10/5/2024
Το πιο κάτω άρθρο αποτελεί μετάφραση του Charting a New Future for the Mediterranean
γράφουν οι Valbona Zeneli και Rachel Rizzo*
Για να οικοδομηθεί μια πιο στρατηγική προσέγγιση για την περιοχή της Μεσογείου, η Δύση πρέπει να επεκτείνει και να εμβαθύνει τη σχέση της με τους Αφρικανούς εταίρους.
Σε λιγότερο από δύο μήνες, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων από τις χώρες της Ομάδας των Επτά (G7) θα συνεδριάσουν στη νοτιοανατολική ακτή της Ιταλίας κοντά στο Fasano, όπου η Αδριατική Θάλασσα αρχίζει να κυλάει από τη φτέρνα της χώρας στην ευρύτερη Μεσόγειο Θάλασσα.
Στην ατζέντα της συνόδου κορυφής, καθώς και στην τοποθεσία της, η μακρόχρονη προεδρία της Ιταλίας της G7 έχει τοποθετήσει το μέτωπο και το κέντρο της Μεσογείου. Σύμφωνα με την πρωθυπουργό Giorgia Meloni, η Ιταλία έχει «μια μεγάλη ευθύνη στους ώμους μας και σκοπεύουμε να την τιμήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε, δείχνοντας για άλλη μια φορά πόσο ικανή είναι η Ιταλία να χαράξει την πορεία που ακολουθεί».
Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις της Ιταλίας ενόψει της συνόδου κορυφής του Ιουνίου, η πορεία που ακολουθεί θα πρέπει να περιλαμβάνει εστίαση στην υπεράσπιση της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες και στην ενίσχυση της διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, η Ιταλία έχει επίσης θέσει τη δέσμευση των χωρών της G7 με τις αφρικανικές χώρες ψηλά στην ημερήσια διάταξη. Η Ιταλία θέλει να οικοδομήσει ένα «μοντέλο συνεργασίας που βασίζεται σε αμοιβαία επωφελείς συνεργασίες, μακριά από πατερναλιστικές ή ληστρικές λογικές».
Η εστίαση της Ιταλίας στη Μεσόγειο είναι λογική. Η χώρα είναι η πρώτη γραμμή της Ευρώπης όσον αφορά την ασφάλεια, τις μεταναστευτικές ροές και το ενεργειακό μέλλον της ηπείρου σε ολόκληρη την περιοχή. Για τις περισσότερες από τις προτεραιότητες της Ιταλίας, όλοι οι δρόμοι οδηγούν μέσα από τη θάλασσα. Το καθήκον που έχει μπροστά τους η Meloni και οι Ιταλοί αξιωματούχοι είναι να καταστήσουν σαφές στα άλλα μέλη της G7 ότι η Μεσόγειος είναι κρίσιμη για τις στρατηγικές τους προτεραιότητες. Επιπλέον, η Ιταλία πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στην ασφάλεια στη Μεσόγειο στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον, DC, η οποία ακολουθεί λίγο μετά τη διάσκεψη της G7.
Κοινή Μεσογειακή Στρατηγική
Ιστορικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν δει τη Μεσόγειο Θάλασσα περισσότερο ως διαδρομή παρά ως περιοχή. Είναι ένα μονοπάτι προς τη Μαύρη Θάλασσα, την Ανατολική Μεσόγειο κοντά στο Ισραήλ και τη Διώρυγα του Σουέζ. Πρόσφατα, ωστόσο, έγινε σαφές ότι αυτή η περιοχή, η οποία εκτείνεται κατά μήκος της νότιας πλευράς τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ευρώπης, αξίζει ιδιαίτερης προσοχής. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει βιώσει ρεκόρ μεταναστευτικών ροών μέσω της Μεσογείου Θάλασσας που προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική. Στην Ιταλία, οι αφίξεις μεταναστών αυξήθηκαν το 2023 σε 158.000 σε σύγκριση με το 2022. Το κίνημα των λαών έχει αυξηθεί καθώς πραξικοπήματα, οικονομικές κρίσεις, φυσικές καταστροφές, πόλεμοι σιτηρών και ο τζιχαντισμός σπέρνουν τον όλεθρο στην Αφρική. Συνολικά, περισσότεροι από 286.000 άνθρωποι από την περιοχή μετανάστευσαν στην Ευρώπη το 2023, σχεδόν διπλάσιος από τον αριθμό του 2021.
Το εμπόριο αυξάνει επίσης τη στρατηγική σημασία της Μεσογείου. Υπό το φως του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι αποστολές σιτηρών έχουν περάσει από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η Κίνα εμβαθύνει τους δεσμούς της με τη Βόρεια Αφρική μέσω της οικονομικής συνεργασίας, της ανάπτυξης υποδομών και της μεταποίησης. Τέλος, ο νέος Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), που ξεκίνησε στο περιθώριο της πιο πρόσφατης Συνόδου Κορυφής της Ομάδας των Είκοσι (G20), έχει στόχο να «τονώσει την οικονομική ανάπτυξη μέσω ενισχυμένης συνδεσιμότητας και οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της Ασίας και του Αραβικού Κόλπου. και την Ευρώπη». Το έργο θα έχει απευθείας γραμμή μέσω της Μεσογείου.
Η περιοχή της Μεσογείου έχει σημασία και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η διατήρηση των περιφερειακών ισορροπιών δυνάμεων στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή εξαρτάται από τη σταθερότητα στη Μεσόγειο. Αυτή η περιοχή έχει δει αυξανόμενη επιρροή από τη Ρωσία και την Κίνα τα τελευταία χρόνια. Αυτό το μείγμα εσωτερικής αστάθειας και εξωτερικής κακής επιρροής θα μπορούσε να αμβλύνει την προβολή της ισχύος των ΗΠΑ στην περιοχή. Όταν συναντήθηκαν τον Ιούλιο του 2023, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησαν τις βαθύτερες αιτίες της αστάθειας, συμπεριλαμβανομένου του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και των παράτυπων μεταναστευτικών ροών. Η αντιμετώπιση αυτών των βαθύτερων αιτιών απαιτεί ισχυρότερη διατλαντική συνεργασία. Είναι ώριμη η ώρα και οι δύο πλευρές του Ατλαντικού να συνεργαστούν για να καθορίσουν μια κοινή στρατηγική προσέγγιση στην περιοχή της Μεσογείου.
Χτίζοντας πιο ουσιαστικές οικονομικές εταιρικές σχέσεις με την Αφρική
Για να οικοδομηθεί μια πιο στρατηγική προσέγγιση για την περιοχή της Μεσογείου, η Δύση πρέπει να επεκτείνει και να εμβαθύνει τη σχέση της με τους Αφρικανούς εταίρους. Το σχέδιο Mattei της Ιταλίας, το οποίο αποκαλύφθηκε νωρίτερα φέτος, στοχεύει να αναπτύξει αυτές τις σχέσεις μέσω πέντε πυλώνων: εκπαίδευση και κατάρτιση, γεωργία, υγεία, νερό και ενέργεια. Ο απώτερος στόχος του Σχεδίου Mattei δεν είναι μόνο «να κάνει την Ιταλία ενεργειακό κόμβο για τη μεταφορά προμηθειών φυσικού αερίου από την Αφρική στην υπόλοιπη Ευρώπη», αλλά και «να περιορίσει την παράτυπη μετανάστευση προς την Ευρώπη». Επιπλέον, η οικοδόμηση πιο αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων με τις αφρικανικές χώρες μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό της κινεζικής επιρροής σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Για περισσότερο από μια δεκαετία, η Κίνα έχει θέσει εκτός επενδύσεων τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Αφρική. Επιπλέον, το Πεκίνο βρίσκεται σε ρυθμό να ξεπεράσει την Ευρώπη ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Όλα αυτά τα χρόνια, η Αφρική βρισκόταν στο άκρο των άνισων και, από πολλές απόψεις, εξορυκτικών σχέσεων τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με την Ευρώπη. Προχωρώντας προς τα εμπρός, οι διατλαντικοί εταίροι πρέπει να οικοδομήσουν «γνήσιες βιομηχανικές συνεργασίες που επιτρέπουν στα κράτη να ανεβάσουν την παγκόσμια αλυσίδα αξίας, από τις καθαρά εξορυκτικές δραστηριότητες στη διύλιση κρίσιμων πρώτων υλών ή ακόμα και στην κατασκευή πάνελ και μπαταριών». Αυτό περιλαμβάνει επίσης τη μόχλευση της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα για τη στήριξη τοπικών ενεργειακών έργων και την επέκταση της υποστήριξης για δημόσιες υποδομές μέσω επιχορηγήσεων. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να καθιερώσει έναν μόνιμο διάλογο με την Αφρικανική Ένωση, ο οποίος δεν υφίσταται επί του παρόντος. Το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας μεταξύ των μπλοκ γίνεται μέσω ad hoc καναλιών, τα οποία δεν προσφέρουν τις ευκαιρίες για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που θα παρείχε ένας μόνιμος διάλογος.
Η Ιταλία, στο τιμόνι της G7, θα μπορούσε να ενισχύσει αυτές τις προσπάθειες διασφαλίζοντας ότι το σχέδιο Mattei θα γίνει πρότυπο για άλλες χώρες. Για να γίνει αυτό, η Ρώμη πρέπει να υποστηρίξει και να χρηματοδοτήσει το σχέδιο σε επίπεδα που θα της επιτρέψουν να αναπτυχθεί, να ανθίσει και να πετύχει. Αυτό μπορεί να βοηθήσει να σχηματιστεί περισσότερος μυϊκός συνδετικός ιστός μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής αντί να επιτρέψει την εμφάνιση κινδύνων.
Εστίαση στην Ασφάλεια
Λιγότερο από ένα μήνα μετά τη σύνοδο κορυφής της G7 στην Ιταλία, το ΝΑΤΟ θα φιλοξενήσει την ετήσια σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον. Εδώ, η Ιταλία μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο. Όπως τόνισε η Μελόνι, η ευημερία και η ασφάλεια στην περιοχή της Μεσογείου είναι αλληλένδετα. Η συμμαχία θα είναι κρίσιμη για τη διασφάλιση της ασφάλειας της εξίσωσης.
Το ΝΑΤΟ θα χρειαστεί να βασιστεί στις προηγούμενες προσπάθειές του. Η συμμαχία ξεκίνησε τον Μεσογειακό Διάλογο το 1994 για να συμβάλει στην περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα, με επτά χώρες εταίρους του ΝΑΤΟ να συμμετέχουν. Παρόλο που ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι το πρωταρχικό μέλημα της συμμαχίας και το ΝΑΤΟ εργάζεται για να ενισχύσει την άμυνα των συμμάχων ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα στα ανατολικά, το ΝΑΤΟ δεν έχει ξεχάσει τη νότια πλευρά του, ιδιαίτερα τη Μέση Ανατολή και το Σαχέλ. Όπως περιγράφεται στο ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής του Βίλνιους, η εύθραυστη κατάσταση ασφάλειας σε αυτές τις περιοχές παρέχει πρόσφορο έδαφος για την τρομοκρατία και επιτρέπει την αποσταθεροποιητική παρέμβαση από στρατηγικούς ανταγωνιστές.
Η συμμαχία θα κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός όταν υιοθετήσει για πρώτη φορά τη στρατηγική της για τη Νότια πλευρά τον Ιούλιο στην Ουάσιγκτον. Ο Μελόνι υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής αυτής της νέας στρατηγικής, δηλώνοντας στο τέλος της συνόδου κορυφής του Βίλνιους ότι η Ιταλία «ζήτησε να δοθεί περισσότερη προσοχή στη νότια πλευρά». Όταν ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg συναντήθηκε με τη Meloni πέρυσι, της ζήτησε βοήθεια για την ενίσχυση της ενεργού παρουσίας της συμμαχίας στην Αφρική, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης στον τομέα της ασφάλειας.
Η στρατηγική της Νότιας πλευράς πρέπει να είναι τολμηρή στην προσέγγισή της στο νότο του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με ένα άρθρο του Τζέισον Ντέιβιντσον για το Ατλαντικό Συμβούλιο – εκτός από την ενίσχυση των πόρων για την Επιχείρηση Sea Guardian και την αύξηση της αντιτρομοκρατικής εκπαίδευσης και βοήθειας με περιφερειακούς εταίρους – η στρατηγική του ΝΑΤΟ στη Νότια Πλάγια πρέπει «να συνεπάγεται δέσμευση για εμβάθυνση της συνεργασίας με περιφερειακούς εταίρους μέσω του Μεσογειακού Διαλόγου και την Πρωτοβουλία Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης».
Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ πρέπει επίσης να συνεργαστούν στενά σε αυτήν την περιοχή, κάτι στο οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει η Ιταλία, δεδομένης της ένταξής της και στους δύο οργανισμούς. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ συζήτησαν τα ευρήματα μιας έκθεσης μιας ανεξάρτητης ομάδας εμπειρογνωμόνων σχετικά με την προσέγγιση του ΝΑΤΟ στη νότια γειτονιά του, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο «τοπικές προκλήσεις που είναι βαθιά ριζωμένες επιδεινώνονται τώρα από τον παγκόσμιο στρατηγικό ανταγωνισμό και τους πολλαπλασιαστές απειλών, όπως η κλιματική αλλαγή.”
Η περιοχή της Μεσογείου δεν πρέπει πλέον να αντιμετωπίζεται πρωτίστως μέσα από το πρίσμα της Βόρειας Αφρικής και της Νότιας Ευρώπης. Αντίθετα, οι διατλαντικοί εταίροι πρέπει να υιοθετήσουν μια κοινή προσέγγιση ασφάλειας, οικονομικής και στρατιωτικής ασφάλειας σε αυτήν την περιοχή και να αναδείξουν τη σημασία της στις στρατηγικές συζητήσεις ΗΠΑ-Ευρώπης. Οι σύνοδοι κορυφής της G7 και του ΝΑΤΟ αυτό το καλοκαίρι προσφέρουν την τέλεια ευκαιρία για να σημειωθεί πρόοδος στον τρόπο με τον οποίο οι δυτικές χώρες βλέπουν και αλληλεπιδρούν με αυτήν την κρίσιμη περιοχή.
*Η Rachel Rizzo είναι μη μόνιμος κάτοικος ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Ευρώπης του Ατλαντικού Συμβουλίου.
*Η Βαλμπόνα Ζενέλη είναι μη κάτοικος ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Ευρώπης του Ατλαντικού Συμβουλίου και στην Πρωτοβουλία Διατλαντικής Ασφάλειας του Κέντρου Στρατηγικής και Ασφάλειας του Ατλαντικού Συμβουλίου του Ατλαντικού Συμβουλίου.
ΠΗΓΗ:https://nationalinterest.org/feature/charting-new-future-mediterranean-210947