16/2/2020
της Φανούλας Αργυρού*
Μέρος Β’ τελευταίο
1974
Την «ειδική σχέση» ο Δρ. Henry Kissinger την τήρησε το 1974. Παρόλο που η βρετανική τότε Εργατική κυβέρνηση Harold Wilson Πρωθυπουργού και James Callaghan Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας προσπάθησε να την υπονομεύσει (αλλά επανήλθε κανονικά το 1976) όπως εξήγησε ο ίδιος, στην αποκαλυπτική του ομιλία στο Chatham House στο Λονδίνο, το Μάιο του 1992, ως κύριος ομιλητής/καλεσμένος στα 200χρονα του Φόρειν ΄Οφις. (Το 1995 η Βασίλισσα Ελισάβετ τίμησε τον Δρ. H. Kissinger με τον Τίτλο του Επίτιμου Ιππότη με KCMG).
Μια πτυχή που κρατήθηκε μακράν της δημοσιότητας αφορά στην ιστορική και ουσιαστική διαφωνία του Δρ. Henry Kissinger με τους Βρετανούς στις 18.7.1974.
Ο Kissinger είπε στους Βρετανούς ότι δεν ήταν εναντίον της απόσυρσης των Ελλήνων αξιωματικών (που απαιτούσε ο Μακάριος και συμφωνούσαν Βρετανοί, Τούρκοι και Ρώσοι) όμως αυτό δεν έπρεπε να προηγηθεί μιας συνταγματικής λύσης γιατί μπορούσε να δημιουργήσει, τους είπε, επικίνδυνη αλλαγή στο ισοζύγιο δυνάμεων στην Κύπρο (δηλαδή εις βάρος των Ελλήνων). Ο Kissinger τους είπε, ότι ήταν της άποψης, αυτοί (Βρετανοί) που είχαν κάνει τις Συμφωνίες του 1960, μπορούσαν να τροποποιήσουν τα πράγματα με μια αποδεκτή εναλλακτική λύση, που να απέκλειε το Μακάριο και το Σαμψών π.χ. με τον Κληρίδη την οποία η Αμερική θα αποδεχόταν.
«Αυτό θα σήμαινε ουσιαστικά οι Έλληνες να εγκαταλείψουν τον Σαμψών και εμείς (Βρετανοί) και οι Τούρκοι να εγκαταλείψουμε τον Μακάριο. Για τους Τούρκους (είπε) αυτό δεν θα είναι και μεγάλη θυσία καθώς ποτέ τους δεν τον εμπιστεύθηκαν.
Ο Kissinger αμφέβαλλε κατά πόσον οι Κύπριοι πραγματικά θα δεχόντουσαν πίσω τον Μακάριο υπό τις παρούσες συνθήκες, ως ένα ανδρείκελο των Τούρκων (guise of a Turkish stooge)…
Ο Kissinger εμφανώς ανησυχούσε, ότι ίσως να δεσμευόμαστε πέραν του δέοντος, χωρίς να μπορούμε να υπολογίσουμε τις πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες. Μου ζήτησε να σας μεταφέρω αμέσως αυτές τις απόψεις , τονίζοντας τη βαθιά του ανησυχία…» Έγραψε σε τηλεγράφημά του προς τον βρετανό Πρωθυπουργό ο James Callaghan.
Την επομένη, 19 Ιουλίου 1974 ο Σύμβουλος του Πρωθυπουργού Harold Wilson, λόρδος Bridges έγραψε : «…ο Δρ. Kissinger δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται σήμερα, ότι το πραξικόπημα στην Κύπρο αφαίρεσε την όποια σταθερότητα είχε παραμείνει από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Εκείνη η σταθερότητα υπήρξε αρκετά εύθραυστη τα τελευταία δέκα χρόνια. Το βασικό ερώτημα τώρα είναι: Μπορούμε να μπαλώσουμε τις παλαιές συνθήκες; ΄Η πρέπει τώρα να προχωρήσουμε σε νέες διευθετήσεις; Αν ναι, ποίοι θα είναι οι συμμετέχοντας και οι εγγυητές των επόμενων συνθηκών;
Μου φαίνεται ότι, απ΄ότι άκουσα για τις απόψεις του τις τελευταίες μέρες, ο Δρ. Kissinger ίσως να βλέπει επιφανειακά την κατάσταση. Αν θέλει να μπαλώσει τις σημερινές συνθήκες, θα πρέπει να ενεργήσει πολύ πιο δυναμικά προς τους Έλληνες απ’ ότι έκανε μέχρι τώρα. Το γεγονός είναι ότι τώρα υπάρχει μια νέα κύρια πηγή αστάθειας και η προσφορά πρώτων βοηθειών σύντομα θα καταστεί αδύνατη…»
Την ίδια μέρα (19.7.1974) Οι «Financial Times» ετοιμάζονταν να δημοσιεύσουν ότι ο Kissinger τα τσούγκρισε με τον Callaghan στο χειρισμό του Κυπριακού αλλά αποφεύχθηκε η δημοσιοποίηση με επέμβαση…
O Kissinger τελικά ευθυγραμμίσθηκε με τους Βρετανούς λόγω της «ειδικής σχέσης» αλλά δεν ξέχασε να το τονίσει του Callaghan κλείνοντας την τηλεφωνική τους συνομιλία στις 1.45 μ.μ. 14 Αυγούστου 1974 :
«Υπουργός Εξωτερικών (Callaghan): Henry, αν μπορώ να συνοψίσω την κατάσταση με δύο λόγια, νομίζω έχει ως εξής: Οι Τούρκοι έχουν καλή υπόθεση. Κατά τη γνώμη μου αυτό τώρα μπορεί να λυθεί μόνο με την δημιουργία μιας [ντε φάκτο τουρκικής] ζώνης. Μιας ζώνης στην οποία θα έχουν αυτονομία σε μια ομόσπονδη δημοκρατία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διαπραγμάτευση όμως με την σημερινή κατάσταση, κανένας δεν μπορεί να καταφέρει οτιδήποτε με κάτι τέτοιο. ΄Ετσι έχουμε μια στρατιωτική λύση προς το παρόν, στην οποία θα αστυνομεύουν το δικό τους [ντε φάκτο] σύνορο. Θα έχουμε μια μεγάλη [ντε φάκτο] ανταλλαγή πληθυσμού με τους Έλληνες να φεύγουν και μετά απλά θα αφήσουμε τη διπλωματία να αναλάβει μέχρι να δούμε την ευκαιρία για ακόμα μια φορά, αν μπορούμε να βρούμε μια ειρηνική λύση στη νήσο. Τώρα όσον αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία, είναι η Ελλάδα που θα χρειαστεί μασάζ γιατί οι Τούρκοι είναι πολύ σοβινιστές, μάλιστα πολύ κοντά στο Χίτλερ κατά μένα [‘too close to Hitler for my liking’]. Εντάξει;
Δρ. Kissinger: Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου Jim. Και η τραγωδία είναι ότι θα μπορούσε να διευθετηθεί το θέμα μέσω διπλωματίας…» (Από το άρθρο του Καθηγητή Δρ. Κλέαρχου Α. Κυριακίδη «Οι Συνήγοροι του Τουρκικού Δόγματος της Διαίρεσης. Οι Βρετανοί και οι ‘Πέντε Πυλώνες΄ της Διχοτόμησης» 28.4.2017 www.agora-dialogue.com) στο οποίο ο Καθηγητής τονίζει ότι τελικά ο Callaghan ήταν ο «καβαλάρης» και ο «Kissinger» το «άλογο’» και όχι αντίστροφα…
Γιατί ο Kissinger θεωρούσε το Μακάριο «ανδρείκελο των Τούρκων»;
Α) Γιατί αφελώς πίστεψε στην βοήθεια από την Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη να τον αποκαταστούσε ως Πρόεδρο.
Β) Γιατί είχε δώσει στις 17 Ιουλίου 1974 την συγκατάθεσή του στον James Callaghan να δουλέψουν μαζί με τους Τούρκους στην περαιτέρω αφέλεια του (το ελάχιστον) ότι θα τον αντικαθιστούσαν ως Πρόεδρο. Στην πρώτη συνάντησή του στο Λονδίνο, με τον πρωθυπουργό Wilson, τον είχαν δεσμεύσει να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ως εισβολέα (βιβλίο «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα» Κώστα Χατζηκωστή). Στη δεύτερη συνάντηση την ίδια μέρα με τον βρετανό ΥΠΕΞ James Callaghan στο Φόρειν ΄Οφις τον δέσμευσαν ακόμα περισσότερο, εξασφαλίζοντας τη «συναίνεση» του για τη στάση τους έναντι των τουρκικών εισβολών που θα ακολουθούσαν… « Ο κ. Callaghan ρώτησε κατά πόσο θα υπήρχε κατανόηση στην Κύπρο, στο να δουλέψουν (Βρετανοί) στενά με τους Τούρκους στην τρέχουσα κατάσταση. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απάντησε ότι μπορούσαν να πουν ότι αυτό γίνεται με τη δική του συναίνεση… Ο Μακάριος είπε ότι δεν ήθελε να έχει στρατό. Οι Έλληνες είχαν πει ότι ο στρατός χρειαζόταν λόγω φόβου τουρκικής εισβολής. Ήταν ξεκάθαρο ότι υπήρχε μεγαλύτερος κίνδυνος από την Ελλάδα…» Από τα πρακτικά της συνάντησης. Εξού και το ψήφισμα του Σ.Α 353 20.7.1974 καμία αναφορά είχε για αποχώρηση κατοχικών τουρκικών στρατευμάτων. Εννοούσε την αποχώρηση των Ελλήνων, κατά ομιλία Μακαρίου…
Και αυτά ενόσω ο διπλοπρόσωπος Callaghan θεωρούσε ότι ήταν αδύνατη η επαναφορά στη συνταγματική τάξη ενός Συντάγματος που είχε αποτύχει να λειτουργήσει τα «τελευταία 15 με 16 χρόνια» και η βρετανική κυβέρνηση επεδίωκε αλλαγή της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο συμφωνώντας με την Τουρκία στην οποία λίγο αργότερα την ίδια μέρα (17 Ιουλίου 1974) έδωσε το πράσινο φως για την εισβολή…
Γ) Γιατί είδε τους Τούρκους στον ΟΗΕ πριν την ομιλία του και ευχαρίστησε την Τουρκία για την συμπαράσταση προς αυτόν!!! ( «Το συγκλονιστικό παρασκήνιο της εισβολής» Faruk Ahmet Barutçu «Σημερινή» 12.7.1993). Ο Τούρκος Πρωθυπουργός της εισβολής Bulent Ecevit είχε ζητήσει της τουρκικής αντιπροσωπείας στον ΟΗΕ να προλάβουν το Μακάριο πριν την ομιλία του να του μιλήσουν για να μην καταφερόταν αρνητικά εναντίον της Τουρκίας.
«Ο Μακάριος χάρηκε πάρα πολύ … και παρακάλεσε την τουρκική αντιπροσωπία να διαβιβάσει στην τουρκική κυβέρνηση τα αισθήματα ευγνωμοσύνης και υποχρέωσής του…» έγραψε μεταξύ άλλων ο Barutçu.
Περιφερειακό το κυπριακό για τις ΗΠΑ – Παιχνίδι «αγαλμάτων» οι Βρετανοί
Στις 9 Ιανουαρίου 1975 ο βρετανός πρέσβης στην Ουάσιγκτον Sir Peter Ramsbotham γευμάτισε με τον αμερικανό υπ. Εξωτερικών Δρ. Henry Kissinger και ενημέρωσε σχετικά το Φόρειν ΄Οφις. Ο Kissinger του μίλησε για την Κύπρο στο ευρύτερο πλαίσιο της δυτικής ασφάλειας. «Είπε, με όλο το σεβασμό στην ειδική θέση του Ηνωμένου Βασιλείου, η Κύπρος ήταν ένα περιφερειακό θέμα από πλευράς Ηνωμένων Πολιτειών…» Επιβεβαιώνοντας ότι ο Kissinger έβλεπε την Κύπρο από πλευράς Ψυχρού Πολέμου και εξηγείται η θέση του έναντι της Τουρκίας… Ακριβώς όπως είπε ο Δρ. Β. Κουφουδάκης στις 27 Σεπτεμβρίου 2017 « το Κυπριακό δεν ήταν και δεν είναι προτεραιότητα της αμερικανικής πολιτικής». ΄Όπως έλεγε ο Kissinger , ήταν και παραμένει περιφερειακό με πρώτο λόγο στο Λονδίνο.
Το οποίο (Λονδίνο) διαχρονικά έπαιξε με τους Αμερικανούς για τα δικά του σχέδια, ένα αισχρό παιχνίδι «αγαλμάτων» (musical chairs) όπως οι ίδιοι έγραψαν το 1957: «Να δουλέψουμε με τους Αμερικανούς παίζοντας το παιχνίδι των αγαλμάτων ελπίζοντας να καταλήξουν να υποστηρίζουν τις λύσεις που θέλουμε». Με στήριγμά τους βέβαια την «ειδική σχέση»…
Σήμερα, οι Αμερικανοί, λόγω οικονομικών συμφερόντων λόγω ΑΟΖ, αερίων και πετρελαίων εκδηλώνουν εκ πρώτης όψεως μια πιο ενθαρρυντική στάση έναντι της Κύπρου. ΄Ομως, τίποτα δεν άλλαξε σε σχέση με την πολιτική λύση του Κυπριακού. Παραμένουν προσκολλημένοι στην βρετανο-τουρκική δι-κοινοτική, δι-ζωνική ομοσπονδία όπως την εξήγησε ο Callaghan στον Kissinger στις 14.7.1974. Με το Λονδίνο να χρησιμοποιεί την «ειδική σχέση» για την διατήρησή της όπως πάντα…
(Οι αναφορές από το βιβλίο της γράφουσας «Διζωνική v Δημοκρατία» 2019).
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΠΗΓΗ:ΣΗΜΕΡΙΝΗ 16/2/2020
