαισθησίες τους…. Είμαστε γενικά ικανοποιημένοι από το προτεινόμενο λεκτικό του κειμένου που μας στείλατε. Το κύριο πρόβλημα που θα προκύψει είναι με τη διζωνικότητα … Θέλουμε να τη δούμε να περιλαμβάνεται: Θα βοηθήσει να καθησυχάσουν οι Τουρκοκύπριοι. ΄Όμως η διζωνική δεν αναφέρεται στις Συμφωνίες Υψηλού Επιπέδου 1977 και 1979, και η αναφορά της (που σίγουρα θα χρειαστεί κάποιο δούλεμα στο λεκτικό) δεν πρέπει να σταθεί εμπόδιο…» ( Douglas Hurd υπηρέτησε ως Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας μεταξύ 1989-1995).
Να εγκαταλείψουν οι Ελληνοκύπριοι την επιστροφή
Στις 13 Μαρτίου 1990 ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στη Κύπρο, όπως γράφουν τα έγγραφα, καλωσόρισε το ψήφισμα 649 ικανοποιημένος εφόσον δεν αναφερόταν σε «αυτό-διάθεση» και «δυο λαούς» που απαιτούσε ο Ντενκτάς, και εξίσου ικανοποιημένοι και οι Τουρκοκύπριοι με τον Ραούφ Ντενκτάς να δηλώνει ότι ήταν ένα ισορροπημένο ψήφισμα και Τούρκοι αναλυτές ικανοποιημένοι ότι δεν αναφερόταν σε Κυπριακή Δημοκρατία… Ο Γλαύκος Κληρίδης, έγραψε αναφορά από τη Λευκωσία προς το Φόρειν ΄Οφις, ισχυρίζεται ότι το ψήφισμα έβαλε το Ντενκτάς στη γωνιά, το ΑΚΕΛ αν και όχι πλήρως ικανοποιημένο αναγνωρίζει ότι το ψήφισμα ανταποκρίνεται στους στόχους της ελληνοκυπριακής πλευράς, η ΕΔΕΚ από την άλλη θεωρεί ότι το ψήφισμα παρουσιάζει το Κυπριακό ως δικοινοτική διαφορά και το ΔΗΚΟ εκφράζει γενική απογοήτευση…
Στις 16 Μαρτίου 1990 ο Βρετανός Αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στον ΟΗΕ Sir Crispin Tickell ενημέρωσε το Φόρειν ΄Οφις για τις προσωπικές σκέψεις του Γκ. Φειζέλ (Gustave Feissel) του Αναπληρωτή Ειδικού Αντιπροσώπου του ΓΓ για το Κυπριακό, και ζήτησε να κρατηθούν μυστικές. ΄Εγραψε:
« Μιλώντας αυστηρώς επί προσωπικής βάσεως (παρακαλώ προστατεύστε) ο Φειζέλ είπε ότι πιστεύει η Γραμματεία (του ΟΗΕ) τις τώρα πρέπει να ξεκινήσει διακριτικές συζητήσεις με τους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους για το εδαφικό και τους εκτοπισμένους. Οι Ελληνοκύπριοι σε κάποιο στάδιο πρέπει να εγκαταλείψουν απαιτήσεις τους ότι οι εκτοπισμένοι Έλληνες πρέπει να επιστρέψουν στα πρώην σπίτια τους στο Βορρά της Πράσινης γραμμής. Το ερώτημα είναι πώς να τους βοηθήσουν να το ξεπεράσουν. Διερωτήθηκε κατά πόσο μια εδαφική αναπροσαρμογή υπέρ των Ελληνοκυπρίων στη περιοχή Μόρφου θα ήταν αρκετή. Αυτό ίσως να το δεχόντουσαν οι Τουρκοκύπριοι αν πίστεψαν ότι θα έλυνε το πρόβλημα…»
Τάσος Παναγίδης προς Βρετανούς: O Βασιλείου δέχθηκε ουσιαστικά συνομοσπονδία! Έκανε ότι του εισηγηθήκατε!
Αποκαλυπτική είναι και η συνομιλία που είχε ο τότε Κύπριος Ύπατος Αρμοστής στο Λονδίνο Τάσος Παναγίδης ( ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα) στις 11 Ιουνίου 1990 με Βρετανό αξιωματούχο στο Φόρειν ΄Οφις. Καθώς συζητούσε ο ΄Υπατος Αρμοστής τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο Γ. Βασιλείου με την αποδοχή της Διζωνικής με το ψήφισμα 649 και την αίτηση της Κυπριακής Δημοκρατίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, για την οποία οι Βρετανοί ήσαν έντονα αντίθετοι και τον πίεζαν να μην προχωρήσει, είπε ο Παναγίδης :
«Ο Βασιλείου έχει ουσιαστικά δεχθεί Συνομοσπονδία, τι άλλο αναμένετε από αυτόν. Ο Βασιλείου έκανε ότι του εισηγηθήκατε τώρα δεν μπορεί να πάει πιο πέρα».
(Vasiliou had practically accepted Confederation. What more could be expected of him).
Στους φακέλους υπάρχει και άρθρο του Ραούφ Ντενκτάς γραμμένο στα αγγλικά με τίτλο «Αίτηση για ένταξη στην ΕΟΚ θα σήμαινε «θανάσιμο κτύπημα» στις συνομιλίες».
Χαρακτηριστική και η δήλωση του Αμερικανού Νέλσον Λέτσκυ στις 18 Ιουνίου 1990 προς τους Βρετανούς. όταν τους είπε πως το πρόβλημα με τον Γιώργο Βασιλείου ήταν ότι όλοι τους (Βρετανοί και Αμερικανοί) τον είχαν ενθαρρύνει τόσο πολύ που ο ίδιος νόμιζε δεν είχε να κάνει τίποτα…
Σημείωση
Τα έγγραφα αυτά για το 1990 είναι η συνέχεια στα προηγούμενα που καλύψαμε στη «Σημερινή» στις 11 Αυγούστου 2019 και στις 18 Αυγούστου 2019 με τίτλο «ΓΓ προς Θάτσερ: Συμφωνήθηκε η Διζωνικότητα»
Κίνητρα και εμπόδια : Ελάχιστοι εκτοπισμένοι θα επέστρεφαν
https://simerini.sigmalive.com/article/2019/8/18/gg-pros-thatser-sumphonetheke-e-dizonikoteta/
Γ. Βασιλείου: Απαρτχάιντ η Διζωνική αλλά τη δέχθηκε
Φειζέλ: ΓΓ και Βασιλείου δέχθηκαν το 99% των τουρκικών απαιτήσεων
Στο επόμενο θα καλύψουμε τις αναφορές για το Βαρώσι, τους έποικους, Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης ελληνοκυπριακής πλευράς, πώς θεωρούσε τα Μέτρα η Αθήνα, και τις βρετανο-αμερικανικές προετοιμασίες Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, πως έβλεπαν τον Γιώργο Βασιλείου προς το τέλος του 1990 το θέμα Ασίλ Ναδίρ, βρετανικές βάσεις κτλ.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ: ΣΗΜΕΡΙΝΗ 12/1/2020
