ΗΠΑ, Άγκυρα, Κύπρος στο… βεληνεκές των S-400

Print Friendly, PDF & Email

21/4/2019

Του Μιχάλη Παπαδόπουλου

«ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ ΩΣ ΕΝΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΕ ΤΑ ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΟΡΩΝ, ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΑΝ ΕΝΑ ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟΤΕΛΕΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ Ή ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ»

Έως τώρα, το κυρίαρχο σενάριο στην Αν. Μεσόγειο προέβλεπε τον διαμοιρασμό της ισχύος ανάμεσα στους δύο ισχυρούς πόλους της Δύσης στην περιοχή, δηλαδή το Ισραήλ και την Τουρκία. Τα δεδομένα, ωστόσο, τώρα, λόγω της ενεργειακής αναβάθμισης της περιοχής, τείνουν να διαφοροποιηθούν, με την ανάδυση και άλλων δυνητικών παικτών και διεκδικητών ισχύος, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και η Αίγυπτος

Οι, από καιρού, επί ξυρού ακμής ευρισκόμενες αμερικανοτουρκικές σχέσεις, εισήλθαν, το τελευταίο διάστημα, σε μια πορεία υφεσιακού αναστοχασμού, σε μια προσπάθεια, κυρίως από τουρκικής πλευράς, να εξευρεθούν τρόποι υπερκερασμού ή διαχείρισης των προβλημάτων στις σχέσεις των δύο χωρών, ήτοι, η προς ανατολάς γεωπολιτική στροφή της Άγκυρας, με όρους περιφερειακής ανεξαρτητοποίησης από τη Δύση, με επίκεντρο την αγορά των, ανεπιθύμητων για την Ουάσιγκτον, ρωσικών πυραύλων S-400, και το δυσυπέρβλητο πρόσκομμα του Κουρδικού.Υπό το βάρος των αμερικανικών «πιέσεων» η τουρκική λίρα παραμένει σταθερά υποτιμημένη έναντι του δολαρίου, ενώ ο συνεχιζόμενος εμπορικός πόλεμος της Ουάσιγκτον έχει εμβάλει την τουρκική οικονομία σε δεινή θέση, με επιβράδυνση της ανάπτυξης, παρά την σχετικώς επιτυχή προσπάθεια ανάκαμψης του τελευταίου διαστήματος.

Η πρόσφατη συνάντηση στον Λευκό τού Τούρκου Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, με τον Αμερικανό Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, έδωσε την αίσθηση ότι κάτι ανακινείται στο τελματώδες πεδίο των αμερικανοτουρκικών σχέσεων προς τη θετική κατεύθυνση, ωστόσο, το θέμα των ρωσικών S-400 παραμένει ένας ακανθώδης σκόπελος για την ουσιαστική επαναπροσέγγιση των δύο συμμάχων, καθότι οι Αμερικανοί δεν φαίνονται διατεθειμένοι να υποχωρήσουν στο εν λόγω θέμα, ακόμη και στην προοπτική μιας εναλλακτικής «λύσης», με την εγκατάσταση των πυραύλων εκτός Τουρκίας -στο Κατάρ, στα συροϊρακινά σύνορα, στο Αζερμπαϊτζάν ή στη Σομαλία- όπως αφήνει, τεχνηέντως, να διαρρεύσει η τουρκική πλευρά. Η οποία έχει ως στόχο τον κατευνασμό της Ουάσιγκτον, προκειμένου να αποκτήσει τόσο τους S-400, όσο και τα F-35 και, ενδεχομένως, και τους Patriot.

Πάντως, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, που έχει στη διάθεσή της και η Λευκωσία, οι Αμερικανοί είναι διατεθειμένοι να φτάσουν στα άκρα, όσον αφορά το θέμα των S-400, μη αποδεχόμενοι μια μεσοβέζικη λύση ή μια διευθέτηση που θα διατηρεί ενεργές τις βασικές ανησυχίες και αντιρρήσεις τους.

Υπό αυτά τα δεδομένα, η «μπάλα», στην ουσία, είναι στο γήπεδο του Ρ. Τ. Ερντογάν, ο οποίος δέχεται έντονες προτροπές από τους συμβούλους του να συγκατανεύσει στην «εναλλακτική» της μεταφοράς και εγκατάστασης των πυραύλων σε άλλη χώρα, προς κατευνασμό της αμερικανικής «οργής». Ωστόσο, εδώ υπεισέρχεται το προσωπικό γόητρο του Τούρκου Προέδρου και κανείς δεν γνωρίζει ποιες αποφάσεις θα λάβει τελικώς.

Η Λευκωσία, βεβαίως, παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, αφού, έστω και εξ αντανακλάσεως, ενδέχεται να επηρεάσουν και τις σχέσεις της ΚΔ με τις ΗΠΑ.

Εδραία πεποίθηση είναι, ωστόσο, ότι, στο σημείο που έχουν φτάσει σήμερα οι αμερικανοκυπριακές σχέσεις, θα παραμείνουν ανέπαφες από την οποιαδήποτε εξέλιξη στα αμερικανοτουρκικά, καθώς, όπως επισημαίνουν έγκυρες πηγές στη Λευκωσία, «η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει, πλέον, τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία επί τη βάσει του ρόλου που διαδραματίζει και μπορεί να διαδραματίσει στην περιοχή, ως ένας σημαντικός γεωστρατηγικός εταίρος» και όχι, όπως παλαιότερα, με βάση τις επιθυμίες ή τις αξιώσεις της Άγκυρας.

Δεν θέλουν ανοικτή ρήξη

Στην πορεία των αμερικανοτουρκικών σχέσεων και στις πιθανές επιπτώσεις τους στην Κύπρο αναφέρθηκε, με δηλώσεις του στη «Σ», ο διεθνολόγος, Γιώργος Κέντας, ο οποίος, μεταξύ άλλων, εξέφρασε την εκτίμηση ότι είναι εμφανές πως οι ΗΠΑ δεν θέλουν να εγκαταλείψουν την Τουρκία, ούτε να έρθουν σε ανοικτή ρήξη μαζί της.

Ενδεικτικό της διάθεσης αυτής, επισημαίνει, είναι το γεγονός ότι δεν έβαλαν κάποιους αποτρεπτικούς φραγμούς στην Άγκυρα για την αγορά των S-400, πέρα από το μπλοκάρισμα της προμήθειας των F-35. Άρα, πρόκειται για ελεγχόμενη κρίση, η οποία διασφαλίζει διάφορες διόδους διαφυγής.

Βεβαίως, προσθέτει, η Τουρκία ζητά από τις ΗΠΑ και άλλα πράγματα, όπως, για παράδειγμα, ο έλεγχος της διόδου προς τη Συρία και η ρύθμιση του Κουρδικού σύμφωνα με τη δική της βούληση, κάτι που, ωστόσο, δεν φαίνεται να ικανοποιεί, προς το παρόν, η Ουάσιγκτον, η οποία δύσκολα θα «πουλήσει» τους Κούρδους.

«Η Άγκυρα διαφαίνεται να παρεμβαίνει, ταυτόχρονα, και στο θέμα της άρσης του εμπάργκο πώλησης όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, ασκώντας επιρροή προς τη μη άρση της απαγόρευσης», τονίζει, για να προσθέσει: «Τούτων δοθέντων, καθίσταται σαφές πως η εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας θα επηρεάσει, κατά το μάλλον ή ήττον, την πορεία των αμερικανο-κυπριακών σχέσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το σημαντικό για τη Λευκωσία είναι να αντιμετωπιστεί από τις ΗΠΑ ως ένα ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος, με τα αυτονόητα δικαιώματά του στην άμυνα και την ασφάλεια και στην αξιοποίηση των φυσικών του πόρων, και όχι σαν ένα κράτος υποτελές στην Τουρκία ή στο Ηνωμένο Βασίλειο».

Προς αυτήν, ακριβώς, την κατεύθυνση, σημειώνει περαιτέρω, κινείται το προσφάτως κατατεθέν νομοσχέδιο στην αμερικανική Γερουσία από τους γερουσιαστές Μενέντεζ και Ρούμπιο, μέσα από το οποίο επιχειρείται η γεωπολιτική αναβάθμιση της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας ως βασικών πυλώνων στη διενεργούμενη αναδιάταξη της γεωπολιτικής και ενεργειακής αρχιτεκτονικής της Ανατολικής Μεσογείου.

«Βαρόμετρο» αναβάθμισης

Ωστόσο, όπως επισημαίνει, βαρόμετρο για τη στάση των ΗΠΑ έναντι της Κύπρου, πέρα από την σε θετική κατεύθυνση συντελούμενη αναβάθμιση των σχέσεων των δύο χωρών και πέρα από το καθαρώς επικοινωνιακό κομμάτι, είναι τέσσερεις παράγοντες:

Α) Η στάση της Ουάσιγκτον στο θέμα της ανανέωσης της παρουσίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην Κύπρο, ανεξαρτήτως των εξελίξεων στο Κυπριακό. Κατά πόσον, δηλαδή, θα επιχειρήσουν ή όχι να διασυνδέσουν το θέμα με τις συνομιλίες για το Κυπριακό. Ειρήσθω εν παρόδω, ότι στο εν λόγω θέμα, η ρωσική στάση ήταν σαφής και ξεκάθαρη, και υποστηρικτική της κυπριακής θέσης, παρά τον συνεχιζόμενο γεωπολιτικό εναγκαλισμό με την Άγκυρα.

B) Η άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύπρο, σε μια συγκυρία μάλιστα που δημιουργείται ευνοϊκό κλίμα για την Κυπριακή Δημοκρατία στο Κογκρέσο.

Γ) Η στήριξη και βοήθεια των ΗΠΑ στο θέμα της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της κυπριακής ΑΟΖ – και όχι μόνον η συμμετοχή τους, διά των αμερικανικών εταιρειών, στη διαδικασία έρευνας και γεώτρησης.

Δ) Η εν γένει προσέγγιση της Ουάσιγκτον (διά της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία) των διμερών σχέσεων μεταξύ των δύο χώρων. Κατά πόσον, δηλαδή, η αμερικανική πλευρά θα εκφράσει τη διάθεση να αντικρίσει τις διμερείς σχέσεις ανεξαρτήτως Κυπριακού, το οποίο, μέχρι τώρα, αποτελούσε το κατ’ εξοχήν πεδίο εκδήλωσης παρεμβάσεων εκ μέρους των Αμερικανών προς τη Λευκωσία, υπό την μορφήν επινεύσεων ή και πιέσεων για την επίλυσή του.

Εν άλλοις λόγοις, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να απαντήσουν έμπρακτα στο ερώτημα κατά πόσον αναγνωρίζουν στην Κυπριακή Δημοκρατία το δικαίωμα άσκησης κυριαρχίας όσον αφορά την άμυνα και ασφάλειά της, καθώς και κατά πόσον την «αναγνωρίζουν» πλήρως ως ένα κανονικό υποκείμενο του Διεθνούς Δικαίου, όπως οιανδήποτε άλλη χώρα μέλος του ΟΗΕ, διεθνών οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου

Ταυτόχρονα, η ανακάλυψη μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων και η ολοένα ενισχυόμενη σύμπηξη τριμερών και τετραμερών συνεργασιών είχαν ως αποτέλεσμα τη γεωπολιτική ανάδυση του υποσυστήματος της Ανατολικής Μεσογείου, που αναγκάζει, νομοτελειακά, τις ΗΠΑ, αλλά και άλλες μεγάλες δυνάμεις -Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία κ.λπ.- να επιχειρήσουν να διαδραματίσουν ρόλο «διανομέα» επιρροής και ισχύος στην περιοχή.

«Ήταν αναπόφευκτο οι ΗΠΑ, αλλά και άλλες δυνάμεις, να ενδιαφερθούν, ασκώντας επιρροή στο αναδυόμενο γεωπολιτικό υποσύστημα της Ανατολικής Μεσογείου. Σημασία, ωστόσο, έχει με ποια σενάρια κατανομής ισχύος έρχονται. Έως τώρα, το κυρίαρχο σενάριο προέβλεπε τον διαμοιρασμό της ισχύος ανάμεσα στους δύο ισχυρούς πόλους της Δύσης στην περιοχή, δηλαδή, το Ισραήλ και την Τουρκία. Τα δεδομένα, ωστόσο, τώρα, λόγω της ενεργειακής αναβάθμισης της περιοχής και της κρίσης στις αμερικανοτουρκικές και τουρκοϊσραηλινές σχέσεις τείνουν να διαφοροποιηθούν, με την ανάδυση και άλλων δυνητικών παικτών και διεκδικητών ισχύος, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και η Αίγυπτος. Γεγονός που καθιστά ακόμη περιπλοκότερη και συνθετότερη την κατάσταση, αφού, ανάμεσα στους δύο, παραδοσιακά, κυρίαρχους πόλους, αναδύονται και άλλοι, με αντικρουόμενα, μάλιστα, συμφέροντα».

Συντελεστές ισχύος

Στην προοπτική αυτής της αναβάθμισης, αναδεικνύονται μια σειρά συντελεστών ισχύος για την επιβίωση της ΚΔ, αλλά και για την οιονεί σταθεροποίηση της γεωπολιτικής της υπεραξίας.

Στοιχείο κομβικής σημασίας, υπογραμμίζει, αποτελεί η σχέση με το Ισραήλ, η οποία, ωστόσο, στο στρατιωτικό και αμυντικό βάθος της, θα πρέπει να αντικριστεί λελογισμένα και με πραγματισμό, καθώς «το Τελ Αβίβ δεν έχει δόγμα στρατηγικών συμμαχιών ασφάλειας, αλλά δόγμα εθνικής ασφάλειας. Είναι πολύ σημαντική η συνεργασία, αλλά το πρωτεύον είναι κατά πόσον μπορεί το Ισραήλ να λειτουργήσει ως συντελεστής ισχύος της ΚΔ. Μπορεί, για παράδειγμα, μέσα από τη συνεργασία αυτή, η Εθνική Φρουρά, να αυξήσει την ικανότητά της για αντιμετώπιση υβριδικών και άλλων απειλών;».

Ένας άλλος, εν δυνάμει συντελεστής ισχύος για την ΚΔ, καταλήγει, είναι ο ρόλος που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν οι μεγάλες εταιρείες εξόρυξης υδρογονανθράκων που επιχειρούν στην κυπριακή ΑΟΖ. «Θα μπορούσαν να το κάνουν, και με ποιο τρόπο; Ιδού ένα ερώτημα, για το οποίο η Λευκωσία θα πρέπει να φροντίσει να υπάρξει καταφατική απάντηση».

ΠΗΓΗ:http://www.sigmalive.com/simerini/politics/564544/hpa-agkyra-kypros-sto-velinekes-ton-s400