21/11/2023
Το παρόν άρθρο αποτελεί μετάφραση του October 7 and the Collapse of Israeli-Turkish Normalization
γράφει ο Dr. Hay Eytan Cohen Yanarocak (Expert on modern Turkey)
Η απώλεια της εικόνας του Ισραήλ ως ισχυρού κράτους στην Άγκυρα, μαζί με τη βραχυπρόθεσμη ανάγκη του Ερντογάν να εκτρέψει την οικειοποίηση της παλαιστινιακής υπόθεσης από την αντιπολίτευση, οδήγησαν τον Τούρκο πρόεδρο να εγκαταλείψει την ισορροπημένη ρεαλπολιτική προσέγγισή του. Για να επανέλθουν οι δεσμοί στο φυσιολογικό, το Ισραήλ θα χρειαστεί να αποκαταστήσει την αντίληψή του ως ισχυρό έθνος και η Τουρκία θα πρέπει να αποστασιοποιηθεί από τη Χαμάς.
Η μεγάλη τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 1.200 Ισραηλινούς αμάχους, ενώ άλλοι 240 απήχθησαν στη Γάζα. Αυτή η άνευ προηγουμένου βάναυση επίθεση αποτέλεσε σημείο θραύσης όχι μόνο για το Ισραήλ αλλά για ολόκληρη την περιοχή.
Η παραβίαση των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων του Ισραήλ και οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από αυτόν τον οργανωμένο τρομοκρατικό στρατό που μοιάζει με το ISIS δεν έδωσαν στην Ιερουσαλήμ άλλη επιλογή από το να διεξαγάγει έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας εναντίον της Χαμάς, μιας βάρβαρης οντότητας που υποστηρίζεται από το Ιράν.
Ο αντίκτυπος του πολέμου ήταν καταστροφικός για όλες τις μετριοπαθείς χώρες της περιοχής. Δυστυχώς, ο άξονας του κακού υπό την ηγεσία του Ιράν που επιδιώκει την αστάθεια και την καταστροφή ολόκληρης της Μέσης Ανατολής, κατάφερε να βάλει τέλος στους θετικούς ανέμους αλλαγής που γίνονται αισθητές στην περιοχή. Ο πόλεμος που ξεκίνησε από τη Χαμάς όχι μόνο επισκίασε την επιτυχία των Συμφωνιών του Αβραάμ θέτοντας σε κίνδυνο την υπό εξέλιξη ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, αλλά κατέστρεψε επίσης την εύθραυστη ισραηλινο-τουρκική διαδικασία ομαλοποίησης.
Αν και δεν εγκρίνουν το μέγεθος της ισραηλινής απάντησης στη Γάζα, αλλά αναγνωρίζουν την ανάγκη εξάλειψης της Χαμάς και για τα εθνικά τους συμφέροντα, οι Σαουδάραβες και οι υπόλοιπες χώρες του μπλοκ των Συμφωνιών του Αβραάμ εξέφρασαν μετριοπαθή ρητορική έναντι του Ισραήλ. Τις δύο πρώτες εβδομάδες του πολέμου, η Άγκυρα υιοθέτησε επίσης αρχικά την ίδια προσέγγιση. Ωστόσο, αργότερα, στις 25 Οκτωβρίου, η Άγκυρα εγκατέλειψε επισήμως αυτή την ισορροπημένη προσέγγιση όταν ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μιλώντας ενώπιον του τουρκικού κοινοβουλίου, περιέγραψε ανοιχτά τη Χαμάς ως «μια οργάνωση μαχητή της ελευθερίας».
Στη συνέχεια, ο Ερντογάν προχώρησε πέρα από αυτή τη δήλωση. Στις 28 Οκτωβρίου, οργάνωσε μια μαζική συγκέντρωση εκατοντάδων χιλιάδων στην Κωνσταντινούπολη και δήλωσε την πρόθεσή του να ξεκινήσει μια νόμιμη εκστρατεία κατά της ισραηλινής κυβέρνησης, κατηγορώντας την Ιερουσαλήμ ότι διαπράττει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στη Γάζα. Επιδείνωση περαιτέρω των σχέσεων σκόπιμα, όταν κατηγόρησε ανοιχτά και ψευδώς το Ισραήλ ότι χορηγεί το PKK και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις που δρουν εναντίον της Τουρκίας. Αλλά το Ισραήλ βλέπει το PKK ως τρομοκρατική οντότητα και απέχει από το να υποστηρίξει τις πράξεις του εναντίον της Τουρκίας.
Η παραπλανητική δήλωση του Ερντογάν έχει δημιουργήσει διπλωματική κρίση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Έχοντας κατά νου τη δήλωση του Ερντογάν, πολλοί Τούρκοι θα κατηγορήσουν το Ισραήλ ως τον «εγκέφαλο» πίσω από όλες τις πιθανές τρομοκρατικές επιθέσεις.
Λόγω της μετάβασης της Χαμάς σε μια δύναμη του κακού που μοιάζει με το ISIS μετά τις 7 Οκτωβρίου, η Ιερουσαλήμ δεν μπορεί πλέον να ανεχθεί τις δηλώσεις του Ερντογάν. Στα μάτια του Ισραήλ, η σταθερή υποστήριξη του Τούρκου προέδρου στη Χαμάς μετά τις 7 Οκτωβρίου θεωρείται εχθρική πράξη. Ως εκ τούτου, την ημέρα της μαζικής συγκέντρωσης, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Έλι Κοέν δεν είχε άλλη επιλογή από το να διαμαρτυρηθεί κατά του Ερντογάν αποσύροντας τον Ισραηλινό πρεσβευτή από την Άγκυρα για διαβουλεύσεις. Όπως ήταν αναμενόμενο, στις 4 Νοεμβρίου, η Τουρκία με τη σειρά της κάλεσε τον πρεσβευτή της στην πατρίδα της. Αξιοσημείωτο είναι ότι και οι δύο χώρες απέφυγαν να υποβαθμίσουν τις διμερείς σχέσεις στο επίπεδο του επιτετραμμένου.
Ως εκ τούτου, η εύθραυστη εξομάλυνση μεταξύ Ιερουσαλήμ και Άγκυρας -η οποία επέζησε των εντάσεων στο Όρος του Ναού κατά τα δύο τελευταία Ραμαζάνια, και της περιορισμένης από το Ισραήλ Επιχείρηση Breaking Dawn στη Γάζα τον Αύγουστο του 2022- έχει λήξει μετά από ενάμιση χρόνο.
Γιατί η Τουρκία επέλεξε να βάλει τέλος στην ομαλοποίηση;
Εσωτερική Πολιτική
Όπως αναφέρθηκε στις δύο πρώτες εβδομάδες του πολέμου, ο Ερντογάν υιοθέτησε μια ισορροπημένη στάση και επέλεξε να μην βλάψει την εύθραυστη ομαλοποίηση. Ωστόσο, οι πολιτικοί του αντίπαλοι –) που υποστηρίζουν αναμφισβήτητα τη Χαμάς – το κοσμικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP)1 και το ακροαριστερό Τουρκικό Εργατικό Κόμμα (TİP) έφεραν τον Ερντογάν σε μια περίεργη θέση. Η ύπαρξη αυτών των απροσδόκητων φωνών υπέρ της Χαμάς έχει τοποθετήσει τον Ερντογάν ως «τον πιο φιλο-ισραηλινό ηγέτη» στο τουρκικό πολιτικό φάσμα.
Δεδομένων των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου 2024 που πλησιάζουν, αυτή η «ισορροπημένη» εικόνα δεν εξυπηρετεί πλέον τα συμφέροντα του Ερντογάν. Αντίθετα, μετά από δύο εβδομάδες σφοδρών μαχών και τις εικόνες καταστροφής στη Γάζα, φαίνεται ότι ο Ερντογάν άρχισε να βλέπει την ισραηλοτουρκική ομαλοποίηση ως πολιτικό βάρος που απειλούσε την υποστήριξη της πολιτικής του βάσης.
Ο Ερντογάν χρειάζεται μια συντριπτική νίκη στις ερχόμενες δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2024 – ειδικά στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα για να επιτρέψει στον Ερντογάν να ενισχύσει την εικόνα του ισχυρού ηγέτη και να χρησιμοποιήσει τον μεγαλειώδη προϋπολογισμό αυτών των δύο δήμων για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητες του κόμματός του και των στενών του συνεργατών.
Ως εκ τούτου, υιοθέτησε μια πολύ ωμή ρητορική υπέρ της Χαμάς και οργάνωσε μια μαζική συγκέντρωση για εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές με ένα μαντήλι keffiyeh με τουρκική-παλαιστινιακή σημαία. Φαίνεται ότι κατάφερε να εξουδετερώσει την έλξη των φιλοπαλαιστινιακών αισθημάτων της αντιπολίτευσης. Το κοινό βλέπει τη φιλοπαλαιστινιακή στάση της τουρκικής αντιπολίτευσης ως τίποτα περισσότερο από μια κακή μίμηση του Τούρκου προέδρου.
Οι διαστάσεις της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής
Το Ισραήλ θεωρούνταν ένα από τα ισχυρότερα κράτη στην περιοχή. Ωστόσο, στις 7 Οκτωβρίου αυτή η εικόνα έσβησε. Η έλλειψη πληροφοριών και η αδυναμία του ισραηλινού στρατού να αντιμετωπίσει την επίθεση της Χαμάς σε πραγματικό χρόνο δημιούργησαν μια ριζική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο η Άγκυρα βλέπει το Ισραήλ.
Πράγματι, οι σκληρές δηλώσεις του Ερντογάν, που περιγράφει το Ισραήλ ως «αναλώσιμο σκακιστικό πιόνι της Δύσης στην περιοχή» και προσθέτοντας ότι η Τουρκία ήταν έτοιμη «να φιλοξενήσει τους Εβραίους του Ισραήλ στο μέλλον με τον ίδιο τρόπο που οι Οθωμανοί υποδέχτηκαν τους Εβραίους στο παρελθόν» – υπονοώντας που το Ισραήλ θα αρπάξει να υπάρχει στο μέλλον – αντικατοπτρίζουν αυτήν την προβληματική νέα αντίληψη.
Η τελευταία διπλωματική πρωτοβουλία της Τουρκίας που προσφέρει μια φόρμουλα εγγυητή για τον τερματισμό της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης είναι ο πιο σημαντικός δείκτης αυτής της νέας αντίληψης. Βασισμένο στο κυπριακό μοντέλο του 1960 που άνοιξε το δρόμο για τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στο νησί το 1974, το μοντέλο επιδιώκει να «παρέχει ασφάλεια στους Παλαιστίνιους» και να αποτρέψει μελλοντικές αψιμαχίες μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Η Τουρκία προσφέρθηκε να ενεργήσει ως εγγυητής υπέρ των Παλαιστινίων, ενώ οι ΗΠΑ επισημάνθηκαν ως το απόλυτο εγγυήτρια κράτος υπέρ του Ισραήλ.
Αυτή η προσφορά εξευτελίζει το Ισραήλ παρουσιάζοντάς το ως ένα αδύναμο κράτος που δεν είναι ικανό να παρέχει ασφάλεια στους πολίτες του και στους Παλαιστίνιους. Επιπλέον, ζητώντας από την Ουάσιγκτον να ενεργήσει ως εγγυητής για το Ισραήλ, η Άγκυρα επιδιώκει επίσης να ανυψωθεί στην ένωση μιας παγκόσμιας υπερδύναμης όπως οι ΗΠΑ.
Δεδομένων των σκληρών συνεπειών του κυπριακού παραδείγματος και της ωμής στάσης της Τουρκίας υπέρ της Χαμάς, καμία ισραηλινή κυβέρνηση δεν θα παράσχει στην Άγκυρα το είδος μόχλευσης που μπορεί να ανοίξει το δρόμο της Άγκυρας να αμφισβητήσει το Ισραήλ πολιτικά και στρατιωτικά στο μέλλον. Σημειώνουμε ότι, παρά το γεγονός ότι η προσφορά περιτυλίχθηκε με ειρηνικά λόγια, η Ιερουσαλήμ γνωρίζει το γεγονός ότι η Άγκυρα δήλωσε ανοιχτά την ετοιμότητά της να αμφισβητήσει το Ισραήλ για χάρη των Παλαιστινίων. Περιττό να πούμε ότι η τουρκική προσφορά ενός «κυπριακού τύπου εγγυητικού κράτους μοντέλου» έχει απλώς βαθύνει την αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ των δύο κρατών.
Συμπέρασμα
Η 7η Οκτωβρίου αποτελεί οριακό σημείο όχι μόνο για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ αλλά και για την εξωτερική του πολιτική. Η απόφαση της Ιερουσαλήμ να ανατρέψει τη Χαμάς και οι προσπάθειές της να αποκαταστήσει την αποτροπή της έχουν προκαλέσει παράπλευρες ζημιές στις σχέσεις της με τα μουσουλμανικά κράτη. Ενώ οι χώρες της Συμφωνίας του Αβραάμ έχουν δείξει την αποδοκιμασία τους για τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, εξακολουθούν να διατηρούν μια ρεαλπολιτική και επιλέγουν να μην επιδεινώσουν περαιτέρω τις διμερείς σχέσεις τους με το εβραϊκό κράτος.
Σε αντίθεση με αυτήν την πραγματιστική, ρεαλπολιτική προσέγγιση, η Τουρκία του Ερντογάν, όπως ακριβώς έκανε την τελευταία δεκαετία, αποφάσισε για άλλη μια φορά να θυσιάσει τα άμεσα εθνικά συμφέροντα για ιδεολογική συγγένεια σε μια κοσμοθεωρία προσανατολισμένη στη Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Παρά την αδυναμία της Χαμάς να συνεισφέρει θετικά στα τουρκικά εθνικά συμφέροντα –αντίθετα, δεν αποτελεί τίποτε άλλο από ένα βάρος για τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Δύση– ο Ερντογάν εξακολουθεί να επιμένει να διατηρεί τη στάση του υπέρ της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ.
Ως γνήσιος ηγέτης των Τούρκων ισλαμιστών, η στροφή του στη διαδικασία ομαλοποίησης έχει εξαλείψει την εκμετάλλευση της παλαιστινιακής υπόθεσης από την τουρκική αντιπολίτευση. Όσον αφορά την τουρκική εσωτερική πολιτική, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, βραχυπρόθεσμα, η φιλοπαλαιστινιακή στάση του Ερντογάν θα αποδώσει καρπούς κατά τις δημοτικές εκλογές του 2024.
Μακροπρόθεσμα, φαίνεται ότι το πεπρωμένο των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας εξαρτάται από δύο σημαντικούς πυλώνες: την εξάλειψη της Χαμάς, δηλαδή την αποκατάσταση της εικόνας του ισχυρού κράτους του Ισραήλ στην Άγκυρα και την πλήρη απομάκρυνση της Χαμάς από την Τουρκία.
ΠΗΓΗ:https://jiss.org.il/en/yanarocak-october-7-and-the-collapse-of-israeli-turkish-normalization/
